به گزارش خبرنگار مهر، سال 2010 برای برخورد دهنده بزرگ هادرون (LHC) در سرن ژنو سالی شگفت انگیز بود. در این سال، فیزیکدانان سرن موفق شدند نخستین لحظات پس از بیگ بنگ را بازسازی کرده و اولین نمونه های ضد اتم را در LHC ایجاد کنند.
"فاکس نیوز" در طبقه بندی مهمترین رویدادهایی که در سال 2011 در دنیای علم رخ خواهند داد پیش بینی کرد که در سال جاری، دانشمندان سرن موفق خواهند شد ذرات "بوزون هیگز" را کشف کنند.
بوزون هیگز آخرین ذره ای است که در مدل استاندارد فیزیک ذره ای فرض شده و دانشمندان همچنان در جستجوی آن به سر می برند. گفته می شود کشف این ذره می تواند توضیح دهنده وجود جرم در دیگر ذرات باشد و کشف آن در نهایت منجر به تایید مدل استاندارد خواهد شد. همچنین در صورتی که وجود چنین ذره ای به اثبات برسد سایر نظریه هایی که از شهرت کمتری برخوردارند نیز باید به آزمایش گذاشته شوند.
از سویی دیگر، به تازگی خبری مبنی بر توقف کار برخورد دهنده ذرات "تواترون" (Tevatron) در لابراتوار فرمی در آمریکا منتشر شده است. این برخورد دهنده جدی ترین و مهمترین رقیب LHC به شمار می رود.
خبرنگار مهر در این راستا مصاحبه ای مشروح با "پائولو جوبلینو" (Paolo Giubellino) مدیرکل پروژه "آلیس" در CERN (شورای تحقیقات هسته ای اروپا) انجام داد و ریس آشکارساز آلیس، درباره تازه ترین مسائلی که در ارتباط با LHC هستند و در هفته های اخیر رخ داده اند توضیحاتی ارائه کرد.
ALICE (آزمایش یک برخوردهنده یونی بزرگ) در کنار اطلس، CMS، LHCb، TOTEM و LHCf شش آشکارساز بزرگی هستند که آزمایشاتی را در داخل LHC انجام می دهند.
آزمایش آلیس یک پروژه جهانی است که در آن 116 موسسه تحقیقاتی از 33 کشور مختلف شرکت دارند که نه تنها از اروپا بلکه از سراسر دنیا هستند. این آشکارساز در سال 2010 با برخورد دادن اتمهای سرب موفق شد مینی بیگ بنگها یا دمای حدود 10 میلیونیم ثانیه پس از بیگ بنگ را دوباره ایجاد کند.
* خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: پروفسور این روزها در سرن به چه کاری مشغولید؟
- پائولو جوبلینو: ما درحال بررسی کامل اطلاعاتی هستیم که در ماههای نوامبر و دسامبر با هسته های سرب که هدف اولیه آزمایش "آلیس" بود به دست آوردیم. نتایج اولیه این آزمایشات بسیار جالب بودند. بدیهی است که بررسی کامل این اطلاعات زمان زیادی خواهد گرفت و بعد از این بررسیها اطلاعات جدیدی به دست خواهند آمد.
* در واقع تیم آلیس الان در چه مرحله ای از پیشرفت قرار دارد؟
- ما کمی در موقعیت کریستوف کلمب در زمان ورود به جزیره هیسپانیولا در آمریکای جنوبی هستیم! یک اکتشاف آغاز شده است، پاهای ما به زمین رسیده است اما زمان و کار زیادی برای اکتشاف لازم خواهد بود... نتایج اولیه بسیار مهم هستند نه تنها به این دلیل که آنها کشفیات جدیدی هستند بلکه به خصوص به این دلیل که نشان می دهند "ماده ای" که ما در اختیار داریم بسیار بسیار جالب است و این شایستگی را دارد که بیشتر در عمق آن فرو رفت. به طور خلاصه، ما وسط بیابان از کشتی پیاده نشده ایم! برای درک بهتر این مسئله از نظر کمّی، باید بگویم که مهترین مجله فیزیک که Physical Review Letters است 18 هزار مقاله در سال منتشر می کند که مهمترین نتایج علمی در دنیای فیزیک هستند. سپس از میان این مقالات در هر سال 100 مقاله را به عنوان "پیشرفتهای ارشد" انتخاب می کند، در کنار این مقالات، یک دانشمند برجسته یک مقاله تفسیری را به عنوان "دیدگاه" مجله می نویسد. سال گذشته، آلیس 12 مقاله در مجلات معتبر بین المللی منتشر کرد که نیمی از آنها درباره نتایج اولیه ای بود که تا پایان سال درباره برخوردهای هسته ای انجام داده بود. یکی از این مقالات به همراه "دیدگاه" مجله منتشر شده بود. این بدان معنی است که این مقاله مربوط به یک نتیجه اولیه بسیار مهم بوده است.
* این نتایج اولیه مربوط به چه تحقیقاتی بود؟
- نتایج مربوط به یک ماده هسته ای بی نهایت متراکم بود که در اثر برخوردها در LHC ایجاد شده بود. این ماده، ماده اولیه جهان را نشان می دهد که ویژگیهای بی نهایتی دارد که در فیزیک RHIC (برخورد دهنده یونهای سنگین نسبیتی) نظری اجمالی به آن شده بود. این ماده، یک "مایع مطلوب" در دمای بی نهایت بالا است. ویژگیهای یک مایع مطلوب نزدیک به خصوصیات یک "مایع ایده آل" در دمایی است که در جهان واقعی تنها در انفجارهای ابرنواخترها می توان به آن رسید، (به هر حال حتی در انفجار ابرنواخترها نیز دما 10 برابر سردتر از آن چیزی است که ما در برخورد دهنده به آن رسیدیم).
* فاکس نیوز در طبقه بندی پایان سال 2010 پیش بینی کرد که سرن در سال 2011 موفق به کشف ذرات "بوزون هیگز" خواهد شد. شما این پیش بینی را چگونه می بینید؟
- معتقدیم که اگر این مدل استاندارد که در حال حاضر پایه تعریف ما از ذرات ابتدایی است صحیح و کامل باشد بنابراین احتمال بسیار زیادی وجود دارد که "هگیز" امسال کشف شود اما با احتمال بیشتری در سال آینده کشف خواهد شد. این یک رویداد کم نظیر است و بنابراین برای رسیدن به یک تعداد کافی از برخوردها نیاز به جمع آوری هزاران برخورد است تا به کمک آنها به یک اندازه گیری مطمئن رسید. به دیگر سخن، یافتن بوزون هیگز یک کشف بسیار مهم است. معتقدیم که بین سالهای 2011 تا 2012 باید موفق شویم چیزی بسیار بسیار شگفت انگیز و مهم را کشف کنیم.
* به تازگی، یک دانشمند سرن توانست با استفاده از یک نرم افزار، صداهای ذرات داخل LHC را گوش کند. گوش دادن به موسیقی ذرات چه فایده ای دارد و به نظر شما این نتایج چگونه می توانند به کشف ذرات "بوزون هیگز" کمک کنند؟
- یک جواب صادقانه می خواهید؟
* به طور حتم...
- خوب، این کارها بازیهای سرگرم کننده ای هستند که هیچ اهمیت علمی ندارند. برای مثال، ما در نمایشگاه کوچکی که برای بازدیدکنندگان از "آلیس" برگزار کرده ایم دستگاهی داریم که با استفاده از آن می توان به "موسیقی جهان" گوش داد. در این مفهوم که وقتی یک پرتو کیهانی از یک آشکارساز عبور می کند این دستگاه یک صدا می کند و اگر دو پرتو مختلف عبور کنند دو صدای مختلف می نوازد، در اثر عبور پرتوهای متوالی و ممتد از این دستگاه نوعی موسیقی از پرتوهای کیهانی به گوش می رسند که بسیار مورد توجه بازدیدکنندگان است اما برای شرح و تفسیر اطلاعات علمی به هیچ دردی نمی خورد... علم یک مسئله کمّی است که کمیتها را محاسبه می کند و باید قادر باشد دقتی که با آن اندازه گیریها انجام شده است را ارزیابی کند... اندازه های کمّی به سختی به دست می آیند... .
* برخورد دهنده "توارتون" (Tevatron) تا 6 ماه دیگر تعطیل خواهد شد. آیا این بدان معنی است که LHC بی رقیب خواهد ماند؟
- در حقیقت تنها بدان معنی است که "توارتون" عملکردهای خود را بسیار سریعتر از LHC و بسیار سریعتر از پیش بینی ها انجام داده است و بنابراین دیگر نیازی به ادامه فعالیت نمی بیند: بسیاری از فیزیکدانانی که در لابراتوار فرمی (Fermilab) فعالیت می کنند همزمان در سرن نیز مشغول به کار هستند... این یک تکامل عادی است. به محض اینکه اندازه گیریها دیگر اهمیت نداشته باشند فیزیکدانان دست از انجام آنها می کشند. در اینجا تعصب در کار نیست. اکنون دیگر نوبت LHC است که بهتر کار کند و کشفیات خود را انجام دهد. همیشه بستن یک سیکل کاری بسیار هیجان انگیز است.
* در هفته های اخیر خبری منتشر شد مبنی بر اینکه ردیابهایی که بر روی تلسکوپ فضایی پرتوهای گامایی فرمی ناسا نصب شده اند در حدود 30 میلی ثانیه موفق شدند پوزیترونها (ضد الکترونها) را در توفانهای تندری زمین ردیابی کنند. در این خبر از واژه "ضد ماده" استفاده شد درحالی که توضیحات درباره ضد الکترونها بود، آیا استفاده از واژه "ضد ماده" در این مورد درست است؟ نظر کلی شما در مورد این خبر چیست؟
- به هر حال، واژه "ضد ماده" به طور کلی در مورد تمام ضد ذرات توضیح می دهد و بنابراین حتی در مورد پوزیترونها نیز که به راحتی قابل تولید هستند کاربرد دارد. (در حقیقت اگر شما یک میدان مغناطیسی یا الکتریکی شدید مثل توفانهای تندری داشته باشید طبیعی است که منتظر باشید زوجهای الکترون- پوزیترون تولید شود)، اما این زمانی شگفت انگیز می شود که میدانهای مغناطیسی و الکتریکی موفق شوند تمام ذرات را در کنار هم تشکیل داده و آنها را شتاب دهند. به هر حال در این مورد تنها پوزیترونها تولید شده اند. برای تولید ضد پروتونها و بعد جفتگیری میان آنتی پروتونها و پوزیترونها برای ایجاد ضد اتمها به انرژی بسیار بیشتری نیاز است. باوجود این، کشف بسیار جالبی است. بی شک، پوزیترونها نیز ضد ماده هستند اما نه در مفهومی که خواننده انتظار آن را داشته باشد (در واقع این ضد مواد قادر به تشکیل ضد اتمها نیستند).
------------------------------
گفتگو: هدی عربشاهی
نظر شما