به گزارش خبرنگار مهر در زنجان، مجموعه بازار زنجان که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است از جمله مهم‌ترین و زیباترین مجموعه‌های تاریخی استان زنجان است که در قالب بافت تاریخی شهر زنجان واقع شده است
مجموعه تاریخی بازار زنجان در قلب بافت قدیمی شهر که روزگاری مشرف به دروازه قلتوق، دروازه جنوبی زنجان بود، قرار دارد. این بازار از سوی غرب و شرق گسترده شده و بدین لحاظ به بازار پائین و بازار بالا تقسیم و نامگذاری شده است و طولانی‌ترین بازار تاریخی کشور را تشکیل می‌دهد.
طبق اسناد و متون تاریخی ساخت بازار زنجان در سال 1205هجری قمری در دوران حکومت آقامحمد خان قاجار آغاز و به سال 1213هجری قمری مقارن حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان پذیرفته است و در دوره های بعد نیز به بنای آن افزوده شد. مجموعه بازار بالا مشتمل بر بازار قیصریه، بازار بزازها، راسته حجت‌الاسلام، امامزاده و عبدالعلی بیک است. این مجموعه از نظر تولید و عرضه کالا و خدمات جنبی وابسته، بسیار غنی و مهم‌ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب می‌شده است.
بازار زنجان با توجه به قرار گرفتن این شهر در مسیر راه‌های تجارتی شرق - غرب، در امتداد مسیر قزوین - تبریز ایجاد شده و متصل کننده دروازه قزوین به دروازه تبریز است.
از سوی دیگر به‌دلیل ارتباط بسیار قوی زنجان با مناطق مرکزی از طریق کردستان و همینطور نیاز روستائیان اطراف به‌ویژه در بخش‌های جنوبی منطقه در استفاده از مسیر ارتباطی عمده شرق - غرب، بازار زنجان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است.
بنای بازار از سبک معماری دوران قاجاریه پیروی کرده و ویژگی‌های هنری منحصر به‌فردی دارد؛ به‌گونه‌ای که در آن زیباترین تکنیک‌های معماری و شیوه‌های تزئینی در راسته‌ها، حجره‌ها، مساجد، سراها و کاروانسراها به اجرا گذاشته شده است.
وجود انواع طاق‌ها و قوس‌های هلالی، جناغی و ضربی، آجر‌چینی با طرح‌های مختلف، به‌کارگیری تکنیک آجر و کاشی، کاشی‌کاری با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و انواع نوآوری‌های تزئینی دیگر، سبب ایجاد یکی از زیباترین آثار هنر و معماری کشور در قالب مجموعه بازار زنجان شده است.
راسته اصلی بازار زنجان به‌طول حدود یک کیلومتر، با سراهای مختلفی مرتبط است و راسته‌های فرعی نیز در راستای تنوع مشاغل و استقرار صنوف همسان در یک ناحیه ایجاد شده‌اند.
وجود کاروانسراها در بازار زنجان، نمایانگر رونق این بازار در گذشته و مراجعه مسافران و ساکنان شهرها و روستاهای اطراف به این بازار است.
کاروانسراهای بازار زنجان یا به‌عبارت دیگر سراهای آن از ارزشمند‌ترین عناصر تجاری و معماری این بازار به حساب می‌آیند. سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه‌ها بوده‌اند و همگی دارای حیاط مرکزی هستند. نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حرکت در داخل آنهاست. سراهای ملک، حاج شعبان، حاج فتح الله، حاج جواد، نهالی، شاطرعلی، حاج رحمان قربانی، حاج کلبعلی، حاج شامی از جمله سراهای یک حیاطی بازار زنجان هستند.
همچنین در کنار مجموعه بازار، مساجد چهل ستون، سید‌فتح الله، حجت‌الاسلام و مسجد جامع زنجان بنا شده‌اند، تا بازاریان زنجان در کنار فعالیت‌های تجاری خود، فعالیت‌های اجتماعی و مذهبی را در این مساجد به انجام برسانند.
از دیگر آثار ارزشمند در مجموعه بازار زنجان، گرمابه‌های تاریخی است که با ویژگی‌های منحصر به‌فرد از لحاظ معماری، سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کنند. در این میان گرمابه تاریخی حاج‌داداش با تغییر کاربری به سفره‌خانه سنتی تبدیل شده و به گردشگران خدمات‌رسانی می‌کند، اما گرمابه‌های حاج ابراهیم و میرلی همچنان به سبک سنتی ارائه خدمات می‌کنند.
نظر شما