تحولات مربوط به رفتار و عملکرد بازیگران بین المللی اعم از رسمی و غیر رسمی در عرصه جهانی و منطقه ای از مسائلی است که در پایان هر سال مطرح می شود.
گرچه بازیگران غیر رسمی در سیاست جهانی در این روزها از بازیگران مهم و تاثیر گذار هستند اما در این بین بازیگران رسمی و دولتها جایگاه ویژه سنتی خود را همچنان در اختیار دارند.
در بین این گروه رفتارهای قدرت های بزرگ و مهم که رفتار و کنش های آنها در سطح منطقه ای و جهانی با تاثیرات بیشتری همراه است از مسائل مهم و تاثیر گذار در تحولات جهانی بشمار می رود. روسیه بعنوان یک قدرت جهانی و منطقه ای هر سال آبستن تحولات مهمی است.
امسال مربوط به روابط این کشور با دیگر کشورها در حوزه دو جانبه، همکاری های نظامی و دفاعی این کشور در سطح جهانی و رویکرد آن و نگاه مسکو به شرق از عمده تحولاتی بود که این کشور سال گذشته آن را تجربه کرد. این مقوله بر آن است تا این چند نمونه از رفتارهای این کشور را بصورت مشرح مورد ارزیابی قرار دهد.
روسیه و سامانه دفاع موشکی غرب
سامانه موشکی غرب و استقرار آن در اروپا از مسائل مهمی بود که سال گذشته بار دیگر روسیه با آن درگیر بود. گرچه این مسئله مربوط به سال های گذشته است اما تنش های مربوط به آن و اختلافات پیرامون این مسئله همچنان باقی است.
آمریکا بر آن بود تا سپر موشکی در اروپا موضوعی تمام شده تلقی کرده و سپر دفاع موشکی ناتو و حتی استقرار سامانه دفاع موشکی مشترک در اروپا را را به جای آن برجسته کند اما افشای نیات این کشور درباره استقرار سامانه رهگیر SM-3 در لهستان نشان داد که ایالات متحده از اصل طرح دست نکشیده است.
روسیه سال گذشته تلاش کرد تا با امتیازدهی به غرب بویژه آمریکا، واشنگتن را در کل از اهداف بلند خود در اروپا منصرف کند. اما روسیه به دلیل نهادینه شدن تفکرات دوران جنگ سرد در افکار سیاسی این کشور در هیچ شرایطی نمی تواند به اهداف آمریکا در این باره خوش بین باشد لذا این بدبینی ها و بدگمانی حتی پس از نشست چندی پیش ناتو در لیسیبون و اعلام تبلیغاتی این که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی تمام شرایط روسیه را درباره سامانه دفاع موشکی پذیرفته، نتوانست به این بدبینی ها بین واشنگتن و مسکو پایان دهد.
"آلکساندر ترنتیف" در مقاله ای در مجله "اودناکو" پیرامون این موضوع می نویسد: لیبرال‌های طرفدار مدودف امیدوار بودند که شرکای غربی با ابراز موافقت با ساخت سامانه مشترک پدافند ضد موشکی به این جناح سیاسی روسی کمک کنند. مدودف هم امیدوار بود که اجلاس لیسبون به پیروزی بزرگ سیاسی او تبدیل شود. ولی چنین نشد. رهبران ناتو در پرتغال فقط به ابراز دوستی و مودت بسنده کردند. ادعاهایی که طرفین در مذاکرات درباره پدافند ضد موشکی به "پیشرفت تاریخی" دست یافته‌اند، به علت عدم سازگاری با واقعیت فقط می‌‌توانست هیئت نمایندگی روسیه را ناراحت بکند.
"آلکسی آرباتف" رئیس مرکز امنیت بین المللی مؤسسه اقتصاد جهانی و روابط بین الملل می گوید: باید درک کرد که سامانه مشترک پدافند ضد موشکی می‌‌تواند تنها در صورتی ساخته شود که کشورهای شرکت کننده همپیمان نزدیک باشند. فعلاً حتی اعضای ناتو سامانه ضد موشکی مشترک ندارند و لذا بحث درباره اینکه آمریکا و روسیه این طرح مشترک را اجرا خواهند کرد، چیزی جز باد هوا نیست.
روسیه و استارت 2
گرچه استارت2 هنوز به سرانجام خود نرسیده اما این توافقنامه یکی از مسائل مهم در روابط مسکو- واشنگتن است. دولت باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا بر آن است تا با تصویب نهایی این توافق از سوی سنا روسیه را بیشتر به خود نزدیک کند، اما این در حالی است که تغییرات در ترکیب سنای آمریکا در انتخابات میاندوره ای به نفع جمهوری خواهان، رئیس جمهوری آمریکا را در برهه ای حساس در روابط کرملین و کاخ سفید قرار داده است.
در حالی که روند هنوز برای نهایی کردن این توافق در جریان است اما هشدار رئیس جمهوری روسیه نسبت به آغاز مجدد مسابقه تسلیحاتی نشان از شکننده بودن این توافق دارد.
مدودف روز سه شنبه 9 آذر (29 نوامبر) در سخنانی در مسکو گفت: اگر روسیه و غرب نتوانند به توافقی درباره همکاری برای ساخت سپر موشکی برسند، جهان بار دیگر شاهد به راه افتادن مسابقه تسلیحاتی خواهد بود.
روسیه و توسعه ناتو به شرق
روسیه از حیث توسعه ناتو به شرق در سال گذشته، دوران آرامی را سپری کرد. روسیه پس از غربگرایی و جلب توجه غرب دیگر نگرانی خاصی از عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو نداشت و روسیه پس از آنکه روشن شد غرب حتی به خاطر گرجستان نیز حاضر به مخاطره انداختن منافع خود نیست کمی سیاست محتاطانه ای را در پیش گرفت.
وضعیت در این حوزه سال گذشته کمی به جلو رفت و "مشارکت با ناتو از اولویت های روسیه در سال 2011 " عنوان شد و "ولادیمیر کورولیف" معاون فرمانده نیروی دریایی روسیه با تائید این مطلب گفت: سال آینده ناتو رزمایشی را در دریای سیاه برگزار می کند که شامل پنج مرحله است و نیروی دریایی روسیه نیز در این رزمایش شرکت می کند.
وضعیت در این حوزه حتی به جایی رسید که موضوع عضویت روسیه در ناتو نیز مطرح گردید و در همین رابطه وزیر دفاع این کشور از آمادگی لازم برای پیوستن به طرح سپر موشکی اروپا خبر داد.
"آنتونی سردیوکف" در گفتگو با شبکه تلویزیونی "وستی 24" گفت که روسیه آماده مشارکت در سپر دفاع موشکی مشترک ناتو در اروپا و عضویت دائم در این سامانه موشکی است.
روسیه و دستور کار غربگرایی
سال گذشت سالی بسیار مهم در روابط روسیه و غرب بود. این سال که تنها دستور کار آن پیگیری مسیرغرب گرایی بود بحث های زیادی را به دنبال داشت که موافقین، مخالفین و توجیه کنندگان از سه طیف مختلف آن را به چالش کشیده و تحلیل و توجیه کردند.
- مخالفین
مخالفین این همگرایی عقیده دارند که روسیه از این همگرایی چیزی بدست نخواهد آورد. آنها بر این باورند که این دوره می تواند دوره ای شبیه دوران گورباچف باشد و ممکن است در نهایت این کشور فریب غرب را بخورد.
آلکساندر پروخانف سردبیر روزنامه "زافترا" اخیرا در نشستی در "مهر" با اشاره دیدگاه روس ها به غربگراها و اینکه مردم این کشور از لیبرال ها دل خوشی ندارند، گفت: روسیه یک حادثه وحشتناکی را سپری کرده و آن در زمان حکومت لیبرال ها و میخائیل گورباچف بود که ما کشور را از دست دادیم. سیاستی که دیدگاه لیبرالیسم داشته باشد نمی تواند از حمایت افکار عمومی در روسیه برخوردار باشد. علت پیروزی مدودف که افکار لیبرال تری داشت به خاطر این بود که وی ابزار سیاسی و افکار عمومی را در اختیار داشت و از آنها استفاده کرد و مردم را نادیده گرفت.
آلکساندر پروخانف
به گزارش مهر، بخشی از دلایل مخالفین با غربگرایی مدودف به تلاش وی برای عضویت روسیه در سازمان تجارت جهانی مربوط می شود، این گروه عقیده دارند که چنین امری محقق نخواهد شد.
"میخاییل لئونتیف" سردبیر مجله "اودناکو" در تحلیلی در این ارتباط بر روی پایگاه اینترنتی خبری KM می نویسد: سازمان تجارت جهانی به وسیله ای برای اعمال فشار سیاسی از سوی غرب تبدیل شده و روسیه علیرغم قربانی کردن بهترین منافع خود باید تا ابد پشت درهای عضویت آن بماند.
وی با اشاره به گفتگوهای روسیه و آمریکا برای عضویت در WTO می گوید: ممکن است در آینده نزدیک یک ابرقدرت جدید روی صحنه سبز شود و از ما خواست‌‌هایی داشته باشد که ما هرگز نتوانیم اجرا کنیم. لذا ماکسیم مدودکف، مذاکره کننده اصلی روسیه در این زمینه پیر خواهد شد ولی روسیه هنوز عضو سازمان نخواهد شد. مأموریت او در این زمینه بی پایان است و او می‌‌تواند نگران اشتغال خود نباشد.
- موافقین
اما این حرکت یعنی غربگرایی مدودف موافقینی هم در روسیه دارد. موافقین مسئله غربگرایی روسیه را یک سیاست لیبرال و در راستای کاهش تنش ها با غرب، کاهش هزینه های این تنش ها و در نهایت ورود روسیه به عرصه جدید در تحولات بین المللی و تعامل با غرب می دانند.
این گروه عقیده دارند که هدف رئیس جمهوری، حفظ ایمان بخشی از جامعه به رؤیاهای لیبرال است. وی سعی میکند به این خط پایبند باشد. مردم روسیه از یک سو طرفدار مبارزه در راه ثبات سیاسی و اقتصادی هستند و از سوی دیگر دورنمای تغییرات در کشور را می پسندند. به همین علت مردم روسیه به هیچ یک از اعضای گروه حاکم دو نفری اجازه نخواهند داد به تنهایی در اوج قدرت باقی بماند.
- توجیه گران
اما گروه دیگری که آن را توجیه می کردند بر این باور بودند که این روندی موقتی و "کارت بلانژی" است که از سوی پوتین به مدودف داده شده تا طی یک دوره چهار ساله این تنش ها را از بین ببرد.
روابط روسیه با غرب علاوه بر دو طیف موافق و مخالف شامل گروهی دیگری است که از آن می توان به توجیه گران اشاره کرد. این گروه در واقع از دیدگاه متفاوتی که می توان آن را دیدگاه "برادر بزرگتر" نامید به این قضیه نگاه می کنند که در آن عمدتاً فردی تحت نفوذ و سیطره کامل فرد دیگری است.
نظر شما