به گزارش خبرنگار مهر در ورامین، طی سالهای اخیر که بیشتر رسوم عید و سال نو به فراموشی سپرده شده اند هنوز هم روز "سیزده بدر" مانند گذشته به دور هم جمع شدن و شادمانی می گذرد و آداب آن تا حدی اجرا می شود. برای عده ای از بچه های بازیگوش نحسی روز سیزده به شکل مشقهای ننوشته عید ظاهر می شد و گاهی بزرگترها دلشان به رحم می آمد و کمک می کردند تا مشقهای مفصل عید تمام شوند.
"تیر روز" هر ماه خوش یمن است
سیزدهم هر ماه شمسی که "تیر روز" نامیده می شود مربوط به فرشته بزرگ و ارجمندی است که "تیر" نام دارد و در "زبان پهلوی" آن را "تیشتر" می گویند.
می گویند که ایرانیان قدیم نیز پس از 12 روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد 12 ماه سال است روز 13 نوروز را که روز فرخنده ای است به باغ و صحرا می رفتند و شادی می کردند و در حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دوره نوروز را به پایان می رساندند.
به ظاهر، اعتقاد به نحوست 13 از تبادلات فرهنگی بین ایران و اروپا به وجود آمده و از آنجا که علاقه به فرنگی شدن در تمام جنبه های زندگی رسوخ می کرد یمن و مبارکی 13 به راحتی به شومی و نحسی مبدل شد.
نظر ابوریحان بیرونی درباره نحسی 13
ریشه اعتقاد به شوم بودن و نحسی عدد 13 مشخص نیست اما آنچه مسلم است این است که ایرانیان برخلاف اروپائیان 13 را شوم نمی دانسته اند و از قضا روز 13 هر ماه برایشان روزی گرامی بوده است.
ابوریحان بیرونی در کتاب "آثارالباقیه" نوشته است: ایرانیان باستان هر روز از ماه را به نامی می خواندند و سیزدهمین روز ماه « تیر» نامیده می شد و « تیر» نام فرشته ای عزیز و نام ستاره ای بزرگ و نورانی و خجسته است بنابراین 13 نمی تواند نحس باشد.
روز تعیین سرحد ایران و توران در سیزدهمین روز تیرماه
بر اساس اساطیر ایرانی در این روز سرحد ایران و توران با تیر انداختن آرش مشخص می شود به این معنا که میان افراسیاب که بر شهرهای ایران مسلط شده بود و منوچهر که در قلعه ترکستان متحصن شده بود صلح می افتد و این دو موافقت می کنند که یک تن از لشکر منوچهر با همه توان خود تیری بیندازد و هرجا که آن تیر فرود آمد مرز دو کشور باشد.
سرانجام آرش تیری از قله دماوند می افکند که در کنار جیحون فرود می آید و به این ترتیب ایرانیان در تیر روز از تیرماه که آن را تیرگان می خوانند از محنت رهایی می یابند.
به همین سبب، در این روز جشنی بر پا می داشتند که همچون مهرگان و نوروز خجسته و مبارک بود.
نحسی 13 برگرفته از تفکر مسیحی و یونانی است
تعدادی از پژوهشگران، منشاء این عقیده را یونانی می دانند و می گویند که به موجب عقیده یونانیان قدیم انجمنی مرکب از خدایان دوازده‌گانه منعقد بود نفر سیزدهمی وارد شد و یکی از آنها را کشت و مجلس را بر هم زد از آن زمان عدد 13منحوس و بدشگون شد.
مرحوم دکتر محمود روح‌الا‌مینی ضمن تأیید نظر دکتر بهار عقیده دارد که "13 بدر" گرچه یادآور آشوب ازلی است اما نحس نیست و نحوست عدد 13 که این چنین در فرهنگ ما ریشه دوانده است تفکری مسیحی است.
می گویند در شام آخر، حضرت عیسی (ع) با 12 تن از حواریّون خود جمعاً 13 نفر شرکت داشتند و سیزدهمین نفر به آنان خیانت کرد که منجر به مصلوب شدن مسیح شد.
این تفکر چنان در باورهای مسیحیان جهان رسوخ کرده که در کشورهای اروپایی و امریکایی 13 نفر بر سر سفره نمی نشینند و ساختمانها طبقه سیزدهم و هواپیماها ردیف 13 ندارند!
تمثیلی از هزاره 13 جهان
جمعی از پژوهشگران نیز روز 13 را تمثیلی از هزاره 13 عمر جهان می دانند و احتمال می دهند که جشن 13 نوروز برگرفته از اعتقاد هند و اروپایی باشد.
در اساطیر ایرانی، عمر جهان هستی 12 هزار سال است و پس از این دوره با ظهور سوشیانت آخرین نیروی اهریمنی از میان می رود و آدمیان به جایگاه ابدی خویش به عالم مینو باز می گردند.
روز سیزدهم تمثیلی از هزاره سیزدهم است که آغاز رهایش از جهان مادی و روز بازگشت ارواح به مینو و روز بزرگ رامش کیهانی است.
برخی پژوهشگران نیز در توجیهی دیگر مراسم 13 نوروز را روز ویژه "طلب باران" برای کشتزارهای نو دمیده در دورانهای کهن ذکر کرده اند که با جشن و نثاری برای "تیشتر"(ایزد باران) همراه بوده است.
"سیزده بدر" تجلیل از زیباییهای بهارانه طبیعت
معلوم نیست بهانه بیرون رفتن در روز 13 فروردین چه بوده است؟ آیا بنا بر تصور امروزی، برای پرهیز از نحوست سیزده بوده یا دلیل وجودی آن، تجلیل از زیبایی های بهارانه طبیعت است؟ به نظر زنده یاد دکتر مهرداد بهار13 بدر نمادی از آشوب ازلی است.
از سوی دیگر، برخی پژوهشگران جشنهای نوروزی را در واقع جشنهای پایان یافتن سال گذشته و آغاز سال جدید و سیزدهمین روز را نماد آخرین روزهای سال می دانند.
دکتر بهرام فره وشی ناخجستگی این روز را ناشی از حوادث بزرگ کیهانی و واقعه‌های سهمگین و ناگواری همراه با زمین لرزه و ویرانی می داند که در دوران اساطیری و تاریخی در روز سیزدهم سال نو در جهان رخ داده و این باور را در اندیشه مردم به وجود آورده بود که در هر چند هزار سال یکبار در همین هنگام سال بلایی آسمانی فرا خواهد رسید!
از این رو، مردم به طور سنتی در هر سال به هنگام روز 13 فروردین ماه منتظر زمین لرزه‌ای سهمگین بوده‌اند و به همین دلیل خانمان خود را رها کرده و در زیر سقف و بام نمی ماندند تا اگر زمین لرزه‌ای فرا رسد از آسیب در امان باشند!
رفته رفته روز سیزدهم سال و در پی آن عدد 13 نحس شمرده شد و ترس و وحشتی روانی برای تمام مردم روی زمین پدید آورد.
برخی از پژوهشگران نیز عقیده دارند که مفهوم ناخجستگی روز 13 فروردین در نخستین سال رصد زرتشت پدید آمد که 13 فروردین با روز سیزدهم ماه قمری همان سال قرین شد و آفتاب و ماه در مقابل یکدیگر قرار گرفتند.
منجمان نیز این روز خاص استثنایی را نحس خواندند و گفتند که مردم از خانه‌ها خارج شوند و به صحرا بروند تا نحوست این روز را در بیابان به در کنند.
نظر شما