سیدعلی کاشفی خوانساری از نویسندگان و منتقدان ادبی در یادداشتی که به طور اختصاصی در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است به نقد و تحلیل سومین نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان تهران که در مصلی تهران در حال برپایی است، پرداخته است.
متن کامل یادداشت از این قرار است: "سومین نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان این روزها به همت انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و با حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مصلی تهران برپاست به همین مناسبت به عنوان عضوی از خانواده بزرگ کتاب کودک که هر سه دوره این نمایشگاه را ( در سالهای 1374، 1388 و 1389) با دقت به خاطر دارد نکاتی را ذکر می‌کنم.
1- در آشفته بازار کتاب کودک که مهمترین مشکل همه ناشران (و بالطبع نویسندگان و پدیدآورندگان) توزیع است برپایی چنین نمایشگاهها (ویا صادقانه‌تر بگویم فروشگاههایی) فرصتی مغتنم برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان این کالای فرهنگ یاست. پس به این خاطر صمیمانه از طراحان، مجریان و حامیان این نمایشگاه سپاسگزاریم.
2- آز آنجا که معمولاً و متاسفانه در کشور ما از سابقه و تجربه مدیران و مجریان فرهنگی قبلی استفاده نمی‌شود و برنامه‌های فرهنگی با روش آزمون و خطا و با اتکا به بیت‌المال پیش می‌رود معمولاً دوره‌های اول هر برنامه‌های با ضعفها و نواقصی همراه است و این نواقص به مرور و در دوره‌های بعدی کمتر می‌شود. با این حال حتی این رویه در مورد این نمایشگاه به چشم نمی‌خورد و مروری بر سابقه این نمایشگاه به روشنی نشان می‌دهد که هر دوره نسبت به دوره قبل با افت چشمگیر و غیرقابل اغماضی همراه بوده است.
نمایشگاه سال گذشته با ضعفهایی همراه بود که همان زمان در یادداشتی به آن اشاره کردم؛ ضعفهایی چون بی‌نظمی در چینش کتابها و تقسیمبندی آن، نامناسب بودن قفسه‌های عرضه کتاب و فروش نسبتا پایین که نارضایتی بسیاری از ناشران را به همراه داشت و عدم ارایه گزارش و پرینت روزانه فروش کتاب به ناشران.
امید داشتیم نمایشگاه امسال با اتکا به تجارب دوره گذشته موفق‌تر، منظم‌تر و روشمندتر از سال گذشته باشد اما متاسفانه این آرزو خیال خامی بیش نبود و ضعفها و اشکالات در نمایشگاه امسال چندین برابر بود. البته ایده‌های خوبی همچون اختصاص فضایی به کتابهای ارزان و کتابهای حراجی هم مطرح شد که در عمل تحقق کامل نیافت.
تعداد کتابهای به نمایش درآمده در بخش متمرکز حدود 2 هزار عنوان از سال پیش کمتر بود که با توجه به افزایش سالیانه عناوین کتاب کودک این امر نشانگر دو موضوع است اول استقبال کمتر ناشران به دلیل ضعف نمایشگاه و دوم اطلاع رسانی و جامعیت کمتر نسبت به سال گذشته.
نکته دیگر ضعف شدید تبلیغات و اطلاع رسانی نمایشگاه و به دنبال آن استقبال بسیار کمتر از نمایشگاه بود. در نمایشگاه سال گذشته دو اسپانسر نمایشگاه از بخش خصوصی (یک نشریه تخصصی و یک ناشر کمک آموزشی) با روشهای مختلف همچون توزیع 400 هزار تراکت، ارسال ایمیل و پیامک، تبلیغات تلویزیونی و بیلبوردهای سطح شهر جمعیت زیادی را به نمایشگاه کشاندند. اما در نمایشگاه امسال از هیچکدام از این روشها استفاده نشد و تا روز سوم برپایی نمایشگاه هیچگونه تبلیغات شهری برای نمایشگاه صورت نگرفته بود و پس از آن هم تنها به چند بنر در اطراف نمایشگاه و وزارت ارشاد بسنده شد و می‌توان گفت عملاً نمایشگاه قبل و همزمان با برنامه هیچ تبلیغات و اطلاع رسانی نداشت.
عدم استقبال از نمایشگاه به حدی بود که نه تنها ناشران بزرگ غیر عضو انجمن در نمایشگاه حضور نیافتند (کلیه ناشران کمک آموزشی، کانون پرورش، امیرکبیر، مدرسه تربیت، سروش، شباویز، تولد و ...) بلکه حتی ناشران بزرگ عضو انجمن هم از آن استقبال و حمایت نکردند (قدیانی، محراب قلم، پیام آزادی و ...).
در نمایشگاه امسال هیچ خبری از نشستهای تخصصی، میزگرد، سخنرانی، کارگاه آموزشی و .. .نبود و ظاهراً مسئولان دیگر هیچ نیازی به آن حداقل وجهه فرهنگی هم احساس نمی‌کردند.
بی نظمی در نمایشگاه هم به اوج خود رسید و تا امروز که هفت روز از آغاز نمایشگاه گذشته است هنوز کتابها چینش منظمی ندارند. ناشران همچنان به دنبال کتابهای خود که به نمایشگاه فرستاده‌اند می‌گردند و سعی می‌کند جلدهای مختلف یک مجموعه را که هر کدام در یک گوشه از سالن به حال خود رها شده‌اند پیدا کنند و کنار هم بگذارند.
جالب آن است که تا 5/1 روز پس از افتتاح نمایشگاه هیچ فروشی ممکن نبود و به دلیل به راه نیفتادن سیستمهای رایانه‌ای نمایشگاه، بازدیدکنندگان مجبور بودند با دست خالی به خانه برگردند.
اتفاق جالب دیگر حضور نیافتن حتی یک مسئول دولتی از میان فهرست بلند و بالای اعلام شده در مراسم افتتاحیه نمایشگاه بود و آخرین نکته عدم حضور و به مشارکت طلبیدن سایر نهادهای تخصصی کتاب کودک همچون انجمن نویسندگان، تصویرگران و ... بود.
3- واقعیت این است که مسئولان معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در دیدگاه و تلقی خود نسبت به انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و روند فعلی حاکم بر آن تجدیدنظر کنند. عملکرد فعلی انجمن تا حدی زیادی نشان می‌دهد که مدیران آن در حال حاضر بیش از آن که دغدغه بهبود وضعیت عمومی کتاب کودک را در کشور داشته باشند به دنبال منافع کوتاه مدت و محدود خود هستند. موضعگیری مدیران نمایشگاه نسبت به انتقادهای رسانه ها و ناشران نشان داد که آنها هیچ نگرانی بابت عدم استقبال عمومی و فروش پایین کتابها ندارند و تنها به کمکهای وعده داده شده از سوی وزارت ارشاد چشم دوخته‌اند و همان سود حاصل از مشارکت وزارت ارشاد در برپایی نمایشگاه و فروش کتابهای خود به وزارت ارشاد برای ایشان کافی است.
حقیقت این است که انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک با بیش از 20 سال سابقه و بیش از 50 عضو از افتخارات جامعه فرهنگی ماست. اما در حال حاضر این انجمن به هیچ وجه نمی‌تواند مدعی شود که نماینده تمامی جامعه نشر کتاب کودک ایران است و منافع ملی عمومی را در این حوزه دنبال می‌کند. این ادعا را به آسانی فهرست ناشران متقاضی عضویت در انجمن بیش از سه سال است درخواست‌هایشان برسی نشده اثبات می‌کند.
این حق طبیعی چند ناشر است که تشکلی را برای پیگیری برنامه‌ها ومنافع خود پایه‌ریزی کنند و درچارچوب قانون از حمایتهای دولتی بهره مند شوند اما قطعاً چنین تشکلی نمی‌تواند ادعای نگاه فرهنگی و جامعیت صنفی داشته باشد و همه حمایتهای دولتی را با ادعای نمایندگی تمامی ناشران منحصر به خود گرداند.
جا دارد نهادهای دولتی و صنعتی حامی این انجمن طی سالهای گذشته برای رعایت قانون و عدلت بخشی از حمایتها و برنامه‌های خود را به سایر تشکلهای نویسندگان و ناشران همچون اتحادیه ناشران و کتابفروشان و انجمنهای اسلامی ناشران و سایر تشکلهایی که عضویت در آن آزاد است و عملکرد ایشان از شفافیت بیشتری برخوردار است اختصاص دهند و همچنین جا دارد ضمن حفظ و تقویت این انجمن، تشکلهای مشابه دیگری در حوزه کتاب کودک با حضور ناشران عضو و غیر عضو این انجمن بنیان گذاشته شود تا بتواند ضمن ایجاد بازار رقابت سالم و جامعه‌ای چندصدایی، در رشد و تعالی کتاب کودک موثر باشد."
آنچه در این یادداشت آمد دیدگاههای مولف است و خبرگزاری مهر همچون روال همیشه آماده دریافت نظرات و پاسخهای دست‌اندرکاران نمایشگاه و همچنین دیگر افراد مرتبط با این نمایشگاه و منتقدان و صاحبنظران است.
نظر شما