ایمنی هسته‌ ای نباید سیاسی شود/ حادثه فوکوشیما درسهایی داد

به گزارش خبرنگار مهر، متن کامل بیانیه‌ علی اصغر سلطانیه در نشست شورای حکام آژانس بدین شرح است:

آقای رییس

در آغاز موظفم تسلیت و همدردی خود را با مردم ژاپن ابراز کنم. مردم ژاپن شایسته همدردی ویژه ای هستند زیرا آنها خاطرات وحشتناک حمله‌ نظامی آمریکا به هیروشیما و ناگازاکی به وسیله‌ بمب‌های اتمی را که هزاران نفر شهروند بیگناه را به خاکستر تبدیل کرد و عواقب آن به خاطر دارند.

آقای رییس

در رابطه با بیانیه گروه 77 و چین مایلم نظرات زیر را درباره‌ حادثه‌ هسته‌ ای فوکوشیما بیان کنم.

1- انرژی هسته‌ ای یک منبع مناسب انرژی بوده و خواهد بود، چرا که نیروگاه‌های هسته‌ ای تاثیرات منفی روی گرمایش جهانی و تولید گازهای گلخانه‌ای ندارند، حال آنکه انواع دیگر نیروگاه‌ها به ویژه آنهایی که زغال‌سنگ مصرف می‌کنند ضررهای شدیدی برای محیط زیست دارند.

2- در نیم قرن گذشته بیش از 64 میلیارد کیلووات برق توسط نیروگاه‌های هسته‌ ای تولید شده است. بیش از 440 نیروگاه هسته‌ ای حدود 16 درصد برق بیش از 30 کشور را تامین می‌کند.

3- حوادث مهمی که از 30 سال گذشته تاکنون اتفاق افتاده‌اند حادثه‌ تری مایل آیلند در آمریکا در سال 1978، حادثه‌ چرنوبیل در شوروی سابق در سال 1986 و حادثه‌ فوکوشیمای ژاپن است.

4- اعمال استانداردهای ایمنی هسته‌ ای در راه‌اندازی ایمن نیروگاه‌های هسته‌ ای الزامی است. درس گرفتن از این حوادث در ارتقای ایمنی هسته‌ ای موثر است.

5- طبق دو کنوانسیون اطلاع دهی زودهنگام و کمک‌های اضطراری، ژاپن و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آشکارا وظیفه داشتند کشورهای عضو را به طور مداوم در جریان تحولات از جمله ابعاد نشت مواد رادیو اکتیو پس از این حادثه قرار دهند.

6- واکنش ضعیف و تند دبیرخانه به ویژه مدیر کل آژانس به حادثه‌ی فوکوشیما بسیار ناامید کننده بود. انتظار می‌رفت که دبیرکل بلافاصله اطلاعات موثقی را از ژاپن دریافت کرده و پس از راستی آزمایی آنها به کشورهای عضو منتقل کند. نه تنها این انتظار قانونی ساده برای انتقال اطلاعات به تحقق نپیوست بلکه کارکنان فنی دپارتمان ایمنی در محل قرار نداشتند یا احتمالا اجازه‌ توضیح و پاسخ‌دهی به سوالات فنی را در طول جلسات فنی نداشتند. در طول هفته‌ اول جلسات فنی در برخی موارد خود مدیر کل آژانس تصمیم گرفت که به سوالات فنی در مواردی که کارکنان بخش علمی‌اش سکوت اختیار کرده بودند یا تنها بر مبنای اطلاعات داده‌ها پاسخ می‌دادند، جواب دهد. همه‌ ما چیزی به جز اطلاعاتی که از اخبار دریافت کرده بودیم نداشتیم. این امر شدیدا باعث نگرانی است و نباید در آینده تکرار شود. بر همگان آشکار است که اپراتورهای ژاپنی نتوانستند این حادثه را مدیریت کنند که دلیلش احتمالا ترس از وحشت عمومی بود. آنها شدیدا نیازمند توصیه‌های فوری فنی از خارج یعنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودند، چرا که خود در محل حادثه قرار داشتند. اما مدیر کل بلافاصله تیمی از کارشناسان برتر آژانس یا کشورهای دیگر را تشکیل نداد و علاوه بر آن به موقع تیمش را برای کمک به مقامات ژاپن برای جلوگیری از تشدید اوضاع نفرستاد. بنابراین ما شاهد نشت مواد رادیو اکتیو به کل جهان بودیم.

7- به خاطر دارم که مدیر کل حتی از سازمان منع جامع آزمایشات هسته‌ ای (CTBTO) درخواست اطلاعات درباره‌ نشت مواد رادیو اکتیو از ایستگاه‌هایش را نکرد تا این‌که نمایندگان برخی از کشورهای عضو از جمله همسایگان ژاپن که نگران آلودگی کشورشان بودند و خود من از مدیر کل خواستیم و در طول جلسات تاکید کردیم تا گام‌های عملی جدی را اتخاذ کرده و از جمله از CTBTO اطلاعات دریافت کنند.کشورهای جهان به ویژه کشورهای همسایه حق داشتند اطلاعات موثقی را درباره‌ آلودگی که برای سلامتی مردم خطرناک است، دریافت کنند. من بر این عقیده‌ام که نه آژانس و نه ژاپن به طور کامل به وظایف خود تحت کنوانسیون‌هایی که پس از چرنوبیل تصویب شد، یعنی اطلاع دهی زودهنگام و کمک‌های اضطراری، عمل نکرده‌اند.

8- بیشتر اطلاعاتی که در اکثر جلسات فنی توسط دبیرخانه ارائه شد جامع نبوده و به خوبی ارزیابی نشده بود.

9- هیات حقیقت یاب نیز با تاخیر اعزام شد و در نتیجه گزارشش به موقع برای استفاده کشورهای عضو حاضر نشد.

10- سوالی که باقی می‌ماند این است که اگر یک حادثه‌ هسته‌ ای در یکی از دیگر کشورهای عضو صورت می‌گرفت، رفتار دبیرخانه به همین ترتیب بود؟

11- در آخر نکته‌ مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد رویکرد غیرمنطقی در برخورد با حادثه و اقدامات آینده بود. بدون شک پس از یک حادثه یک جلسه‌ی فنی و علمی با حضور کشور مربوطه یعنی ژاپن و کارشناسان ارشد سرتاسر جهان تشکیل می‌شود تا درس‌هایی که از حادثه گرفته شده ارزیابی شده و بعد یک کنفرانس سیاسی در سطح عالی یک استراتژی دراز مدت را بر مبنای یافته‌های فنی اتخاذ کند. متاسفانه در کمال تعجب قبل از تشکیل یک نشست فنی مدیر کل بدون مشورت با کشورهای عضو دعوتنامه‌هایی را برای وزیران خارجه فرستاد و آنها را به یک کنفرانس در سطح وزیران دعوت کرد.

به خاطر دارم که زمانیکه حادثه‌ چرنوبیل اتفاق افتاد آژانس رویکردی منطقی را دنبال کرد، نشستی فنی را با حضور کارشناسان عالی رتبه تشکیل داد و پس از آن کنفرانس عمومی ویژه‌یی را برگزار کرد تا نقشه‌ راهی را برای آینده اتخاذ کند. باید به دبیرخانه یادآوری کرد که آنها بر اساس دستور کشورهای عضو عمل می‌کند.

آقای رییس

بر همین اساس مایلم تاکید کنم که مدیر کل و دپارتمانش در زمینه‌ی ایمنی مساله‌ رویکرد جهانی و تلاش‌های جمعی در زمینه‌ ایمنی هسته‌ ای را که مایه‌ نگرانی کشورهای جهان است، با جدیت در نظر نگرفتند. در بسیاری موارد کارشناسان ایران حق شرکت در سمینارها یا کارگاه‌های آژانس را در زمینه‌ ایمنی هسته‌یی نداشتند که کنفرانس بین‌المللی در ژاپن که پیش از حادثه‌ فوکوشیما برگزار شد و نیز کنفرانسی که " نشست فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمینه‌ تهدیدات نوظهور در امنیت سایبری تاسیسات هسته‌یی " نام داشت و در 16 تا 20 ماه مه سال 2011 برگزار شد، جزو آن است. دبیرخانه در پاسخ به سوال ما مدعی شد که قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل دلیل خودداری از شرکت دادن کارشناسان ایرانی در این جلسات درباره‌ ایمنی هسته‌یی بود. من به دپارتمان ایمنی هسته‌ ای یادآوری کردم که حتی قطعنامه‌ شورای امنیت که به عقیده‌ من مبنای قانونی ندارد ایمنی هسته‌ ای را مستثنی قرار می‌دهد.

امیدوارم پس از حادثه‌ وحشتناک و غیر منتظره نیروگاه فوکوشیما و تاثیرات رادیولوژیکی آن آقای آمانو و دستیارانش در دپارتمان ایمنی هسته‌ ای متوجه شده باشند که حادثه‌ی هسته‌ ای و نشت گسترده‌ مواد رادیو اکتیو مرزهای بین‌المللی نمی‌شناسد و مایه‌ نگرانی برای همه‌ کشورهای عضو است. بنابراین نیازمند اقدامی جمعی بر مبنای همکاری بدون تبعیض و به دور از هرگونه اهداف سیاسی یا اقداماتی است که انگیزه‌ سیاسی دارند. بر مبنای نگرانی‌هایی که در بالا اشاره شد و با توجه به درس‌هایی که از حادثه‌ فوکوشیما گرفته شد مطمئنم که کشورهای عضو دبیرخانه را برای هرگونه سهل‌انگاری و بی‌توجهی در مدنظر قرار دادن نیازهای فنی کشورهای عضو به ویژه کشورهای در حال توسعه در زمینه‌ی ایمنی هسته‌ ای مسئول خواهند دانست.

من همه‌ کشورهای عضو را به همکاری نزدیکتر با هدف افزایش ایمنی هسته‌ ای و تسهیل ارتقاء کاربرد صلح آمیز از انرژی هسته‌ ای دعوت می‌کنم.

در پایان مایلم از تلاشهای حرفه‌ ای صادقانه‌ آنتونیا گوریرو، نماینده‌ برزیل به خاطر مشورت و مقدمه چینی کنفرانس وزیران تشکر کنم.