پرده سینمای من تلویزیون است

وحید چاووش در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اختصاص بودجه اندک به سینمای مستند گفت: مستندهایی که در سینمای ایران ساخته می‌شود مثل فیلم‌های داستانی قابلیت دیده شدن ندارند چرا که زمان ساخت برای این فیلم‌ها بودجه اندک در نظر گرفته می‌شود پس اکران مستند در سینماهای ما بی‌معنی است.

وی ادامه داد: یکی از مهمترین دغدغه‌های من این است که یک روز بتوانم فیلم فاخری با بودجه کافی و در زمان مناسب در سینمای مستند بسازم که ارزش روی پرده رفتن را داشته باشد اما این اتفاق متاسفانه تا امروز نیفتاده است. مستند در تمام دنیا مخاطب دارد و اگر در کشور ما مردم به سمت مستند گرایش ندارند به خاطر سیاست‌گذاری‌هایی است که در مورد این نوع سینما انجام نشده است. مگر درک و فهم مردم ایران پایین است که نتوانند با مستند ارتباط برقرار کنند؟ یا ما  نمی‌توانیم فیلمی که مخاطب لیاقتش را دارد بسازیم؟

کارگردان مستند "سقف آسمان" با تاکید بر نقش تلویزیون در نمایش فیلم‌های مستند افزود: همه مستندسازان بارها به این مساله اشاره کرده‌اند که جایگاه مستند تلویزیون است. ما باید بپذیریم مستندهایی که در سینما اکران می‌شوند مخاطب ندارند چرا که هیچ کدامشان اقتضائات نمایش در سینما را ندارند و اختصاص یک سالن سینما سپیده به مستند بیشتر شبیه پز روشنفکری و ادا درآوردن است. چند وقت پیش از انجمن مستندسازان برای من نامه‌ای آمد که در آن اعلام آمادگی شده بود که می‌توانند فیلم‌‌های من را اکران کنند اما من هرگز این کار را نمی‌کنم.

چاووش صفحه تلویزیون را برای فیلم‌های مستند به پرده سینما تشبیه کرد و گفت: نقطه اتکا و اکران مستند تلویزیون است و دوست دارم اگر قرار است فیلمی از من اکران شود در تلویزیون این اتفاق بیفتد. پرده سینمای من تلویزیون است. از طرفی می‌خواهم اتفاقی در حوزه تلویزیون بیفتد که مدیران سیما متوجه جایگاه فیلم‌های مستند در بالا بردن فرهنگ عموم مردم شوند. مدیران سیما هر زمان که نیاز داشته باشند سراغ سینمای مستند می‌روند. در برنامه‌های انتخاباتی، مستندهای سیاسی بیشترین بیننده را به خود اختصاص می‌دهند و اگر نامزدها اجازه داشته باشند حاضرند تمام برنامه‌هایشان را در قالب مستند ارائه کنند.

وی ادامه داد: جالب است که برای ساخت این گونه مستندها سراغ برترین کارگردان‌های سینمای ایران می‌روند. این نشان دهنده اهمیت جایگاه مستند در سینمای ایران است و می‌توانیم با استناد به همین مستندها امیدوار باشیم که سینمای مستند همچنان مخاطب دارد. مستند نه تنها در سیاست بلکه در تمام حوزه‌های جامعه می‌تواند تاثیرگذار باشد. در تمام دنیا قدرت‌های بزرگ سیاست‌هایشان را به وسیله مستند پیاده می‌کنند. مثلا بهترین مستندهایی که در شبکه‌ای مثل بی بی سی ساخته می‌شود چنان تاثیرگذار است که اعتقادات مردم را تحت تاثیر قرارمی‌دهد و هر آنچه در آن آمده را باور می‌کنند.

کارگردان مستند"ردپای خورشید" درباره پاسخگویی به این مستندها توضیح داد: گاهی می‌بینیم که مستندهای شبکه‌های خارجی در مورد ایران و سیاست‌های کشورمان است. ما باید جواب این مستندها را با مستند بدهیم. چرا به افرادی مثل من که نماینده‌ای از سینمای مستند ایران هستیم و به انقلاب اسلامی پایبند هستیم این امکان را نمی‌دهند که جواب این مستندها را با ساخت مستند بدهیم؟

چاووش همچنین افزود: تعریفی که مستندسازان از این سینما دارند با تعریف مدیران تلویزیون بسیار متفاوت است. برای متقاعد کردن مدیران سیما و ترغیب آنها به پخش مستند ابتدا باید به تعریف صحیحی از مستند برسیم. مستندهایی که  تلویزیون می‌شناسد و گاهی تحت عنوان مستند در بخش‌های مختلف خبری هم پخش می‌شود، مستند نیست، گزارش خبری است. معمولا این گزارش‌های خبری که در حد استفاده از تصاویر آرشیوی و مصاحبه با مردم است، به عنوان مستند به خورد مخاطب داده می‌شود و آنها هم فکر می‌کنند مستند همین است و به همین دلیل برای دیدن مستند واقعی وقت نمی‌گذارند.

وی با اشاره به جزئیات در ساخت مستند و رعایت نکات ضروری گفت: جنس و لحن صدای آدم‌هایی که قرار است روی یک مستند گذاشته شود خیلی مهم است. معمولا در این گزارش‌های خبری از صدای کسانی استفاده می‌کنند که درست و به جا به کار برده نشده است. در یک مستند اگر از صدای یک زن برای خواندن متن استفاده می‌شود حتما کارگردان دلیل دارد. بدون دلیل نباید از صدای بم و زیر افراد در نریشن‌ها استفاده شود. اما مستندهای تلویزیون که گاهی در برنامه‌های زنده خانواده در طول روز پخش می‌شود، هیچ کدام از این جزئیات و مهم‌تر از آن کلیات ساخت یک مستند را رعایت نمی‌کند. با گذاشتن عنوان مستند روی این برنامه‌ها اسم مستند را ضایع می‌کنند و بعد هم از همین مستندها در برنامه‌ها و جشنواره‌های مختلف سیما تقدیر می‌شود.

چاووش ادامه داد: یکی دیگر از مشکلاتی که در حوزه سینمای مستند و پخش آن از تلویزیون وجود دارد این است که مدیران گروهی را برای نظارت بر مستندهای که قرار است از تلویزیون پخش شود، انتخاب کرده‌اند و این افراد هیچ شناختی از سینمای مستند ندارند. شما می‌دانید بودجه بخشی از قرار دادی که تلویزیون با ما می‌بندد، به بعد از ساخت و رعایت تعهدهایی که داده‌ایم موکول می‌شود. جالب است که یکی از مستندهای من در جشنواره‌ای معتبر از سوی هیئت داوران معتبر که همگی از سینماگران مطرح ایران بودند، جایزه برد اما زمانی که برای پخش به تلویزیون ارائه دادم دفتر ارزیابی گفت کیفیت لازم برای پخش از تلویزیون را ندارد و بقیه پول قرار داد هم به من داده نشد.

وی در پایان گفت: نمی‌دانم چرا باید کسانی کارهای ما را ارزیابی کنند که چیزی از سینمای مستند نمی‌فهمند و وقتی از کلیات این سینما برایشان حرف می‌زنیم متعجب ما را نگاه می‌کنند. به هر حال تنها راه عادت دادن مخاطب به دیدن مستند تلویزیون است و تا زمانی که مشکلات در این حوزه برطرف نشود نمی‌توانیم انتظار زیادی از اقبال مخاطب به سینمای مستند داشته باشیم.