به گزارش خبرنگار مهر در ایلام، شهرستان ایوان غرب در موقعیت جغرافیایی 46.19 طول شرقی و 35.59 عرض شمالی در غرب کشور و در شمال غربی استان ایلام واقع شده که متوسط ارتفاع آن از سطح دریا هزار و 170 متر است.
این منطقه از شمال به گیلان غرب کرمانشاه، از جنوب به بخش چوار، از شرق به شیروان چرداول واز غرب به کشور عراق منتهی ومحدود می شود .این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و زرنه است.
بخشی از حوزه استحفاظی این شهرستان در دشتی واقع شده و از هر طرف محصور در ارتفاعات بوده که طول تقریبی این دشت 36 کیلومتر و عرض آن بین سه تا شش کیلومتر است.
باتوجه به کوهستانی بودن منطقه، آب وهوای آن معتدل و هرساله بارندگی قابل ملاحظه ای به همراه دارد.
همانطور که عنوان شد ایوان محصور در ارتفاعات بوده که مهمترین آنها شامل کوه مانشت در شرق، کوه بانکول در شمال، کوه شیره زول در جنوب وکوه کاتوره در جنوب شرقی است.
رودخانه کنگیر(Cangir) تنها رودخانه دائم و پر آب منطقه بوده که از چشمه سراب بازان سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از دشت ایوان به طرف سومار جریان داشته و پس از آن وارد خاک عراق می شود.
بدلیل موقعیت ویژه و اهمیت این رودخانه در دشت ایوان بیشتر استقرارهای تاریخی در این دشت در حاشیه آن بوجود آمده اند بصورتی که در حال حاضر نیز شهر ایوان و مراکز بخش و اکثر روستاها در این مسیر قرار گرفته اند. خانم فریا استارک در هنگام ورودش به ایوان در توصیف این رودخانه در سفرنامه خود آورده است "... رودخانه کنگیر از زیر انبوهی از نی های بلند شده بوده، که بلندی نی ها از مرد اسب سواری که کنارشان قرار می گرفت بیشتر بود..."
از مهمترین آثار تاریخی و جلب توجه گردشگران استان ایلام طاق سنگی شیرین و فرهاد واقع در شهرستان است چراکه نمادی از فراهم کردن آسایش عاشق برای معشوق است.
وجه تسمیه و اطلاق نام طاق شیرین و فرهاد
محل وقوع اثر، مکانی است که در گویشهای محلی نیز به همین نام خوانده می شود. بدین معنی که نام و نماد طاق معرف منطقه بوده، به صورتی که محل بنام طاق شیرین و فرهاد یا طاق شیرین و فرهاد کوشک خوانده می شود.
طبق روایات که به صورت سینه به سینه نزد مردم محل نقل می شود بنای طاق در موقع گذر شیرین و فرهاد از این منطقه جهت استراحت بنا شد و نقل است که فرهاد در کمتر از یک نیم روز به جهت آسایش شیرین مبادرت به ساخت بنای مذکور می کند. به همین دلیل اکثر مردم محل بخصوص ریش سفیدان این بنا را با نام طاق شیرین می خوانند.
وضعیت زیست محیطی منطقه و مالکیت بنا
این بنا در پای دامنه شرقی ارتفاعات صخره ای از نوع سنگهای لاشه ای قرار گرفت که به علت قرارگیری در مسیر فرسایش صخره های متلاشی شده، مدام در معرض مدفون شدن قرار داشته است.
این اثر تاریخی در محدوده منابع طبیعی و در منطقه گرمسیری ایوان قرار داشته که هنوز هم عشایر کوچ رو از آن به عنوان منطقه قشلاقی استفاده می کنند.
نوع پوشش گیاهی منطقه مرتع و نوع بافت خاک مکان و زمین پیرامون آن، شنی سنگلاخی است.
مالکیت بنا دولتی و در پلاک 28 اصلی منابع طبیعی قرار گرفته است. نزدیکترین محل سکونت به آن ــ جدا از منطقه نظامی ارتش در بخش شرقی تنگه ــ روستاهای ویله و چهل زرعی در 5 و 7 کیلومتری در شمال شرقی آن و در ابتدای تنگه کوشک است.
مشخصات بنای طاق شیرین و فرهاد
همانگونه که قبلا" ذکر شد این بنای تاریخی که با نام طاق شیرین و فرهاد خوانده می شود از نوع طاقهای سنگی است و رو به جنوب شرقی بر پای دامنه کوه قرار گرفته که به علت قرارگیری در مسیر فرسایش صخره های متلاشی شده در زیر تلنباری از خاک و شن مدفون شده بود که در اولین فصل مرمت بنا در 1379 طی برنامه ای پژوهشی و مرمتی از زیر خاک بیرون آورده شد.
اساس این بنا را طاقی سنگی با پلانی مربع شامل شده که اطلاق نام طاق به این بنا، عبارت از یک اتاقک نیمه زیر زمینی است که به طول 320 سانتی متر و عرض 290 سانتی متر و ارتفاع 220 سانتی متر از کف طاق ساخته شده است.
مصالح ساخت این بنا را تماما سنگهای حجیم تراش خورده تشکیل داده که به صورت خشکه چین و بدون ملاط و به صورت رج رج بر روی هم قرار داده اند. برش دادن تپه نیز بخاطر وضعیت ساخت بنا و عدم ریزش آن بوده است.
بنای طاق در فضای داخلی کاملا یکنواخت، ساده و بدون هرگونه تزئینی بوده است. در سطح داخلی بنا در حال حاضر کفی موجود نیست فقط در بخش نعل درگاهی پوششی از سنگهای تخت لاشه ای از جنس صخره های بالادست بنا پوشیده شده است.
آنچه که در این بنا قابل توجه بوده و عظمت آن را دوچندان می کند و شیوه معماری آن را منحصر به فرد کرده است، تغییر حالت پشت بام طاق از هلالی به حالت مسطح و یکنواخت بوده که این مهم معماری بنا را خیره کننده کرده است.
پشت بام پلکانی بنا قبل از خاکبرداری آن، در زیر لایه هایی از خاک و شن کاملاً مدفون بود که پس از خاکبرداری و پاکسازی این قسمت، بخش ناچیز ولی در عین حال با اهمیت شامل سه قطعه سنگ در دو ردیف ( سنگهای رج ائل ودوم پشت بام) بدست آمد که با الگو گرفتن از این قسمت باقیمانده و بررسی دقیق سنگهای جمع آوری شده در حین خاکبرداری، دیگربخشهای پشت بام باز خوانی و احیاء شدند.
منطقه ایوان به جهت شرایط بهینه زیست محیطی، کوهستانی بودن منطقه و مراتع بسیار و سهولت در دسترسی به دشت و کوهستان و وجود رودخانه های بسیار در جای جای آن بخصوص رودخانه عظیم و پر آب کنگیر جاری در دشت ایوان در طول دوران تاریخی استقرارهای موقت و دائم بسیاری را در خود جای داده است. بنای طاق شیرین وفرهاد نیز یکی از این بناهای منحصر به فرد بوده که در منطقه کوهستانی ایواان به جهت موقعیت استراتژیک منطقه احداث گردیده است. این بنا در نوع خود بی نظیر بوده و تفاوت در نوع ساخت آن نسبت به دیگر بناهای مشابه قابل توجه می باشد.
با توجه به شیوه معماری و نوع ساخت بنا و قابل مقایسه بودن با بناهای سنگی همگون مطالعه شده بخصوص در غرب کشور که در مسیر راهها و گذرگاههای باستانی ساخته شده اند (پاطاق کرمانشاه و...) قرارگرفتن بنا در تنگه کوشک یکی ازراههای فرعی ومیانبر باستانی که با کشورعراق در ارتباط بوده و سهولت درایاب وذهاب ووجود دوپل تاریخی در مسیر یاد شده، می توان به استناد به این مدارک نتیجه گرفت که بنای مذکور در دوران تاریخی بعنوان یک بنای بین راهی با کاربری خاص ساخته شده است که با انجام مطالعات تکمیلی در آن، می توان به جایگاه بنا و نحوه ارتباط راههای اصلی و فرعی در این دوران، دست یافت.
نظر شما