وحدت امت اسلامی مهمترین عامل تقویت دین است

به گزارش خبرنگار مهر در قم، در پیام آیت الله عبدالله جوادی آملی که صبح پنجشنبه در گردهمایی جهان شمولی مراسم حج قرائت شد آمده است: حمد ازلی خدای سبحان را سزاست که کعبه را سبب قیام مردم قرار داد؛ تحیّت ابدی، پیامبران الهی مخصوصاً انبیای ابراهیمی(ع) به ویژه حضرت ختمی‌نبوّت(ص) را رواست که در رفع قواعد کعبه و صیانت آ‌ن سعیِ بلیغ فرمودند و درود بیکران، دودة طاها و اُسرة یاسین خصوصاً حضرت ختمی‌امامت، مهدی موجود موعود(عج) را بجاست که در نشر مآثر و نَثرِ آثار آن بیت رفیع، رهنمودهای فراوان داشته و دارند؛ به این ذوات قدسی تولّی داریم و از معاندان لَدودِ آنان تبرّی می‌نماییم! مقدم حضّار ارجمند، فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی و اندیشورانی که با ایراد مَقال یا ارائه مَقالَت، بر غنای علمی این هم‌اندیشی افزودند را گرامی می‌داریم و از برگزارکنندگان محترم این گردهماییِ وَزین تقدیر می‌کنیم و توفیق همگان را از خداوند مسئلت داریم.

خداوند، کعبه را عامل قیام و ایستادگیِ جوامع بشری قرار داد

در ادامه این پیام تصریح شده است: مناسب است در این پیام کوتاه چند نکته راجع به جهان‌شمولی مراسم حج و گسترة آن از جهت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و اقتصادی تقدیم شود:

یکم، خداوند، کعبه را عامل قیام و ایستادگیِ جوامع بشری قرار داد: ﴿جَعَلَ اللّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَاماً لِلنَّاسِ﴾. مقصود از ‌«قیام‌»، ایستاد‌گی در برابر جهلِ علمی و جهالتِ عملی است نه ایستادن فیزیکی. جامعة مبتلا به آفتِ جهل یا اُفْتِ جهالت، اگر توانمند بود ستم می‌کند و اگر تهی‌دست بود ستم می‌پذیرد، چنانچه بخشی از اقلیم‌های کنونی چنین است. برای اینکه بشر از فَرْثِ جهل و دَمِ ظلم بِرَهد و به لَبَنِ خالصِ علم و عدل برسد، خانة خود را به دست بت‌شکنی ساخت تا معتقدان به آن، از صنم درون و وَثَن بیرون بیزار شوند و تنها قبله و مطاف آنان خانه‌ای باشد که با اضافة تشریفی، صِبغة «بیتی» را در آیه کریمة ﴿أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ﴾ به خود اختصاص داد.

کعبه را جامه کردن از هوس است                یای بَیْتی جمال کعبه بس است

مهم‌ترین عاملی که کعبه را به هدف اصلی خود نزدیک می‌کند اقامة حج است

در ادامه این پیام آمده است: لذا حیات و ممات امّت اسلامی با کعبه هماهنگ است. استقبال آن بیت در بسیاری از برنامه‌های روزانه، اقبال به مهبط وحی است و چنان ملکوتی، حتماً زمینه قیام مستقبلان خود را به همراه دارد.

در پیام آیت الله جوادی آملی تصریح شده است: دوم؛ مهم‌ترین عاملی که کعبه را به هدف اصلی خود نزدیک می‌کند و ایستادگی گسترده و همه‌جانبة ملّتها را در پرتو آن تأمین می‌نماید، اقامة حج است نه صِرف حج‌گزاری که یک عمل عبادی با مناسک ویژه اِحرام و حَرَم است. حکومت اسلامی، عهده‌دار به پا داشتنِ ستون خیمة مقاومت، در قبال هر گونه طغیان است. اهل بیت وحی(ع) در تأسیس حوزه‌های علمی، کامیاب و در اقامة نماز و ایتای زکات و مانند آن موفق بودند چنانچه در زیارت‌نامه‌های آنها مطرح است؛ لیکن شرایط سیاسی برای آنان فراهم نشد تا حج را اِقامه کنند، زیرا چنین برنامة توانفرسایی در گِروِ اقتدار رهبریِ امّت است که فقط نصیب حضرت امیرمؤمنان علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) بود و نامة رسمی آن حضرت به قُثَم‌ بن‌ عباس، والی منصوبِ حکومت علوی در مکّه چنین است: «فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ ﴿وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ﴾ وَ اجْلِسْ لَهُمُ الْعَصْرَیْنِ فَأَفْتِ الْمُسْتَفْتِىَ وَ عَلِّمِ الْجَاهِلَ وَ ذَاکِرِ الْعَالِمَ وَ لاَ یَکُنْ لَکَ إِلَی النَّاسِ سَفِیرٌ إِلاَّ لِسَانُکَ وَ لاَ حَاجِبٌ إِلاَّ وَجْهُکَ وَ لاَ تَحْجُبَنَّ ذَا حَاجَةٍ عَنْ لِقَائِکَ بِهَا فَإِنَّهَا إِنْ ذِیدَتْ عَنْ أَبْوَابِکَ فِى أَوَّلِ وِرْدِهَا لَمْ تُحْمَدْ فِیَما بَعْدُ عَلَی قَضَائِهَا وانْظُرْ إِلَی مَا اجْتَمَعَ عِنْدَکَ مِنْ مَالِ اللَّهِ فَاصْرِفْهُ إِلَی مَنْ قِبَلَکَ مِنْ ذَوِى الْعِیَالِ وَ الْ مَجَاعَةِ مُصِیباً بِهِ مَوَاضِعَ الْفَاقَةِ وَ الْخَلاَّتِ وَ مَا فَضَلَ عَنْ ذلِکَ فَاحْمِلْهُ إِلَیْنَا لِنَقْسِمَهُ فِیمَنْ قِبَلَنَا وَ مُرْ أَهْلَ مَکَّةَ أَنْ لاَ یَأْخُذُوا مِنْ سَاکِنٍ أَجْراً فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یَقُولُ ﴿سَوَاءً الْعَاکِفُ فِیهِ والْبَادِ﴾ فَالْعَاکِفُ الْمُقِیمُ بِهِ وَ الْبَادِى الَّذِى یَحُجُّ إِلَیْهِ مِنْ غَیْرِ أَهْلِهِ. وَفَّقَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ لِمَحابِّهِ وَالسَّلاَمُ».

در این پیام آمده است: هر چند این مکتوب کریم، مطالب فراوانی را در بر دارد؛ لیکن به برخی از آنها اشاره می‌شود: 1ـ اقامة حج با تذکرة ایّام مهر و قهر الهی درباره انبیا و امّتهای گذشته، حال و آینده است. 2ـ اختصاص بامداد و شامگاه ـ به تغلیب عصرین‌اند ـ برای دیدار مردمی و چهره به چهره. 3ـ محور دیدار با مردم یا سؤال استفهامی است یا سؤال استعطایی یا مناظرة علمی و یا مذاکرة مشورتی پیرامون مصالح اسلام و مسلمانان. 4ـ ظاهر آیه یادشده، تساوی عاکف و بادی در خصوص مسجد حرام است و ناظر به شهر مکه نیست، البته حاکم اسلامیِ معصوم، دستور او مطاع است؛ وجوب یا استحباب حکم مزبور، در فنّ شریف ‌«فقه‌‌» روشن می‌شود.

اقامه حج، مشروط به استطاعت خاصِ خود است

در این پیام آمده است: سوم، هر چند کعبه وسیلة قیام و ایستادگی ملت اسلامی در برابر اهرِمن درون و شیطان بیرون است و گرچه رسالت عالمان دینی در پرتو حکومت اسلامی، اِقامة حج است نه صِرف انجام مناسک آن؛ لیکن تا قبلاً پایگاه مرصوص تأمین نباشد، امتثال چنان دستورهای مُتْقَنی میسور نخواهد بود، زیرا اقامة حج، مشروط به استطاعت خاصِ خود است، همان ‌طوری که انجام مناسک، متوقّف بر استطاعت مخصوص خود می‌باشد. تفاوت اساسی بین دو استطاعت یادشده آ‌ن است که تکیه‌گاه اساسیِ استطاعتِ اقامة حج، رشد فکری و فرهنگی و استقلال سیاسی و اجتماعی است که در ظلّ آن، استقلال اقتصادی یک ملّت تأمین می‌گردد.

تحصیل استطاعت فرهنگی و سیاسی، واجب است و به عنوان شرط وجود اقامة حج مطرح‌اند نه شرط وجوب آن؛ یعنی اقامة حج، واجبِ مطلق است نه مشروط و تحصیل استطاعتِ آن که استقلال فکری و سیاسی است واجب است، زیرا بیداری امّت مسلمان، در سایة تعلیم کتاب و حکمت و آشنایی با دستورهای فراوان و اکیدِ قرآن راجع به پرهیز از پذیرش سرپرستی کفّار، واجب تحصیلی است نه مقدّمة حصولی، بر خلاف استطاعت مالی برای انجام مناسک حج که مقدّمة حصولی و شرط وجوب است، به طوری که حج، بدون حصول آن واجب نخواهد بود. غرض آنکه طبق کلام نورانی امیرمؤمنان(ع)، بیت‌ الله الحرام، عَلَم و پرچم رسمی اسلام است: «جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی لِلْإِسْلامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِینَ حَرَماً». شناختِ پرچم دین و صیانتِ آن از آسیب سیاسی و گزند اجتماعی لازم است و این دستورهای مطلق اسلام بدون بیداری و آزادی و استقلال سیاسی و اجتماعیِ امّت مسلمان ممکن نیست، لذا تحصیل این امور که در اقامة حج، سهم تعیین‌کننده‌ای دارند واجب خواهد بود.

چهارم؛ حیثیّت سیاسی، اجتماعی و استقلال و آزادی امّت اسلامی، حقّ الهی است که جامعة مسلمانان، مأمور حفظ آن و پاسداری از کرامت خویش است و هرگز نمی‌تواند آن را رایگان به بیگانه تقدیم کند یا با دریافت متاع مادی، از آن صرف ‌نظر نماید. ادراک صحیحِ حق و حکم و تشخیص درستِ حقّ خدا و حقّ خَلق، مرهون تعالیِ انسان‌شناسی است و چنین معرفتی بدون جهان‌بینی الهی میسور نیست. قرآن حکیم که بهترین وظیفة بشر را در مثلّثِِ مبارک جهان‌دانی و جهان‌بانی و جهان‌آرایی می‌داند، برای وی کرامتی قائل است: ﴿لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ﴾ که چنین کرامتی محصول خلافت وی نسبت به آفریدگار خود است: ﴿إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً﴾ و خلیفه آن است که نگهبان بیت رفیع مُسْتَخلَف‌عنهِ خود باشد و فقط دستور او را اجرا کند وگرنه عنوان خلافت را مصادره کرده و جامة کرامت، برای اندام ناموزون وی نارساست، زیرا او در اثر غارتِ عنوان های شرف‌بخش، مستحقّ کیفرِ ﴿أُولئِکَ کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ﴾ شده است.

اقامة حج، پاسداشت کعبه و نگهداری رفعت آن بیت رفیع از مهم‌ترین عوامل صیانت از کرامت امّت اسلامی است

در پیام این مرجع تقلید تاکید شده است: اقامة حج، پاسداشت کعبه و نگهداری رفعت آن بیت رفیع، از مهم‌ترین عوامل صیانت از کرامت امّت اسلامی است، چنانچه از وصیّت حضرت علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) به خوبی استفاده می‌شود، زیرا در آن وصیت‌نامه چنین آمده است: «...وَ اللَّهَ اللَّهَ فِى بَیْتِ رَبِّکُمْ لاَتُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ اِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا»؛ یعنی اگر احکام خانة خدا رعایت نشود، شما با چَشمِ کرامت نگاه نخواهید شد و از چشمان جامعه می‌افتید و چنین ملّتی هرگز به استقلال سیاسی و اجتماعی و مانند آن نمی‌رسد. راز این مطلب مهم را می‌توان در معرّفی کعبه به عنوان ‌«بیت عَتیق‌» مشاهده کرد، زیرا خانه‌ای که به تعبیر خداوند، عَتیق و آزاد از مِلکیّت و اقتدار بشر است، استقبال آن در عبادت و طواف در مدار آن در حجّ و عمره، درس آزاد‌گی می‌دهد و از این منظر، زائران بیتِ عتیق، شبیهِ فرشتگانِ طواف‌کننده در محور عرش خدایند که با این کار، تقرّب الهی را نائل می‌شوند. کلام نورانی امیرمؤمنان در این ‌باره چنین است: «...وَ تَشَبَّهُوا بِمَلائِکَتِهِ الْمُطِیفِینَ بِعَرْشِهِ یُحْرِزُونَ الْأَرْباحَ فـى مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ وَ یَتَبادَرُونَ عِنْدَهُ مَوْعِدَ مَغْفِرَتِهِ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَیٰ لِلْإِسْلامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِینَ حَرَماً».

عقلانیّت جامعه و طرد هر گونه سنت مرتبط به جاهلیّت، در اقامه حج، تجلی دارد

در این پیام آمده است: پنجم؛ عقلانیّت جامعه و طرد هر گونه سنّت مرتبط به جاهلیّت، در اقامة حج، تجلّی دارد، زیرا امیرالحاجّ و مسئول همه‌جانبه برگزاری حجّ ابراهیمی در خطبه‌ها، عنصری‌ترین محور اسلام را خِرَدمداری و حیات معقول معرفی می‌کند و از هر گونه جهل‌زد‌گی جلوگیری می‌نماید. حضرت ختمی‌نبوت(ص) که به عنوان اقامه حج وارد حرم خدا و سرزمین وحی شده‌اند، در مواقع حسّاس به ایراد خطبه پرداختند و مطالب حیاتی را ارائه نمودند و در سرزمین عرفات چنین فرمودند: «...ألا کلّ شىءٍ مِن أمْرِ الجاهلیّة تَحْتَ قَدَمىّ موضوعٌ... و رِبا الجاهلیّةِ موضوعٌ و أوّل رِباً أضَعُ مِن ربانا ربا العبّاسِ بن‌ عبدالمطلب فإنّه موضوعٌ کلُّه...». طرح عقلانیّت نظام اسلامی و طرد سنّت های جاهلی و نیز ارائه برنامة صحیح اقتصادی و بیان فسادِ اقتصادِ مُبتَنی بر ربا، در گفتار پیامبر اکرم(ص) قبلاً شنیده شده بود؛ لیکن اعلام صریح آن در جمع مردمی که از شهرهای دور و نزدیک، با آرای گوناگون حضور یافتند، تأثیر بسزایی داشت.

جریان ربا گرچه از سنّت های مشئوم جاهلیّت بود و تصریح به آن لازم نبود؛ ولی اهتمام به اقتصاد سالم و بدون ربا از یک سو و خطر خانمان‌برانداز ربا که ﴿یَمْحَقُ اللّهُ الرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ﴾ از سوی دیگر، موجبِ افشایِ صریح آن شد، چه اینکه شروع تهذیبِ مالی و تطهیرِ اقتصادی از خود و فامیلان خودی، مقدّم بر دیگران است. جریان منحوس ربا هر چند گاهی به صورت بدر کاذب در سپهر ثروت‌اندوزی ظهور می‌کند؛ لیکن همانند سایر تکاثرها به مَحاق می‌افتد و کوثر اقتصاد سالم و بدون ربا همچنان پویا و پایاست.

در پیام آیت الله جوادی آملی تصریح شده است: آنچه حضرت نبیّ خاتم(ص) در این اصل کلی به صورت قانون اساسی ایراد فرمودند، از مصادیق بارز جوامع‌الکَلِم است که از عطایای ویژه پروردگار به آن حضرت بوده و مقام شامخ نبوی(ص) نیز آن را همانند اصل کلی «برائت از مشرکان»، در سرزمین وحی به همگان اعلام نمودند. آنچه در برنامه‌های موضعی نظام اسلامی مشاهده می‌شود مانند تغییر طَغْوا به تقوا، تبدیل طَلاح به فَلاح، دگرگونی تکاثر به کوثر، تهدیم نظامِ ظلم و تأسیس ساختار عدل و مانند آن، همگی مندرج تحت کلمة جامع نبوی است که آن حضرت در جریان اقامة حج ـ نه صِرف ادای مناسک ـ در ساحت معرفت‌زای عرفات بیان فرمودند.

وحدت امّت اسلامی مهم‌ترین عامل تقویت دین و اقتدار مسلمانان در جهات گوناگون است

در این پیام تصریح شده است: ششم؛ وحدت امّت اسلامی، مهم‌ترین عامل تقویت دین و نیز سبب اقتدار مسلمانان در جهات گوناگون است. خطر حِیاد، تک‌اندیشی و فردگرایی، افتادن به دام شیطان است، چنانچه امیرمؤمنان حضرت علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) فرمودند: «فإنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّیْطَانِ کَمَا أَنَّ الشَّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْبِ». به همین جهت دستور به اعتصام حبل متین همراه با نهی از تفرّق صادر شد: ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا﴾ و برای اجرای چنین دستور، ترغیب به نماز جماعتِ هر روز و تشویق به نماز جمعة هر هفته و تَحضیض به نماز عید ‌«فطر‌‌» و عید ‌«قربان‌»، سالی دو بار و دعوت به حضور تمام مستطیعانِ جهانِ اسلام در کنگرة عمومی سالانة حج، در متن شریعت مطرح شد. برنامة رسمی اقامة حج، تأمین چنین اجتماع انبوه و باشکوه جهت ایجاد هم‌آواییِ لازم بین نِحله‌های متنوّعِ اسلامی و تقویتِ بُنیانِ مرصوصِ دین خواهد بود. آنچه از کلام نورانی امیرمؤمنان(ع) در این‌ باره وارد شد که «فَرَضَ اللَّهُ الْإِیمانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ ...وَ الْحَجَّ تَقْرِبَةً (تقویةً) لِلدِّینِ» به همین منظور است.

در پیام این مرجع تقلید تاکید شده است: مسئولان محترم بِعثه اگر توفیق برقراری انسجام و حفظ وحدت امّت اسلامی و نیز کامیابی تقویت اصل نظام دینی بهره آنان شد، رسالت اقامة حج را ایفا کرده‌اند. تصدّی مسئول مستقیم اقامة حج، نسبت به ایراد خطبه در مواضع حسّاس این سفر روحانی و واگذار نکردن آن به اشخاص دیگر، سهم تعیین‌کننده‌ای در اقامة آن دارد. حَسَن‌ بن یوسف‌ بن مُطَهَّر حِلّی ]متوفای 726 هـ . ق ـ از شیخ طوسی] نقل می‌کند که مستحب است اِمام در چهار روز از ذی‌حجّه به ایراد خطبه بپردازد: 1ـ روز هفتم؛ 2ـ روز ‌«عَرَفه‌»؛ 3ـ روز قربانی در مِنا؛ 4ـ روز کوچ کردن از مِنا به مکّه (نَفْرِ اول) و وظایف حاجیان را به آنان اعلام دارد و آگاهشان سازد و سپس می‌گوید جابر نقل کرد که حضرت رسول(ص) بعد از اقامه نماز ظهر در روز هفتم ذی‌حجّه در مکه به ایراد خطبه پرداخت.

وظیفه بِعثه، اِقامه حج است

در پیام آیت الله جوادی آملی تصریح شده است: خلاصه آنکه وظیفة بِعثه، اِقامة حج است نه صِرف رهنمود زائران، جهت ادای مناسک. اقامة حج، به تقویت وحدت امّت اسلامی در مدار بَیْتِ عتیق است که فرمان رهایی از استبداد، آزادی از استعمار، حریّت از استثمار، نجات از استعباد و سرانجام عقلانیتِ منزّه از استحمار می‌دهد و اگر نظامی گنجوی ایرانی، کعبه را لنگر جهان معرفی کرد: (گر کشتی جهان را سُکّان او نباشد / مَلاّح دَور باشد بی‌بادبان و لنگر) به همین تحلیل است.

مجدّداً مقدم همگان را گرامی داشته و توفیق مسئولان محترم را از خداوند مسئلت داریم.