عشایر زاگرس در نبود "ایل راه" راهی برای کوچ ندارند

به گزارش خبرنگار مهر در یاسوج، روزگاری کوچ زیباترین بخش از زندگی عشایر کوچ رو در زاگرس بود، روزگاری که زیبایی کوچ را می شد در نغمه ها و نی لبک ایلیاتی ها، نقش قالی و گلیمهای زنان و حکایتهای پیران و شوق کودکان ایل از تولد بره ها و بزغاله ها در مسیر کوچ، دید و شنید.

بهارها و پاییزها که می آمدند ایل قصد سفر می کرد. بار و بنه می بست و با موسیقی زنگوله ها و نوای هی هی چوپانان کوچ می کرد از قشلاق به ییلاق و از زمستان های سرد سردسیر و تابستان های داغ گرمسیر به سوی بهار، آنجا که چشمه ها جوشان، دشت ها سبز و رودها خروشان بودند.

با "مال کنون" دل می کندند از کهنگی و یکجانشینی، دل به کوچ می سپردند و چون رودهای "بشار" و "مارون" و "زهره" جاری می شدند و به سمت تازگی می رفتند.

"ایل" بود و"ایل راه" و "ایلدار" که ایل را از کوهها و دره های صعب العبور "دنا" به سلامت می گذراند و به ماهورها و دشتهای "گچساران" و "خوزستان" و "فارس" می رساند.

اما سالهاست که ایل راه ندارد و "ایل راه" ها بسته شده اند و عشایر قشقایی و بویراحمدی برای کوچ پاییزه و بهاره خود مجبورند قدم بر آسفالت جاده های شوسه بگذارند.

عبوری که بی هزینه نیست و سالهاست که مال و جان عشایر را قربانی کرده و بارها خون عشایر و دامهایشان بر سیاهی آسفالت این جاده ها نقش بسته است.

عشایر راهی برای کوچ ندارد

حاج شکرالله سیفی با 70 و اندی سال هنوز هر بهار و پاییز کوچ می کند و از ییلاق به قشلاق و از قشلاق به ییلاق می رود.

دل پری دارد از رنج هایی که بر عشایر کوچ رو می رود. کلاه نمدی اش را از سر بر می دارد به نقطه ای دور دست خیره می ماند و می گوید: منابع طبیعی، ایل راههای عشایری را بسته و آنها را به کشاورزان واگذار کرده است تا در آنها زراعت و باغداری کنند.

وی می افزاید: هم اکنون عشایر راهی برای کوچ ندارند و ما مجبوریم از جاده های ماشین رو برای کوچ استفاده کنیم که این باعث می شود تلفات جانی و مالی فراوانی در حین کوچ متحمل شویم.

سیفی ادامه می دهد: در "ایل راه" ماشین به این زیادی نبود و تعدادی هم که بود نیز رعایت حال عشایر را می کردند اما الان نه. همین هفته گذشته 30 راس گوسفند یکی از عشایر منطقه "تنگ سرخ" در هنگام کوچ به سمت گرمسیر بر اثر تصادف با یک کامیون مردند.

وی همچنین می گوید: برای استراحت در مسیر کوچ نیز جایی نداریم. منطقه "شلالدون" به منطقه گردشگری تبدیل شده و "کل مورگاه" و "کل حسینک" همینطور بسته است و ما مجبور هستیم صبحانه و ناهار و شام را سرپایی بخوریم و مسیر جاده آسفالت را طی کنیم.

سنت کوچ در حال زوال است

حاج شکرالله سیفی اضافه می کند: اکنون به دلیل بستن ایل راهها، کوچ به شکل قدیمی در حال نابودی است. در گذشته 25 تا 30 روز از طریق این ایل راهها برای پیمودن مسیر قشلاق به ییلاق و برعکس در حرکت بودیم. اما اکنون برخی از عشایر که وضع مالی بهتری دارند این مسیر را با کامیونها ظرف سه تا چهار ساعت طی می کنند و البته این هم بدون خطر نیست و با تصادف یک کامیون بخش زیادی از گوسفندان تلف می شوند.

وی می گوید: در سفر دوم هیئت دولت به استان این مشکل را مطرح کردیم و گفتیم که ایل راههای عشایری به عده ای که مستحق نیستند واگذار شده اما همچنان این مشکل لاینحل باقی مانده است.

دزدان آرامش را از عشایر ربوده اند

اما نبود "ایل راه" تنها نگرانی عشایر در حین کوچ نیست امینت مالی عشایر نیز گاهی در مسیر کوچ به مخاطره می افتد و دزدان همیشه در فصل کوچ در کمین عشایر هستند.

یکی از عشایر قشقایی می گوید: دزدان آسایش و آرامش را از ما ربوده اند. روز که در حال کوچ هستیم و شب که خسته از کوچ باید تجدید قوایی کنیم، از ترس دزدان چشم بر هم نمی گذاریم.

سهراب گشتاسبی می افزاید: چند روز پیش در مسیر کوچ عده ای راه را بر من بستند و دو گوسفند مرا سوار ماشینی کردند و بردند. برای شکایت به پاسگاه رفتم اما وقتی آنها را نمی شناسم از چه کسی شکایت کنم؟

خسارت تب برفکی از خشکسالی بیشتر بود

یکی دیگر از عشایر بویراحمد نیز از مشکلات عشایر می گوید و خسارتی که بیماری "تب برفکی" بر عشایر وارد کرد.

ابوالحسن اسلام نیا می گوید: بر اثر تب برفکی در ایل ما، تعداد زیادی از دامها از بین رفت. در یکی از خانواده ها که حدود 500 دام داشت 150 دام آن تلف شد.

وی افزود: تب برفکی خسارت بیشتری نسبت خشکسالی این چند سال به ما وارد کرد.

جوانان بیکار عشایر یه شهرها مهاجرت می کنند

نادری از دیگر عشایر بویراحمد نیز بیکاری فرزندان عشایر را نگران کننده عنوان می کند و می گوید: جوانان عشایر اکثرا به دلیل نداشتن شغل به شهر و روستا مهاجرت می کنند. 

وی ارائه تسهیلات به جوانان عشایر را برای ایجاد طرح های زنبورداری، دامداری و .. ضروری می داند.

سنت عشایر رو به زوال است

مشکلات عشایر بیش از این هاست اما عشایر به سختی ها و رنج ها عادت کرده اند. آنها تنها نگران زوال زندگی عشایری و کوچ رویی هستند. زندگی که از گذشتگان آنها به یادگار مانده و آنها میراث دار این فرهنگ هزار ساله هستند. میراثی که باید حفظ کنند و از خطرات مصون بدارند.

حاج شکرالله سیفی می گوید: سنت عشایر دارد از بین می رود. برای حفظ این سنت باید حمایت شویم و دولت باید ما را حمایت کند.

وی می افزاید: هم اکنون برخی از عشایر به دلیل حمایت نشدن، به سمت یکجانشینی در شهرها و روستاها روی می آورند و در طی سالهای گذشته نیمی از عشایر کوچ رو در این استان دست از زندگی عشایری کشیده اند.

بند سیاه چادر عشایر به لوله نفت وصل است

نادری نیز می گوید: ما در مناطق عشایری به طور غیرمستقیم حفاظت و حراست از منابع نفتی را بر عهده داریم.

وی می افزاید: در منطقه گچساران اکثرعشایر در کنار لوله های نفت هستند و بند چادر آنها به این لوله ها وصل است و اگر اتفاقی بیفتد و لوله ای دچار اشکال شود، عشایر خبردار می شوند و این موضوع را به اطلاع شرکت نفت می رسانند.

نادری می گوید: اکنون تنها سهم عشایر از این لوله ها و چاهها، بوی بد و آلودگی هاست و ما تقاضا داریم که دولت درصدی از درآمد نفت را به این قشر اختصاص دهد.

اسکان در شهر و روستا برای ما مرگ آور است

برخی از عشایر مغلوب مشکلات شده اند و به اسکان در شهرها و روستاها روی آورده اند اما برخی دیگر هنوز در مقابل مشکلات مقاومت می کنند و اجازه نمی دهند نفس های آخر زندگی عشایری قطع شود.

سیفی می گوید: با این همه سختی ما نمی خواهیم این فرهنگ از بین برود اگر ما در روستا یا شهر اسکان یابیم مثل مرگ ماست چون عمر خود را بیهوده می گذرانیم.

وی می افزاید: حمایت از این جامعه باید بیشتر شود تا سنتهای عشایری احیا شوند و عشایر به شهر و روستا هجوم نیاورند زیرا این مسئله باعث ایجاد مشکلات فرهنگی در شهرها خواهد شد.

فرهنگ و زندگی عشایری مملو از تلاش، صداقت، صمیمیت، سادگی، وطن پرستی و تمام صفات نیکویی است که امروزه در جوامع شهری نمودی کمرنگ دارد.

حمایتهای مسئولان از این جامعه پرتلاش و تولید کننده می تواند از زوال این زندگی ساده اما زیبا جلوگیری کند.

...........................................

گزارش: محمد شریف اسلامی

عکس: اسحاق آقایی