به گزارش خبرنگار مهر، در روز دوم همایش ملی "پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران" که روز دوشنبه 6 دی‌ماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، طی میزگردی مهندس حقیقی، دکتر سید حسین سراج‌زاده، دکتر افسانه کمالی و دکتر محسن گودرزی به بیان نظرات خود در مورد " طرح‌های ملی و توسعه کشور" پرداختند.
دکتر افسانه کمالی در این میزگرد به موضوع" چالش اساسی در انجام پژوهش‌های ملی" اشاره کرد و گفت: تحقیقات ملی در کشور ما سابقه و فراوانی زیادی ندارد. با این حال دستاوردهای ملی آن بسیار زیاد و قابل دفاع است. البته آنچه انجام چنین تحقیقاتی را در کشور ضروری می‌کند توجه به الزامات و زمینه‌های آن را هم اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
وی با تشریح الزامات تحقیقات ملی در ایران تاکید کرد: عدم توجه به این الزامات می‌تواند به معنای از دست دادن اعتبار واقعی این پژوهش‌ها محسوب شود و انجام آن را علیرغم صرف هزینه، نیرو و زمان بسیار، به پژوهشی با حاصل اندک تبدیل کند.
دکتر کمالی در پایان یادآور شد: بررسی سوابق تحقیقات ملی در ایران بیش از آنکه نشانگر درک الزامات و رعایت ضرورت‌های آن باشد، نمایشگر تمایل به در اختیار داشتن داده‌هایی است که حجم بیشتری از علایق جامعه شناختی را پوشش می‌دهد. چالش بین علاقه به دانستن چیزهایی با حجم بیشتر با دانستن چیزهایی با عمق بیشتری، اصلی‌ترین موضوعی است که محققان اجتماعی و سازمان‌های درگیر در این نوع طرح‌ها باید به آن بپردازند.
در این نشست دکتر محسن گودرزی نیز به تشریح تاریخچه و سیاست‌های مرتبط با طرح‌های ملی در ایران و مشکلات اجرای این نوع از تحقیقات در کشور پرداخت و گفت: وقتی به داده‌های اجتماعی و فرهنگی مراجعه می‌کنیم تعداد آنها اغلب محدود است و در طول زمان گسترش پیدا نکرده و مقطعی بوده است.
وی کارکرد توصیفی، تحلیلی و نظارتی را از جمله اهداف طرح‌های پیمایش عمومی برای سیاست‌گذاری خواند.
دکتر گودرزی نیز به تشریح مهمترین طرح‌های ملی در ایران در حوزه فرهنگ و اجتماع از سال 1353 تا برنامه سوم و چهارم توسعه پرداخت و گفت: شکل‌گیری سازمان منطقه‌ای گرد‌آوری اطلاعات، ایجاد رسانه پژوهشی در کشور و تصویب اجرای طرح‌های اجتماعی به صورت منطقه‌ای در کشورهای اسلامی از جمله دستاوردهای این طرح‌های ملی است.
وی در پاسخ به چرایی عدم اجرای طرح‌های انجام شده در سیاست‌گذاری کشور پرداخت و گفت: بی‌اعتمادی سیاست‌گذاران به نتایج پژوهش‌ها، عدم آگاهی آنها بر وجود فاصله بین پژوهش‌ها و دستگاه‌های اجرایی از جمله عواملی است که پژوهش‌ها نمی‌توانند به دستگاه‌های سیاست‌گذاری راه پیدا کنند.
دکتر گودرزی در عین حال به نمونه‌های مثبت اجرای طرح‌های تحقیقاتی در درون خود مراکز سیاست‌گذار اشاره کرد و دو تجربه مثبت در سازمان تبلیغات اسلامی و شهرداری تهران را از نمونه‌های خوب برشمرد.
در ادامه دکتر سید حسین سراج‌زاده به بحث "گسست‌های سیاسی و مدیریتی و گسست در پژوهش‌های پیمایشی، ملی طولی" اشاره کرد و گفت: در ایران با رشد علوم اجتماعی در دهه 1350، ضرورت و اهمیت اجرای چنین طرح‌هایی مورد توجه قرار گرفت و اولین طرح طولی پیمایش ملی درباره موضوعات اجتماعی، فرهنگی با تناوب 5 ساله طراحی و مرحله اول آن در سال 53 اجرا شد. بعد از یک وقفه طولانی در اواخر دهه 70 اجرای طرح‌های پیمایش طولی مورد توجه جدی قرار گرفت و صورت رسمی و نهادینه پیدا کرد.
دانشیار دانشگاه تربیت معلم تهران بر اهمیت علمی و اجتماعی و سیاسی اجرای طرح‌های پیمایش طولی ملی تاکید کرد و گفت: گسست‌های سیاسی و مدیریتی باعث شده تا اجرای طرح‌های پیمایشی طولی ملی در ایران از پیوستگی و پایداری برخوردار نباشند. در نتیجه هزینه‌هایی که گاهی برای اجرای این طرح‌ها صرف می‌شود از بازدهی علمی و مدیریتی چندانی برخوردار نیستند.
در این میزگرد مهندس حقیقی کارشناس عالی مرکز آمار نیز طی سخنانی بر کیفیت جمع‌آوری داده‌های آماری تاکید کرد و گفت: در نتیجه تولید یک سری داده‌های بی‌کیفیت که مورد استفاده سیاست‌گذاران قرار می‌گیرد یک جامعه دچار خسران می‌شود که برای حل این مسئله باید فرآیند تولید آمار را در عین پیچیدگی که دارد اصلاح کرد.
وی با تشریح 5 مرحله اساسی تولید آمار یادآور شد: یکی از دلایلی که سیاست گذاران از نتایج این پژوهش‌ها دوری می‌کنند تناقضات آماری تولیدی است که باید این مسئله حل شود.
مهندس حقیقی بر همکاری عمیق پژوهشگران و آمارشناسان نمونه‌گیر تاکید کرد و با مهم خواندن تعیین سطح جغرافیایی در پژوهش‌ها و نمونه‌گیری‌ها، بی‌توجهی به این امر را موجب ارایه تحلیل‌های نادرست خواند.
وی در پایان بر لزوم ایجاد یک کمیته تحقیقات اجتماعی مبتنی بر تدوین روش‌های استاندارد در پیمایش‌های میدانی تاکید کرد.
به گزارش مهر در این میزگرد یاد و خاطره دکتر محمد عبداللهی از پیشکسوتان و اساتید برجسته علوم اجتماعی که اخیراً در گذشته است، گرامی داشته شد.
نظر شما