ماینونگ‌گرایی مشکلات مربوط به نامهای تهی را حل نمی‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، در ادامه سلسله نشستهای گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس، دکتر سید نصرالله موسویان، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در نشستی با عنوان "آیا ماینونگ‌گرایی می‌تواند مشکل نامهای تهی را حل کند؟" در روز یک‌شنبه، 15 اسفندماه 1389 در سالن استاد شکویی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس سخنرانی کرد.

ماینونگ، فیلسوفی آلمانی و همدوره راسل، فیلسوف انگلیسی بود که بیشتر آثار خود را در حوزه فلسفه ذهن و روانشناسی به آلمانی نوشته است. در واقع نوماینونگ‏گرایی در پی احیای حکمت ماینونگ و نوراسل‏گرایی در پی زنده کردن سنت راسلی بود که این دو با هم مخالف بودند و در نتیجه به طور تاریخی نوراسلیها و نوماینونگیها نیز با هم در تعارض و تضاد بودند.

موسویان با اشاره به مقاله‌ای که پیش از این در این باره نوشته است، گفت: در آن مقاله من ادعا کرده‌ام که بسیاری از نوراسلیها، نوماینونگی هستند. مسئله در اینجا این است که وقتی فرگه راجع به نامها حرف می‌زد، فرضش این بود که همه این نامها مصداق دارند و بنابراین مواردی که مصداق ندارند مهم نیستند. راسل پس از فرگه این مسئله را رد کرد و گفت نمی‌توان معنا و مصداق را آن گونه که فرگه می‌گفت حفظ کرد. راه‌حل راسل این بود که ما احتمالاً در چنین مواردی با نامها مواجه نیستیم، مضاف بر اینکه راسل دل خوشی نیز از ماینونگ نداشت.

عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: بر اساس نظرات ماینونگ به نظر می‏رسد ما اشیایی داریم که موجود نیستند. او همچنین گفته است ویژگیهایی که این اشیاء دارند ربطی به وجود یا عدم آنها ندارد. ایده اصلی ماینونگ این است که وجود اشیاء یک چیز است و ویژگیهای آن شیء چیز دیگری است که حتی می‏توان برای آنها سور نیز به کار برد.

وی با اشاره به اینکه از نظر ماینونگ حتی می‏توان بر روی اشیاء غیرموجود نیز نام نهاد، ادامه داد: به نظر من راسلیها دست آخر مجبورند ماینونگی باشند هر چند به نظر می‌رسد که راسلیها معتقدند که ماینونگ‌گرایی غلط است.

موسویان با اشاره به این فرض که ماینونگیها دیگر مشکل نامهای تهی را ندارند، تصریح کرد: ادعای من این است که هم راسل و هم نوراسلیها، هم ماینونگ و هم نوماینونگیها و در نهایت هم فرگه و هم نو‌فرگه‌ایها در اشتباه هستند و بنابراین حتی اگر شما ماینونگ‌گرا هم باشید باز مشکلات مربوط به نامهای تهی حل نخواهد شد.

وی به دو دلیل اصلی در رابطه با این مدعای خود پرداخت و خاطرنشان کرد: نخستین دلیل من این است که نامهای تهی علی‌الاصول مستقل از آنکه ما چه متافیزیکی داریم، از زبان طبیعی قابل حذف نیستند. دومین دلیل هم به ساختار ماینونگ‌گرایی باز می‌گردد به این معنا که اشیاء ماینونگی آن نوع از اشیایی نیستند که ما برای مصداقهای خود به آنها نیاز داریم.

موسویان همچنین به دو اصل "شمول خام اشیاء" و "شمول خام ویژگیها" اشاره کرد و یادآور شد: در اصل نخست برای هر شرطی که روی کیفیات و اعراض وجود دارد، یک شیء هست که دقیقاً همه آن ویژگیهای تحت آن شرط را دارد. در دومین اصل اما برای هر شرطی که روی اشیاء گذاشته می‌شود، یک ویژگی وجود دارد. بنابراین هر چه اشیاء به نحو پیچیده‌تری با یکدیگر در ارتباط قرار بگیرند، می‌توان گفت که کیفیت بیشتری نیز حاصل آمده است.

وی افزود: با توجه به این دو اصل مسئله این است که به محض آنکه هر دوی آنها با هم درست باشند، ما به تناقض خواهیم رسید و این همان چیزی است که در پارادوکسها رخ می‌دهد.

عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران خاطرنشان کرد: تاریخ علم نشان داده است که در بسیاری موارد ما نمی‌دانیم چیزی که از آن سخن گفته می‌شود واقعاً مصداقی دارد یا ندارد مثل سیاره‌ای که دانشمندان زمانی فکر می‌کردند وجود دارد اما در واقع این گونه نبوده است. بنابراین در مجموع باید گفت که در هر شرایطی مشکل نامهای تهی حل نخواهد شد.