شورای همکاری خلیج فارس از شش کشور عربستان، بحرین، کویت، عمان، قطر و امارات متحده عربی در سال 1981 تاسیس شد. این شورا همانند دیگر مجامع عربی هیچ گاه مواضع موثری نداشته است. نقش این شورا بیشتر از آنکه در راستای خدمت به مردم کشورهای حوزه خلیج فارس باشد در راستای سرکوب آنها بوده است. نمونه بارز این موضوع را می توان در کمک این شورا به سرکوب قیام مردم بحرین دانست که در راستای طرح همکاری موسوم به "سپر جزیره" نیروهایی را به بحرین فرستاد تا رژیم این کشور را در سرکوب مردمش کمک کنند. در این راستا عربستان سعودی حضوری آشکار داشته است و هزار نظامی خود را به بحرین اعزام کرده است. با نگاهی به موضع گیری های شورای همکاری خلیج فارس و رهبران آن بهتر می توان به پوشالی بودن این شورا پی برد.
در ماههای اول سال 89 این شورا با اتحادیه اروپا نشست مشترکی برگزار کرد که همکاری هسته ای طرفین، برنامه هسته ای ایران، همکاری در زمینه انرژی، ارتباطات و فرهنگ و حمل و نقل از محورهای مذاکرات بود.
در اواسط تیرماه گذشته "عبدالرحمن العطیه" با اشاره به صدور قطعنامه شورای امنیت علیه ایران آن را بی نتیجه دانست. وی گفت: این قطعنامه اوضاع را بدتر می کند. ما به قطعنامه های بین المللی احترام می گذاریم اما اجرایی کردن تحریمها علیه ایران نباید امنیت منطقه ای را در معرض تهدید قرار دهد. استفاده ازگزینه های نظامی تاثیر منفی بر امنیت و ثبات منطقه دارد.
در اواخر شهریور ماه شورای همکاری خلیج فارس ضرورت حل دیپلماتیک موضوع هسته ای ایران را مورد تاکید قرار داد. ضرورت گسترش روابط این شورا با ایران بر اساس احترام متقابل مورد توجه قرار گرفت. در نشست شورای همکاری خلیج فارس همچنین بدون اشاره به زرادخانه رژیم صهیونیستی بر احیای حقوق فلسطینی ها تاکید شد.
در مهر ماه شورای همکاری خلیج فارس ضمن تاکید بر ضرورت برخورد مسالمت آمیز با پرونده هسته ای ایران از ادعاهای تکراری امارات درباره جزایر سه گانه حمایت کرد.
در آبان و آذر سال گذشته شورای همکاری در واکنش به اسناد ویکی لیکس خواستار تحقیقات درباره اسنادی که درباره عراق است شد اما اسنادی که به کشورهای خلیج فارس مربوط می شد جدی گرفته نشد. شرایط اقتصادی و بازار نفت از موضوعاتی بود که بررسی شد.
در اواخر پاییز گذشته مجدد بر ادعای واهی امارات درباره جزایر ایرانی تاکید شد. درعین حال از مذاکرات 1+5 استقبال شد. دربیانیه این شورا ضمن تاکید بر پایبندی به قوانین بین المللی ضرورت عاری کردن خاورمیانه از سلاحهای کشتار جمعی و هسته ای و تن دادن اسرائیل به این قوانین مورد تاکید قرار گرفت. همچنین ضرورت توقف شهرک سازی و نابودی منابع مالی تروریستها مورد تاکید قرار گرفت.
العطیه دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس خواستار تقویت معاهده منع گسترش سلاحهای هسته ای و اجرایی شدن آن شد. وی ضرورت به کارگیری همه کشورها از انرژی هسته ای را مورد تاکید قرار داد. وی خاورمیانه را نمونه بارز نادیده گرفتن معاهده منع و گسترش سلاح هسته ای دانست. العطیه از اینکه نظارتی بر زرادخانه های هسته ای اسرائیل نمی شود انتقاد کرد. وی از نوسازی تاسیسات هسته ای برای مقاصد نظامی بوسیله کشورهای بزرگ و برخورد ناعادلانه ای که سبب انباشت سلاحهای هسته ای شده است انتقاد کرد.
وقوع انقلابهای عربی موضعی بود که "عبدالرحمن العطیه" برخورد منفعلانه ای با آنها داشت. وی از هرگونه اظهار نظر درباره برکناری "حسنی مبارک" دیکتاتور مصر خودداری کرد. العطیه گفت که اوضاع را دنبال می کنند و خواستار بازگشت اوضاع به ثبات هستند. وی گفت: ما نگران تبعات انقلابات نیستیم زیرا اقتصاد کشورهای شورا قوی است.
درباره قیام مردم بحرین وزیران خارجه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حمایت کامل خود را از رژیم بحرین در برابر موج اعتراضات اعلام داشتند. اما درباره لیبی خواستار ایجاد منطقه ممنوعه پروازی در آن شدند. آنها ضمن نامشروع دانستن رژیم "معمر قذافی" خواستار ارتباط با شورای ملی موقت لیبی شدند.
اتحادیه عرب
سازمانی که هر چند در اواخر جنگ جهانی دوم شکل گرفت و قصد داشت همانند نمونه اروپایی اش باشد اما هیچگاه در مسیر درستی هدایت نشد و به مواضع بی اثر بسنده کرد. عمق موضع گیری فضاحت بار این اتحادیه را می توان از موضع گیری وزیران خارجه عضو این اتحادیه درباره لیبی درک کرد.
این سازمان که قبلا بارها دست به تشکیل مواضع انفعالی درباره قضیه فلسطین زده بود از شورای امنیت خواست که منطقه پرواز ممنوعه بر فراز لیبی ایجاد کند. این درحالی است که انبارهای سلاح کشورهای عربی مملو از سلاح های گوناگون و پیشرفته است.
مردم لیبی و بویژه انقلابیون انتظار داشتند که موضع قوی تری از برادران عرب خود مشاهده کنند اما با نهایت تاسف مهمترین سازمان عربی از ایفای هر نقش عملی خودداری می کند و همچنان بیمار گونه رفتار می کند و همانند سابق چشم به قدرتهای خارجی برای حل مشکلات کشورهای عربی دوخته است. مرور مواضع اتخاذ شده از سوی اتحادیه عرب در سال گذشته خالی از لطف نیست.
عمرو موسی دبیر کل اتحادیه عرب در تیرماه گذشته خواستار همکاری کشورهای منطقه با ایران جهت خنثی کردن فشارهای آمریکا و اسرائیل شد. اما عمده مواضع اتحادیه عرب درباره مذاکرات سازش، نزاع اعراب با اسرائیل برنامه هسته ای ایران و اقدامات اسرائیل درباره شهرک سازی و یهودی سازی قدس بود.
وزیران خارجه اتحادیه عرب در نشت سرت لیبی بر حمایت از بیت المقدس تاکید کردند. عمرو موسی دبیرکل اتحادیه عرب ضمن اعتراف به ضعف در برابر اسرائیل از سوی کشورهای عربی نظارت بین المللی بر برنامه های هسته ای این رژیم را خواستار شد.
وی گفت: باید منطقه همجوار عربی با حضور ترکیه بوجود آید. درگیری طایفه ای بزرگترین تهدید کننده ثبات منطقه است. باید با کسانی که با آنها اختلاف نظر داریم به گفتگو بپردازیم. جامعه جهانی باید تجاوزگری اسرائیل را متوقف سازد. اقدام اسرائیل در آواره کردن فلسطینی ها غیر قانونی است. تداوم شهرک سازی همانند بازی با آتش است.
اتحادیه عرب در ادامه مواضع منفعلانه خود همواره از مذاکرات سازش در طول سال گذشته حمایت کرد هر چند که گهگاهی خواستار نظارت بر تاسیسات هسته ای اسرائیل شد. اما پس از حمله به کاروان آزادی از سوی اسرائیل اتحادیه مذکور مذاکره با اسرائیل را بی فایده دانست.
بیانیه تهران درباره موضوع هسته ای ایران از محورهایی بود که "عمرو موسی" دبیرکل اتحادیه عرب در واکنش به آن گفت که باید به این تلاش فرصت داده شود. برزیل و ترکیه موفق شدند هم اکنون نوبت ماست که به آن فرصت لازم را بدهیم. این اتحادیه همچنین در سال گذشته ضروت رایزنی با ایران را مورد تاکید قرار داد.
اتحادیه عرب از زبان دبیر کل آن هرچند که در مقطی ضرورت رفع محاصره غزه و آشتی ملی را ضروری دانست اما با مذاکرات سازش برخوردی سرشار از ضعف داشت و گاهی آن را بیهوده می دانست اما عملا از تشکیلات خودگردان برای گام برداشتن در این مسیر حمایت می کرد.
اتحادیه عرب هر چند که هر از گاهی از آمریکا به خاطر جانبداری از رژیم اسرائیل و تلاشهای اسرائیل برای تغییر بافت قدس و یهودی سازی آن انتقاد می کرد اما در بعد عملی هیچگاه اقدام خاصی صورت نمی داد و به درخواست از مجامع جهانی و شورای امنیت بسنده می کرد.
این اتحادیه در موضعی حادثه ای تروریستی چابهار را محکوم کرد.
اما نکته ای که باید درباره اتحادیه عرب در سال گذشته به آن اذعان کرد موضع گیری این اتحادیه درباره قیامهای مردمی کشورهای عربی بود که بسیار مبهم بود.
عمرو موسی دبیر کل این اتحادیه تا زمانی که مبارک در عرصه قدرت حضور داشت از موضع گیری جدی در این زمینه خوداری کرد و پس از رفتن وی بود که در میدان تحریر مصر حاضر شد.
اتحادیه عرب درباره موضوع لیبی موضوعی مبهم داشت. در حالی که عضویت لیبی را به حالت تعلیق درآورد و با حضور نماینده قذافی در نشست وزیران خارجه اتحادیه عرب مخالفت کرد اما با طرح "هوگو چاوز" رئیس جمهوری ونزوئلا برای میانجی گری میان مخالفان و رژیم قذافی موافقت کرد.
این اتحادیه با ایجاد منطقه پرواز ممنوعه بر فراز لیبی موافقت کرد.در نشست وزیران خارجه کشورهای اتحادیه عربی ضمن تاکید بر ضرورت گشوده باب مذاکرات با شورای موقت لیبی از شورای امنیت خواستند که منطقه ممنوعه پروازی در لیبی به اجرا درآورد.
----------------
فرزاد فرهادی
نظر شما