نصیرالدین طوسی از علم بدیهی و حسی دفاع می‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر سید محمود یوسف ثانی در نشست حکمت از همایش میراث علمی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی که صبح پنجشنبه 5 اسفند در کتابخانه ملی برگزار شد به بررسی موضوع دفاع از بدیهیات پرداخت و گفت: قرن هاست درگیر بدیهیات هستیم در آغاز بسیاری از کتابهای کلامی مطلبی مطرح می شود تحت عنوان وجوب نظر. مقدمه این بحث ، بحث دیگری است که مربوط به مسائل علم و آگاهی می شود.

یوسف ثانی افزود: در یکی از کتابهای معروف امام فخر رازی با عنوان "المحصل" مسائل کلامی مطرح شده است. خواجه نصیر نقدهایی بر این کتاب نوشته است که نقد المحصل نام دارد. فخر رازی آرای کسانی که معتقدند علم بدیهی نداریم را نقل کرده و کسانی که معتقد به آرای حسیات هستند را نیز نقل و از آرای آنها دفاع کرده است.

وی تصریح کرد: در واقع او علم بدیهی و علوم حسی را رد می کند. خواجه نصیر قائل است که هر دو قسم از این دو علوم را داریم او دیدگاه فخر رازی که ادله گوناگونی در رد علم حسی و علم اولیه را مورد نقد قرار داده است. باید توجه داشت فلاسفه مسلمان به طور اساسی مبناگرا هستند و اگر علم حسی و بدیهی را رد کنیم مبنای معرفتی را از دست داده ایم و از همین رو است که خواجه نصیر مقابل امام فخر رازی می ایستد.

این استاد دانشگاه افزود: امام فخر منکر علم بدیهی است یعنی اینکه قضایایی را بفهمیم و تصدیق کنیم یعنی به عنوان مثال جمع نقیضین محال است یا یک شیئی در یک زمان  و دو مکان متفاوت نمی تواند باشد . امام فخر می گوید ما علم اولی هم نمی توانیم داشته باشیم. اولین علوم بدیهی همین اصل تناقض است و او شبهاتی را به این اصل وارد می کند. خواجه به این شبهات جواب می دهد.

وی تصریح کرد: با توجه به مبنا گروی فلاسفه مسلمان در معرفت شناسی و لزوم اتکای علوم و دانش ها از نظر ایشان به مجموعه ای از قضایا و اصولی که به خودی خود معلوم بوده و در فهم آنها نیازی به مراجعه به معارف پیشین نباشد که از آنها به عنوان بدیهیات یاد می شود و با توجه به اینکه برخی متکلمان مسلمان این رهیافت مبنا گروانه را مورد انتقاد قرار داده  و بر آن ایراداتی وارد کرده اند و نیز با توجه به اینکه مهمترین این اشکالات ، اشکالاتی است که عمدتا از سوی امام رازی بر این رهیافت وارد شده است خواجه طوسی در آثار خود به ویژه در نقد المحصل و در پاسخ به شبهات مطرح شده از سوی امام راضی به دفاع از ضرورت وجود علوم بدیهی و ابتناع علوم نظری برخاسته و به ایرادت امام رازی پاسخ گفته است.