طلا و پوشاک جایگزین داروهای گیاهی "درب حکیم خانه" همدان

به گزارش خبرنگار مهر در همدان، در سالیانی نه چندان دور این مرکز پزشکی که "درب حکیم خانه" نامیده می‌شد در مرکز شهر و در بازار مظفریه فعلی قرار گرفته بود به طوری که از ابتدای خیابان شریعتی تا مسجد بهبهانی در خیابان باباطاهر امتداد داشت. این راسته از خانه هایی دو یا سه طبقه با اتاق‌های بزرگ در طبقه همکف، برای معاینه و درمان بیماران و اتاق‌های کوچک در طبقه‌های فوقانی برای اسکان پزشکان و کارآموزان پزشکی و تدریس علوم پزشکی تشکیل شده بود.

همدان سومین مرکز معتبر پزشکی کشور بود

در این مرکز پزشکان به امر طبابت و آموزش آن اشتغال داشتند به طوری که بنا به گفته صاحبان این فن، دانش آنان و کیفیت آموزش‌هایشان در حدی بود که همدان را پس از تهران و کاشان، سومین مرکز پزشکی معتبر می‌شناختند.

در حال حاضر از این مرکز پزشکی، تنها مکانی تغییر شکل یافته باقی مانده که در آن از طبابت و آموزش و بحثهای علمی مرتبط خبری نیست و به بازار پوشاک و طلا تبدیل شده است.

پر واضح است که بزرگانی همچون شیخ الرئیس ابوعلی سینا، بدیع الزمان همدانی، خواجه رشیدالدین فضل ‌الله و ده‌ها عالم حکیم دیگر در شهر همدان زیسته‌‌اند و آثار این بزرگان نه تنها در ایران بلکه در جهان شهرت یافته و مورد استفاده اهل فن قرار گرفته است.

همدان در آثار تاریخی و جغرافیایی دارالمومنین، دارالعلم و دارالطب نامیده شده و لقب دارالطب به دلیل رواج طبابت پیش از اسلام در این شهر بوده است.

در قرن‌های پس از اسلام، با آمدن شیخ الرئیس به این شهر و برآمدن دیگر پزشکان نامدار، دانش پزشکی در این شهر پیشرفت کرد تا آنجا که علاوه بر تألیف کتابهای بسیار در این فن، مرکز خاص طبابت در همدان احداث شد و در آن علاوه بر معاینه و درمان بیماران به تعلیم و تدریس این دانش نیز می‌پرداختند.

براین اساس سابقه تاریخی طب درهمدان و اقوام و دانشمندان و فرهنگهایی که در گسترش و تقویت طب سنتی درهمدان نقش داشته اند را نباید از نظر دورداشت و برای وجود پتانسیل گیاهان بومی منطقه نیز نقش مهمی را قائل شد.

بنا به گفته صاحب نظران، وفور رویش گیاهان شفابخش در کوهستانهای برفگیر، همدان را از دیرباز تاکنون به مرکز طب سنتی و گیاهی مبدل کرده است و بخش عظیمی از طب گیاهی قدیم ایران مرهون گیاهان دارویی همدان بوده است.

طب سنتی به فراموشی سپرده شده است

یکی از محققان همدانی در این خصوص آورده است که در دهه‌های گذشته طبابت گیاهی در همدان از رونق شایانی برخوردار بوده و راسته‌ای در بازار قدیمی همدان که امروزه محل استقرار واحدهای زرگری است در سالهای پیشتر محل فعالیت طبیب هایی بود که با گیاهان دارویی دامنه الوند التیام بخش درد مراجعان بیمار بودند اما با آغاز علم پزشکی نوین، طبابت سنتی و به تبع آن گیاهان دارویی در کشور به فراموشی سپرده شد.

هر چند شاید امروزه طبابت گیاهی در همدان به رونق گذشته نباشد و جای خود را به زرگرها و مشتریان را به دانش آموختگان طب جدید وانهاده باشد اما تعدد عطاری‌ها نشانگر اعتماد مردم به گیاهان دارویی است و وجود بیش از 30 عطار در شهر همدان به ویژه در محلات که در آنها انواع گیاهان دارویی به فروش می‌رسد، موید این واقعیت است.

گیاهان دارویی جایگزین گیاهان شیمیایی می شود

دقت در اخبار منتشر شده در خصوص گیاهان دارویی مشخص می کند که کارشناسان بر این عقیده اند که هر روز استقبال از تولید و استفاده از گیاهان دارویی به جای داروهای شیمیایی در جهان و ایران رو به افزایش است.

در میان گیاهان دارویی، گشنیز، خاکشیر، زیره، انواع صمغها، شیرین بیان، کتیرا، حنا، زعفران، توتون و پنبه از مهمترین اقلام صادراتی این بخش به حساب می آیند و بنا به اظهار نظر کارشناسان امر، باریجه، کتیرا، زعفران، سیاه دانه و زیره، اسانس مورد، رزماری و شیرین بیان برای صادرات دارای مزیتهای نسبی بوده و بابونه، خار مریم، بادرنجوبه و سنبل الطیب در بازار داخلی از اهمیت بالایی برخوردارند.

یکی از پزشکان داروساز شهر همدان در خصوص درمان دارویی این گیاهان اظهار داشت: دلیل برتری گیاهان دارویی به شیمیایی در عصر حاضر وجود ترکیباتی در گیاه است که در بدن انباشته نمی شود و فاقد اثرات منفی جانبی بر بدن انسان است.

استفاده از گیاهان دارویی نیازمند فرهنگسازی است

عباس عبادی با بیان اینکه کارشناسان و محققان در ‪ ۲۰‬سال اخیر به عوارض و خطرهای داروهای شیمیایی و بیماری‌های کشنده و خطرناک ناشی از آن دست یافته و بازگشت دوباره انسان به طبیعت را برای حفظ سلامت توصیه می‌کنند، گفت: فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی مردم برای درمان با گیاهان دارویی ضروری است.

عبادی آب و هوای همدان را مستعد پرورش گونه‌های گیاهی با خواص دارویی بسیار بالا ذکر کرد و افزود: گل راعی، سنبلتی، گیویج، گزنه و نعنا فلفلی از مهمترین گیاهان دارویی با خواص درمانی بسیار قوی در استان همدان است.

وی با اشاره به اینکه همدان از نظر تنوع گونه‌های گیاهی بعد از استان‌های اصفهان و مازندران رتبه سوم را در کشور دارد، گفت: باتوجه به وجود گیاهان دارویی منحصر به فرد در همدان با برنامه‌ریزی‌های دقیق برای تعیین بازارهای هدف از سوی بازرگانی درآمد اقتصادی ناشی از گیاهان دارویی رشد چشمگیری می‌یابد.

در این خصوص معاون توسعه تجارت خارجی سازمان بازرگانی استان همدان گفت: با توجه به پیشینه تاریخی همدان در زمینه کشت گیاهان دارویی این استان از اهمیت ویژه ای در کشور برخوردار است.

اختصاص سه هزار هکتار زمین به کشت گیاهان دارویی

سید مسعود بکایی افزود: همدان با برخورداری حداقل سه هزار هکتار سطح زیر کشت گیاهان دارویی، هم اکنون به عنوان یکی از قطبهای مهم کشور در این زمینه محسوب می شود.

وی گفت: گشنیز، رازیانه و سیاه دانه عمده تولیدات همدان در این بخش بوده و حجم قابل توجهی از تولید و صادرات را به خود اختصاص داده است.

بکایی نهاوند و رزن را مهمترین مناطقی از همدان برشمرد که توانمندی بالایی در کشت گیاهان دارویی داشته و عمده تولیدات این بخش مربوط به این دو است.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز گفت: استان همدان سومین استان تولید کننده گیاهان دارویی در کشور است.

حجت الله شهبازی افزود: بیش از سه هزار هکتار از زمینهای این استان زیرکشت گیاهان دارویی بوده که شش هزار تن محصول از آن برداشت شده است.

وی با اشاره به اهمیت و جایگاه همدان در تولید گیاهان دارویی و صادرات 80 درصد تولید استان همدان، گفت: از این فرصت می توان برای رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در جامعه بهره برداری بهینه کرد.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: ارتفاعات الوند، کوههای بوقاطی، گرین، آلمابلاغ، خان گرمز، لشگردر، کوه سرده و کوه گرمه از عمده ترین مناطق رویش گیاهان دارویی در استان همدان است.

خاندانی با 200 سال پیشینه طبابت در همدان

در همین خصوص خاندان معروف خسروی، معروف به پسران سید خسرو، از سادات اهل علم و طبابت، 200 سال نسل اندر نسل به حرفه پزشکی و خدمت به مردم همدان و شهرهای اطراف پرداخته‌‌اند و همچنان می‌پردازند.

نخستین حکیم این خاندان حکیم میرحسین خان میش مست بود که در دوره قاجاریه زندگی می کرد و آوازه حذاقت وی در طبابت از مرزهای همدان فراتر رفته و از دیگر شهرها نیز بیمارانی را برای درمان نزد وی می‌آوردند.

فرزند وی سید خسرو نام داشت که طب و فلسفه و نجوم و ریاضیات را در محضر پدر آموخت و در طب همچون پدر سرآمد شد و در همدان بساط طبابت را گستراند.

سید خسرو حدود 100 سال زندگی کرد و بیش از 70 سال به مداوای بیماران پرداخت که هنوزهم آوازه طبابت‌های وی در همدان و دیگر شهرهای کشور بر سر زبان‌هاست. از او دو فرزند پسر به نام‌های سیدرضا و سیدمحمدعلی باقی ماند که مانند پدر در پزشکی مقام یافته اند.

از حکیم سیدرضا، سیدعبدالحسین خسروی و از حکیم سیدمحمدعلی دکترسیداحمد علی خسروی به جا ماند که این دو نیز بر سیره پسندیده پدران خویش قدم برداشتند و در فن طبابت مقامی والا یافتند و با در آمدن به کسوت روحانیت، علاوه بر تداوم شیوه سنتی پدران، با شرکت در درس‌های دانشکده پزشکی، اجازه رسمی اشتغال پزشکی نیز دریافت کردند.

روانشاد سیدعبدالحسین، پس از 70 سال خدمت پزشکی، در سن 96 سالگی بدرود حیات گفت.

حال با این تفاسیر و باتوجه به خواص درمانی سرشار گیاهان دارویی، ارزش افزوده اقتصادی چشمگیر ناشی از صادرات، اشتغال‌زایی و کاهش نرخ بیکاری توسعه کشت این محصول همچنین افزایش آگاهی جامعه از اهمیت آن ضروری است و باید برای آن برنامه ریزی کرد.