چرایی وضعیت اعتراض و اغتشاش در سوریه/ تبارشناسی انقلاب های عربی

وضعیت کنونی سوریه که مبتنی بر اعتراض و اغتشاش است موضوعی بود که در ادامه نشست بررسی تحولات این کشور توسط کارشناسان بحث و بررسی شد. "حسین هواسی" کارشناس مسائل استراتژیک در این باره اظهار داشت: در مورد ماده 49 قانون اساسی که اخیرا حذف شده باید عرض کنم که بشار اسد در سخنرانی اخیر خود مقدمه ای را در این باره مطرح کرد و گفت ابتدا باید در ماه آگوست انتخابات برگزار شود سپس نسبت به تغییر قانون اساسی و ماده 49 اقدام شود، لذا حزب بعث همچنان حزب حاکم سوریه است.

وی درباره اینکه چرا رسانه های به تحولات سوریه نپرداختند گفت: انقلاب های مصر، تونس، یمن و حتی اردن را در رسانه ها منعکس کردیم اما در مورد سوریه چنین کاری نکردیم علت آن نیز به این دلیل است که در ابتدا برآورد دقیقی از تحولات سوریه برای ما وجود نداشت یعنی سوریه را کشور امنی می دانستیم و احتمال تغییر را در آن نمی دادیم انتظار اعتراضات در برخی کشورها مثل اردن را داشتیم چون شرایط انقلاب را داشت اما برای وضعیت فعلی سوریه این فکت ها ناکافی است.

علت دیگر اینکه تحولات سوریه در تحولات جهان عرب گم شد در قیام های عربی به محض اینکه تونس سقوط کرد پشت سر آن قیام مصر آغاز شد و پس از سقوط مصر لیبی دچار تحول شد، یعنی در طول 5 ماه 6 کشور عربی وضعیتشان تغییر کرد.

اغتشاش و اعتراض در سوریه

به اعتقاد هواسی، علت سوم این است تحولاتی که در سوریه انجام می شود هم اغتشاش است هم اعتراض. ما باید دو وجه آن را در نظر بگیریم در تبارشناسی انقلاب های عربی نارضایتی ها یا اعلام نارضایتی ها از شهرهای بزرگ عربی همچون صنعا، قاهره، منامه و امان شروع شد، اما در سوریه این مسئله از شهرهای بزرگ آغاز نشد بلکه از درعا در جنوب این کشور نشات گرفت که جمعیت آن زیر 70 هزار نفر است و همین طور شهرک مرزی "جسر الشغور" یعنی اگر نگاهی ژئوپلتیک به داخل سوریه داشته باشیم مشاهده می کنیم که حتما فشارهای خارجی وجود داشته است.

مسئله دیگر اینکه در کشورهای عربی زد و خوردهایی که شکل می گیرد جانی نیست اعتراضی است اما در سوریه با تحرکات نظامی شروع می شود یعنی یک طرف اسلحه در دست دارد و به روی طرف مقابل شلیک می کند. به این ترتیب از آغاز اعتراضات حدود 300 نظامی سوری کشته شده اند یعنی با یک گروه مسلح درگیر شده اند. لذا بسیاری از این کشتارها طبق اعلام رسانه ها (کشته شدن هزار و 200 نفر) دومین علتی است که نشان می دهد وضعیت سوریه اعتراض و اغتشاش است.

سومین مسئله مورد توجه این است تغییرات در سوریه برای چه کسی نفع دارد به عنوان مثال در قیام های مصر، تونس و بحرین استراتژی این بود که "حسنی مبارک" و "زین العابدین بن علی" و رژیم آل خلیفه باید در حکومت بمانند و فقط برای لیبی بود که بحث در شورای امنیت مطرح شد اما در مورد سوریه شورای امنیت از ابتدا به دنبال تصمیم گیری علیه این کشور بود این موضوع بیانگر این است که کشورهای غربی علاقه مند هستند تغییر در سوریه نظامی باشد.

آمار کشته ها از سوی رسانه های غربی و تعبیر آنها مبنی بر اینکه مردم در سوریه قصابی می شوند واقعی نیست.

حسین هواسی

به عنوان مثال "لینزی گراهام" سناتور ایالت کالیفرنیای جنوبی اعلام کرده دولت "باراک اوباما" باید گزینه نظامی را علیه سوریه به کار ببرد. این نشان می دهد که غرب از این تغییرات استقبال می کند در غیراین صورت شعار علیه ایران و حزب الله در اردوگاه آوارگان در مرز ترکیه چه ربطی به اصلاح طلبی دارد؟

به نظر من بشار اسد باید تغییرات را قبل از اعتراضات انجام می داد تا وضعیت کنونی پیش نیاید چرا که سوریه منطقه ای است که آبستن حوادث است. نکته دیگری که نشان می دهد در سوریه اغتشاش وجود دارد این است که مثلا در جریان قیام لیبی نمایندگان مجلس، سران ارتش و سفرای این کشور از سمت خود استعفا کردند در یمن هم همینطور. در بحرین نیز بیش از نیمی از نمایندگان پارلمان استعفا کردند، اما در سوریه تنها دو نفر استعفا کردند و به زور گفتند سفیر سوریه در پاریس استعفا کرده است، بنابراین این مسئله نشان می دهد که وضعیت تغییر گاهی دست ساز است.

از سوی دیگر رسانه ها خیلی شدید با سوریه برخورد می کنند آمار کشته هایی را بیان می کنند که مشخص نیست واقعی باشد. مرجع این آمار نیز معمولا غربی ها هستند. تعبیر برخی رسانه ها این است که در سوریه مردم قصابی می شوند به نظرم جایی که سلاح به کار برده شود وضعیت را بغرنج می کند.

از سوی دیگر "محمد صالح صدقیان" رئیس مرکز عربی پژوهش های ایران اظهار داشت: بشار اسد چشم پزشک و تحصیلکرده انگلستان و در حزب و دستگاه امنیتی و وزارت خارجه نبوده است. قرار نبود وی رئیس جمهور شود قرار بود "باسل اسد" رئیس جمهور سوریه شود که در تصادف کشته شد.

در آن زمان وقتی بشار اسد روی کار آمد امید بود اصلاحات در سوریه انجام شود اما بشار اسد نمی تواند این کار را انجام دهد چون سیستم ترکیبی حزب بعث طوری است که بشار اسد و هر کس دیگری از داخل سیستم نمی تواند اصلاحات انجام دهد و یک نفر باید خارج از حزب به این کار مبادرت ورزد. سیستم حاکم حزب بعث و دستگاه های امنیتی اصلاحات را نمی پذیرد.

در مورد اینکه چرا در سوریه استعفای نمایندگان مجلس و سفرا صورت نگرفت باید گفت که نمایندگان و سفرا یا از داخل حزب بعث هستند یا از دستگاه های امنیتی و در واقع هر کس بخواهد وارد مجلس شود با پول وارد می شود و پارلمان در سوریه مجموعه ای از حزب بعث و دستگاه های امنیتی هستند بنابراین نباید انتظار داشت همچون دیگر کشورهای عربی ر اعتراض به اوضاع موجود از سمت خویش استعفا کنند.

بررسی وضعیت کنونی سوریه

"حسن هانی زاده" کارشناس امور خاورمیانه درباره وضعیت کنونی سوریه تصریح کرد: مسئله سوریه تقابل سلفی ها و علوی ها (سنی و شیعه) است و این یک ریشه تاریخی و روانی دارد. در سال 1970 "حافظ اسد" به عنوان یک علوی علیه "نورالدین الاتاسی" که یک سنی حلبی بود کودتا کرد. اولین کاری که انجام شد "شیخ احمد کفتار" مفتی سوریه گفت علوی ها مسلمان نیستند رافضی هستند و نمی توانند رئیس جمهور شوند. در مقابل "امام موسی صدر"، "شیخ محمد مهدی شمس الدین" و علمای دیگر بیانیه دادند که علوی ها مسلمان هستند و می توانند طبق قانون اساسی سوریه رئیس جمهور شوند.

علوی ها بعد از به دست گرفتن قدرت ظلم زیادی کردند و از سلفی ها انتقام گرفتند. همچنین همه ژنرال ها عوض شدند مثل "رستم غزاله" و "عدنان مخلوف" همه اینها در راس ارتش هستند و در حال حاضر تمامی نیروهای امنیتی علوی هستند. در حال حاضر علوی ها شورایی دارند همچون مجلس سنا که 110 عضو دارد که به آن "مجلس العلوی" می گویند.

این مجلس از ژنرال های بازنشسته، سیاستمداران و اقتصاددانان بازنشسته استفاده می کند. این شورا در پشت پرده فعالیت می کند و درباره مسائل اقتصادی و سیاسی اجتماعاتی برگزار می کند و به رئیس جمهور طرح می دهد. در واقع مجلس العلوی نظام سوریه را هدایت می کند.

بعد از جریان سال 1982 و کشتار 30 هزار نفر توسط "رفعت اسد" سنی ها عقب نشینی کردند اما در حال حاضر در پی قیام های عربی اینها سربرآوردند و سلفی ها که سابقه کشتار دارند خودشان را در این 30 سال تقویت کردند و با عربستان و اخوان المسلمین اردن همکاری می کنند. سلفی ها از درعا شروع به فعالیت کردند و در طی این سال ها اسلحه ذخیره می کردند. در شرایط فعلی که سوریه دچار اعتراض و اغتشاش است کینه نهفته ای بود که توسط سلفی ها سرباز کرد.

دلیل اینکه چرا اعتراضات سوریه از شهرهای کوچک آغاز شد این است که شهرهای بزرگ به دنبال تجارت و بازرگانی هستند و کاری به سیاست ندارند بیشتر در درعا و جسرالشغور که سلفی ها حضور دارند اعتراضات صورت گرفته است.

شرایط فعلی سوریه نشات گرفته از کینه نهفته ای است که توسط سلفی ها و با حمایت عربستان سعودی سرباز زده است.

حسن هانی زاده

اکنون درگیری میان سلفی ها و گروه های حاکم است. سلفی ها از سوی عربستان حمایت می شوند. فحشا، فقر و بیکاری در سوریه زیاد است سلفی ها در چنین شرایطی به جوانان پول می دهند و از آنها می خواهند به سوی نیروهای مسلح شلیک کنند.

عربستان برای مقابله با ایران تمایل دارد سلفی ها قدرت را در سوریه به دست بگیرند اما آمریکا نگران است اخوان المسلمین و سلفی ها روی کار بیایند و بنابراین با کمک اخوان المسلمین اردن و مصر دور تا دور رژیم صهیونیستی را بگیرند.

احتمال طولانی شدن اعتراضات سوریه وجود دارد. سیاست خارجی سوریه قوی است و این کشور از تناقضات موجود در منطقه به ویژه میان ایران و عربستان استفاده می کند. بعضی ها نگهبان قدیم نظام هستند و دست به پاکسازی می زنند.

ادامه دارد...