به گزارش خبرنگار مهر، حمید شاه‌آبادی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با خبرگزاری مهر به تشریح بخش‌هایی از شیوه‌نامه شورای حمایت از تولید آثار و ابهامات و نگرانی‌های ایجاد شده پرداخت که در ذیل ادامه این گفتگو آمده است.
* خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: متأسفانه همیشه مدیران در طول دوره مدیریت وقتی خواستار تغییر بودند فشار را به هنرمندان تئاتر وارد کرده‌اند. تئاتر حتی به عنوان یک شغل هم در جامعه تعریف نشده است. وقتی قرارداد تیپ تعیین می‌شود برای این است که هنرمندان تئاتری حداقل‌های امنیت شغلی را احساس کنند. متأسفانه در اینجا هم مدیران قرارداد تیپ را به عنوان حداکثر دستمزدی که به هنرمند تئاتر می‌تواند تعلق بگیرد در نظر می‌گیرند و هیچگاه آن را طی دو سال گذشته به عنوان حداقل دستمزد دریافتی در نظر نگرفته‌اند. هنرمندان تئاتر با مخاطب یا بدون مخاطب سال‌ها تلاش میکند و باید از این حداقل برخوردار باشد. حال اگر گروهی در جذب مخاطب موفق است بیشتر از حداقل دریافت کند تا انگیزه‌اش بیشتر شود. نیازی نیست که دوباره زمان صرف کنیم تا بفهمیم کدام گروه‌ها در جذب مخاطب موفق هستند. این امر کاملا با رجوع به کارنامه کاری هنرمند و گروه مشخص است.
موضوع دیگر این است که صحبت از اجرای نمایش در سالن‌های نهادها یا سازمان دیگر می‌کنید و این در حالی است که یک نمایش در مجموعه تئاتر شهر به خاطر ممیزی‌های سلیقه‌ای مورد هجوم قرار می‌گیرد و شورای نظارت و ارزشیابی زیر سؤال می‌رود. اجرای گروه‌های نمایشی در سالن‌های نهادهای مختلف همواره با مشکل ممیزی سلیقه‌ای نهادهای مربوطه همراه است و همه گروه‌های حرفه‌ای نمی‌توانند در این شرایط اثر خود را به صحنه ببرند.
- یک سؤال پنهانی در زیر حرف شما وجود دارد و آن این است که ما یک حلقه و ژانر معین را معیار قرار می‌دهیم و همه حرف‌ها بر این مصداق سنجیده می‌شود. ما باید سفره کار را بزرگتر بگیریم و دیگرانی به این سفره اضافه شوند و بر اساس این نیاز عرضه و تقاضا که یکی از مؤلفه‌های ما است راندمان بیشتری را داشته باشیم. قرارداد تیپی که الآن اجرا می‌شود اگر به عنوان حداقل در نظر گرفته شود و دیگرانی که در نوبت کار هستند از این امر محروم شوند معنی‌اش محدود کردن تئاتر به سالی 70 تا 80 کار نمایشی است.
این از بنیان حرف غلطی است زیرا اگر این کار به هر دلیلی رضایت عده‌ای را به همراه دارد ولی نمی‌تواند نگاه کشوری داشته باشد و به لحاظ مدیریتی غلط است.
- یک سؤال پنهانی در زیر حرف شما وجود دارد و آن این است که ما یک حلقه و ژانر معین را معیار قرار می‌دهیم و همه حرف‌ها بر این مصداق سنجیده می‌شود. ما باید سفره کار را بزرگتر بگیریم و دیگرانی به این سفره اضافه شوند و بر اساس این نیاز عرضه و تقاضا که یکی از مؤلفه‌های ما است راندمان بیشتری را داشته باشیم. قرارداد تیپی که الآن اجرا می‌شود اگر به عنوان حداقل در نظر گرفته شود و دیگرانی که در نوبت کار هستند از این امر محروم شوند معنی‌اش محدود کردن تئاتر به سالی 70 تا 80 کار نمایشی است.
این از بنیان حرف غلطی است زیرا اگر این کار به هر دلیلی رضایت عده‌ای را به همراه دارد ولی نمی‌تواند نگاه کشوری داشته باشد و به لحاظ مدیریتی غلط است.
* چرا همواره بودجه را ثابت در نظر می‌گیرید؟ مگر نباید مسئولین بودجه تئاتر را افزایش دهند؟ چرا باید برای هنرمند تئاتر حق حداقلی در نظر گرفته شود و تلاشی برای افزایش بودجه وجود نداشته باشد و به همین بودجه بسنده می‌شود؟
- بودجه از طریق مدیران و مسئولین باید افزایش پیدا کند و در طول این سال‌ها هم تا حدی افزایش پیدا کرده است. در سال‌های گذشته با بودجه‌ای دو میلیاردی مواجه بودیم و سال گذشته با بودجه‌ای هفت میلیاردی و امسال هم با بودجه‌ای 10 میلیاردی مواجه هستیم.
* وقتی تنها سه الی چهار میلیارد تومان از بودجه 10 میلیاردی ذکر شده به تئاتر تهران و شهرستان اختصاص پیدا میکند آیا افزایش بودجه هم تنها در حد یک حرف نیست؟
- مجموعه بودجه 10 میلیاردی به حوزه تئاتر اختصاص پیدا میکند یعنی از هزینه نشریات تا برگزاری جشنواره‌ها و بین‌الملل را هم در بر می‌گیرد. بررسی ما این گونه است که از ابتدای سال بیلانی 10 میلیاردی نوشته‌ایم که در آن دو و نیم تا سه میلیارد بودجه تهران است و یک و نیم میلیارد تومان آن اختصاص به گروه‌های تئاتر شهرستان دارد. الآن نیازی نیست که به آنالیز بودجه 10میلیاردی بپردازیم.
* منظور این است که چرا از حق هنرمند تئاتر کسر شود وقتی باید روند افزایش بودجه در نظر گرفته شود؟
- افزایش بودجه پلکان خود را طی میکند و خوب هم بوده و باید خوب‌تر از این هم باشد. مدیریت ما مدیریت داشته‌ها است. معنای این مدیریت این است که با در نظر گرفتن داشته‌ها آرمان‌ها و اهداف دیده شود و برای راه رسیدن این‌ها به یکدیگر تدبیر کرد. می‌گویید با سیستم نظارتی ارگان‌های دیگر ضوابط برای اجرا در مکان‌های آنها ضوابط دیگری دارد. سؤال من این است مگر ما در مجموع نیازهای تئاتری کشورمان فقط یک نوع سلیقه را داریم؟ آیا شهرداری تهران که در حال تفاهم‌نامه بستن با ما برای در اختیار گذاشتن شش سالن برای ماست، نباید معیارهای خود را برای اجرا نمایش در نظر بگیرد؟
ما به قدری تنوع کار داریم که باید مدیریت کنیم. ما حق نداریم تئاتری تخصصی را که مخاطبش فقط خانواده تئاتر است در آموزش و پرورش یا نیروهای مسلح یا شهرداری به صحنه ببریم. ولی نهادهای مختلف هم در این بین حقی دارند. در حال حاضر همه تراکم نوبت گروه‌های تئاتری در همین ظرفیت محدود تئاتر شهر است. قطعا وقتی سالن‌های جدیدی به کار اختصاص پیدا کنند در روندی سه ساله آرام آرام کارهای تخصصی به تئاتر شهر می‌آیند و این مجموعه بری می‌شود از اجرای تئاتر‌ها توسط گروه‌های غیر تخصصی. این موضوع اتفاق نیفتاده و همه اهالی تئاتر به این امر اعتراض دارند.
ما باید این فضا را به این دامنه اضافه کنیم. مسیر باید مطالعه شده باشد و نیازمند بستر است. یکی از بسترها نگاه اقتصاد هنر است. اقتصاد هنر در رشته تئاتر مغفول مانده و باید مدیریت شود. ولی تا این حرف را می‌زنیم عده‌ای می‌گویند که شما می‌گویید دولت نباید پولی پرداخت کند و همه پول را باید مردم از طریق فروش گیشه بدهند پس این می‌شود تئاتر خصوصی. در حالی که من معتقدم دولت باید بیشتر حمایت کند و حمایت دو و نیم میلیاردی شهر تهران را هم کم نکرده‌ایم. در پایان جشنواره بیست و نهم تئاتر فجر تحلیلی از تئاتر 89 خواهم داشت.
ما چیزی کم نمی‌کنیم و نسبت به چیزی که داریم هم افزایش خواهیم داشت. اقتصاد هنر و توجه به آن یعنی استفاده از همه ظرفیت‌ها در این راه. ما سر جای خود هستیم و حمایت می‌کنیم ولی باید مؤلفه‌های دیگر هم دیده و مورد استفاده قرار گیرند. این سیستم کاهش چیزهایی که وجود داشته را به همراه نخواهد داشت بلکه باعث افزایش انگیزه‌ها می‌شود. ما در بازه زمانی سه ساله به گروه می‌گوییم اگر گیشه و مؤلفه‌های آن را در نظر بگیرند جدا از بحث اقتصادی به ارتقای انگیزه همه آدم‌ها کمک میکند. مسلم است که در یک اثر تخصصی باید نگاه به گیشه صفر باشد.
مثلا برای اثری در خانه نمایش با ظرفیت اندک ما این موضوع را مدنظر قرار نخواهیم داد ولی برای اثری که در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر به صحنه می‌رود باید موضوع گیشه در نظر گرفته شود.
* پس چرا از گروه‌هایی که در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه می‌رود حمایت نمی‌کنید و گروه تنها از طریق گیشه بودجه خود را تا حدی تأمین میکند؟
- بر اساس تفاهم نامه‌هایی که با تماشاخانه ایرانشهر داشتیم و امسال هم خواهیم داشت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از تمامی کارهایی که در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه می‌روند حمایت میکند. من قسط پایانی سال گذشته را مدتی پیش به تماشاخانه ایرانشهر پرداختم. برای امسال تماشاخانه ایرانشهر هم اعتباری در نظر گرفته شده است. لذا اگر به تک تک آثار در تماشاخانه ایرانشهر کمک نمی‌کنیم به کل مجموعه ایرانشهر کمک می‌کنیم و مجموعه نیز به کارها کمک میکند.
با استناد به سؤال شما می‌توان این واقعیت را در نظر گرفت که در ایران گروه‌هایی وجود دارند که بدون هیچ حمایتی از طرف دولت با فروش گیشه کار خود را پیش ببرد.
* آیا این الگوی اشتباهی نیست که گروه بدون حمایت دولت فقط به سمت گیشه روی بیاورد؟ آیا این امر باعث نمی‌شود گروه برای فروش گیشه دست به هر کاری بزند؟
- ما همیشه گرفتار این افراط و تفریط هستیم. من هرگز این حرف را نزدم و نخواهم زد که گروه تنها از طریق فروش گیشه هزینه‌های خود را تأمین کند. من این را می‌گویم که گروه‌هایی وجود دارند که بدون حمایت دولت کار خود را انجام می‌دهند. البته این منطق که گروه را رها کنیم تا صد در صد بودجه خود را از گیشه تأمین کند را قبول ندارم. معتقدم تئاتر هنر بسیار گرانی است و دولت باید تا ابد از آن حمایت کند.
این به آن معنا نیست که غیر از دولت هیچ کسی هیچ کاری نکند. این به آن معنا هم نیست که گروه صد در صد رها شود. ما نباید تعادل را از دست بدهیم. نباید صد در صد بودجه را دولت بدهد و نباید گروه صد در صد بودجه را از گیشه دریافت کند. ما باید این امر را مدیریت کنیم. ما در تئاتر راه داریم و در حداقل بازه زمانی سه ساله خروجی آن را آرام آرام می‌بینیم.
* وقتی حمایت از تئاتر و فرهنگ و هنر وظیفه اکثر ارگان‌ها و نهادها است چرا باید بخشی از بودجه گروه نمایشی برای تبلیغات صدا و سیما در خصوص تئاتر کسر شود در حالی که وزارتخانه نمی‌تواند در سطح بالاتر در خصوص این موضوع با سازمان صدا و سیما به تعامل برسد؟ چرا در شیوه‌نامه هزینه تبلیغات در صدا و سیما به عنوان یکی از مؤلفه‌های حمایتی است؟
- مجموعه اتفاقاتی که در باب حمایت باز می‌شود صدا و سیما هم یکی از آنها است. برای این تبلیغات از بودجه گروه تئاتری کم نمی‌شود. تبلیغات در صدا و سیما برای هر تئاتری باشد به نفع کل تئاتر است. ما حامیان زیادی برای این کار پیدا می‌کنیم. این امر ظرف تئاتر را در سبد فرهنگی مردم افزایش می‌دهد. در درازمدت این امر اثرگذار است. اکثر نهادهایی که پروژه‌های ملی دارند و بودجه هنگفتی برای اجرای آنها در اختیار دارند برای تبلیغات پروژه‌ها هم هزینه می‌کنند و ما باید در این بین ببنیم که چگونه می‌توانیم نقش خود را در آن فضا ایفا کنیم و آنها را درگیر این پروسه کنیم.
بسیاری از تئاترهای ما حقوق شهروندی و برخوردهای اجتماعی را آموزش می‌دهد. این معضلات فرهنگی و اجتماعی متولی دارند. تئاترهایی که اجرا می‌شوند امر به معروف می‌کنند و نهی از منکر و یک زشتی را آگراندیسمان می‌کنند و در نهایت آن را محکوم می‌کنند. ما ظرفیت‌های بسیاری داریم.
من با ورود هر اسپانسری به متن نمایش مخالفم و معتقدم اسپانسرها از کلیت تئاتر باید حمایت کنند. تیتراژ موضوعاتی که می‌توانند که تأمین کننده منابع و رفع کننده مشکلات تئاتر باشند صرفا یک ردیف بودجه در کتابچه مجلس برای تئاتر نیست. ما باید یک به یک این موضوعات را مدیریت کنیم و از لایه‌های دیگر وارد تئاتر کنیم. منظور من این نیست که گروه‌ها از بانک و غیره پول تأمین کنند و ما حمایتی نمی‌کنیم.
* معنی این حرف که یکی از مؤلفه‌های حمایت از کار این است که اثر تولید شده استانداردهای جهانی را داشته باشد چیست؟ چه کسی این استاندارد را تعیین میکند؟
- ما کارهای باقی مانده زیادی داریم که یکی از آنها تعریف شفاف گروه حرفه‌ای با گروه نیمه حرفه‌ای است. اگر ما امروز به گونه‌ای گروه‌های حرفه‌ایمان را تعریف کرده بودیم که هر گروهی که این استانداردها را داشته باشد گروه حرفه‌ای است و از این امتیازات حرفه‌ای برخوردار است به راحتی می‌توانستیم بگوییم که این گروه‌های حرفه‌ای قرارداد تیپ‌شان تضمین شده است. البته گروه‌هایی کارشناسی در حال مشخص کردن وضعیت گروه‌های حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای هستند.
ما یک پیشینه و تعلقاتی تئاتری و فرهنگی داریم و از طرفی تعریف جهانی تئاتر و مؤلفه‌های آن را هم داریم. از طرفی می‌خواهیم داشته‌های خود را حفظ کنیم و از طرفی می‌خواهیم بخشی از تئاتر جهانی را که با هنجارهای اجتماعی ما سازگاری دارد در کشور اجرا کنیم. بحثی که از سال گذشته برای بردن یک اثر نمایشی به جشنواره ادینبورو مطرح شد به همین خاطر است.
بالاخره ما باید در جایی خود را محک بزنیم و نسبت خود را با حوزه‌های دیگر با رعایت پیشینه‌های خود بسنجیم. ما قطعا به کار پژوهشی و جدی برای شناسایی گروه‌های حرفه‌ای، کار حرفه‌ای و غیره انجام دهیم.
- با این صحبت بهتر نبود قبل از تدوین این شیوه‌نامه با خانه تئاتر تعامل بیشتری انجام می‌دادید تا دیگر گرفتار شناسایی این تعریف‌ها نشوید؟
- کلیات بحث و تمام ساز و کارهای این موضوع را خود در جلسه‌ای که با هیئت مدیره خانه تئاتر چند ماه قبل داشتم بیان کردم. نتیجه نشست من با با خانه تئاتر و تبیین موضوع، دوستان به ما گفتند این حرف حاوی بسیار نکته‌های ویژه و مثبتی است و باید در این مورد بررسی کنند. به فاصله یک ماه بعد از آن دوستان جمع بندی و نگرانی‌های خود را به صورت رسانه‌ای مطرح کردند.
ما نگرانی دوستان را درک می‌کنیم و ناشی از عدم شفافیت موضوع در این بخش می‌دانیم. ما اطلاع رسانی خود را در این حوزه انجام داده‌ایم اما مطمئنا حقوق حاکمیتی وزارت فرهنگ و ارشاد حقوقی نیست که به بحث‌های تخصصی صنفی ختم شود. اینکه ما در مجموع چگونه از موضوعات حمایت کنیم و دولتی که مسئول فرهنگ و خروجی کار است چگونه حمایت کند موضوعی نیست که با یک تشکل صنفی در میان بگذاریم و به یک موضوع مشترک و آیین‌نامه مشترک برسیم امری ضروری نیست.
فکر نمی‌کنم معاونی تا به حال این همه جلسات فردی و گروهی با اهالی تئاتر داشته باشد. امیدوارم این مصاحبه به موضوعی که بی‌دلیل و به دلیل خلط بی ارتباط آن با قرارداد تیپ ابهام و نگرانی ایجاد کرده پاسخ دهد. هرگز معاونت هنری به سمت کاهش دریافتی‌های فعلی اهالی تئاتر و هنر نرفته و نخواهد رفت. بلکه تنها ظرفیت‌های جدیدی را صاحب انگیزه میکند تا تئاتر ما علاوه بر رونق‌های کیفی و محتوایی به لحاظ مالی و حمایت‌های مالی هم قوی‌تر شود.
نظر شما