به گزارش خبرنگار مهر نشست نقد کتاب "ازاشارت‌های دریا" (بوطیقای روایت در مثنوی) نوشته حمید رضا توکلی عصر یکشنبه با حضور نویسنده کتاب، ابوالفضل حری عضو هیئت علمی دانشگاه اراک و حسین صافی پیرلوحه عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.
در ابتدای این نشست حمیدرضا توکلی به بیان سخنانی درباره اثر خود پرداخت. سپس ابوالفضل حری گفت: این کتاب رساله دکتری نویسنده بوده است اما به نظر می‌آید مطالب زیادی به آن اضافه شده است. به نظرم ایشان برای چارچوب کارشان دچار مشکل هستند. وقتی مقدمه اثر را مطالعه می‌کنید باید بیان مساله مشخص باشد که چه می‌خواهد یا با در نظر گرفتن چند فصل و مبحث به پرسش‌ها پاسخ دهد.
وی افزود: به نظر اشکال کار از تبدیل و گذار از مرحله رساله دکتری به کتاب است چون بیان مساله در این کتاب مشخص نیست. در نتیجه پرسش‌های اثر مشخص نیست و چون پرسش‌ها مشخص نیستند، نویسنده از هر مطلبی سخن به میان آورده و به همین دلیل دیزاین و چارچوب مشخصی نمی‌توان برای کتاب قایل شد. البته شاید این مساله از روی تعمد بوده و خواسته شده باشد مانند پریشانی مثنوی باشد، ولی پریشانی باید در قالب ساختار باشد که در این کتاب شاهد چنین موضوعی نیستیم.
حری ادامه داد: چون در اثر چارچوب مشخصی وجود ندارد، حجم کتاب بیش از اندازه زیاده شده است و خط سیر اثر از دست نویسنده خارج شده است. به نظرم اگر توکلی برخی الزامات را به خود تحمیل نمی‌کرد اکنون با کتاب بهتری روبرو بودیم. مشکل دیگر این که نویسنده فرض را بر این گرفته که خواننده به مسائل آشناست و اصطلاحات تخصصی توضیح داده نشده است. شاید خواننده نتواند مرز میان اصطلاحات را تشخیص دهد.
مشکل کتاب این است که چارچوب مشخصی ندارد
عضو هیئت علمی دانشگاه اراک گفت: فکر می‌کنم مشکل اصلی کتاب این است که طرح و چارچوب ندارد. وقتی صحبت از طرح و چارچوب است یعنی باید در قالب الگو قرار بگیرد. موضوع دیگر که به آن اشاره شد پریشانی کار است که باید توجه داشته باشیم، در فعالیت‌های تحقیقاتی حق نداریم پریشان باشیم. نکته دیگر این‌که در کتاب مرز میان بلاغت و روایت مشخص نیست. زبان و بخش واژگان زیاد در روایت‌های کتاب نمی‌گنجد و واژه روایت به کرات در کتاب تکرار شده است.
حری در پایان سخنانش گفت: فکر می‌کنم این کتاب نوید یک روایت‌شناسی شرقی را می‌دهد و اگر مقداری منسجم‌تر باشد، می‌توان اصول روایت‌شناسی شرقی را از آن استخراج کرد.
متون کهن به طرز حیرت‌آوری در کتاب تحلیل شده‌اند
در ادامه جلسه حسین صافی پیرلوحه گفت: توکلی در این کتاب متون کهن را به طرز حیرت‌آوری تحلیل کرده است هرچند که نویسنده ادعایی بر نقد ندارد و می‌گوید که نقل قول کرده است. نویسنده چندین جا نقل قول کرده است و منبع را نام نبرده است یا نقل قول مستقیمی را بدون علامت نقل قول آورده است.
وی گفت: یکی از ایرادات کتاب این است که در آن از توصیفات ذوقی که بار علمی اثر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، استفاده شده است. معادل گزینی‌ها مقداری نامانوس هستند و در برخی مقاطع کتاب از عباراتی استفاده شده است که اوصاف معرف نیستند و دقیقا به مصداقشان پی نمی‌بریم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: زمان گفتار، زمان رویداد و زمان مرجع با یکدیگر خلط شده‌اند و تمایز دقیقی میانشان در نظر گرفته نشده است. درباره حرکت از صورت به معنا صحبت شد، به نظرم مراد از معنا در نگارش کتاب ساختار بوده است. وقتی اثری تولید می‌شود، نویسنده ساختارها را از قبل در ذهنش می‌سازد و خواننده راه را به صورت برعکس از انتها تا ابتدا طی می‌کند. به همین دلیل است که می‌گویم نویسنده به ساختار باز می‌گردد نه به معنا.
صافی پیرلوحه گفت: در همه فصل‌های کتاب، مثنوی با متون و کتاب‌های دیگر مانند آثار عطار، سنایی یا شمس مقایسه شده است که نویسنده ناگزیر به این کار بوده است. در چنین کتاب‌هایی ناچاریم که جایگاه یک اثر را میان دیگر آثار هم دوره‌اش تعریف کنیم.
نظر شما