به گزارش خبرنگار مهر، پسته که به طلای سبز کویر ایران شهرت یافته است بیش از 80 درصد از بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده است که در این میان پسته کرمان با 70 درصد از مجموع سهم تولید پسته جهان جایگاه ویژه ای را در اختیار دارد.
میزان ارزآوری این محصول که در کویر به خوبی رشد و نمو می کند در استان کرمان 1.7 میلیارد دلار در هر سال براورد شده است بطوریکه هم اکنون وسیعترین باغهای دست کاشت ایران در دشت رفسنجان، انار، کرمان، زرند، راور و سیرجان وجود دارد.
همین باغها موجب شده اند استان کرمان یک سوم باغهای کشور را در اختیار داشته باشد و صنعتی به نام صنعت پسته در این استان به وجود آید که اشغال بسیای از مردم کرمان در صنایع پائین دستی و بالادستی این محصول خلاصه می شود.
سرمایه گذاری صورت گرفته در این بخش شامل باغها و زیر ساختهای مختلف نیز 25 میلیارد دلار در کشور تخمین زده می شود که استان کرمان در این بخش هم سهم بالقوه ای دارد.
آمریکا و ترکیه رقیبان اصلی پسته ایران/ جایگاه ایران متزلزل می شود
اما این پتانسیل بالقوه که می توان راهی سبز برای رسیدن به صادرات غیر نفتی باشد طی سالهای اخیر با مشکلات مختلفی مواجه شده است.
صنعت پسته جهان که روزگاری در چنگ کشاورزان کرمان بود امروز شاهد تلاطم های فراوانی است بطوریکه کشورهایی مانند آمریکا و ترکیه به رقیبهای اصلی ایران در بازار جهانی تبدیل شده اند و هر سال بر حجم تولید و کیفیت محصول خود می افزایند و سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص داده است بطوریکه هم اکنون تجار کرمانی برای فروش محصول خود در حالیکه همچنان بخشی از بازار اروپا و کشورهای عربی را در اختیار دارند به چین و کشورهای شرق آسیا روی آورده اند.
|
آمریکا و ترکیه به رقیبهای اصلی ایران در بازار جهانی تبدیل شده اند و هر سال بر حجم تولید و کیفیت محصول خود می افزایند و سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص داده است بطوریکه هم اکنون تجار کرمانی برای فروش محصول خود در حالیکه همچنان بخشی از بازار اروپا و کشورهای عربی را در اختیار دارند به چین و کشورهای شرق آسیا روی آورده اند
|
در حالی بازار پسته اندک اندک از سیطره کشاورزان کرمانی خارج می شود که وجود کهنترین درخت پسته جهان با قدمت هزار و 500 سال روستای اردرج رفسنجان نشان از پیوند عمیق پسته با زندگی مردم کرمان است بطوریکه از دست رفتن بازار جهانی پسته منجر به صدمات جبران ناپذیر اقتصادی و اجتماعی به هزاران خانوار خواهد شد.
تولید و صادرات پسته در سالهای اخیر با موانع بسیاری مواجه شده است که می توان به بالا رفتن هزینه های تولید، خشکسالی، کاهش کیفیت آب دشتهای پسته خیز، ثابت ماندن نرخ ارز، خرده کشاورزی، تحریمهای مبادلات ارزی بین بانکی، عدم وصول پول ناشی از صادرات پسته در برخی کشورهای آسیای شرقی، افزایش رقابت در بازار جهانی با وجود آمریکا و ترکیه و تمایل برخی کشاورزان ایرانی برای کشت محصول در این کشورها به عنوان تنها بخشی از مشکلات این صنعت اشاره کرد.
باغهای پسته کرمان
هزینه تولید محصول طی سالهای اخیر به صورت صعودی در حال افزایش است بطوریکه هزینه تولید در مقایسه با هفت سال پیش 30 درصد افزایش یافته است و این روند همچنان رو به افزایش است اما از سوی دیگر نرخ ارز کالاهای صادراتی ثابت مانده است و همین مسئله قدرت رقابت تجار و کشاورزان کرمانی را در مقایسه با رقبا به خصوص آمریکا به عنوان مهمترین رقیب دربازار جهانی کاهش داده است.
کاهش قدرت رقابت پسته کاران و تجار طلای سبز/ طعم پسته جایگاه ایران را در بازار حفظ کرده است
این مسئله موجب شده است قیمت نهایی تولید پسته ایران روز به روز شاهد رشد بیشتر باشد و از سوی دیگر رقیب آمریکایی با استفاده از حمایتهای ویژه دولتی هر سال علاوه بر افزایش تولید، نرخ هزینه تولید را کاهش دهد بطوریکه هم اکنون تفاوت فاحشی بین نرخ پسته ایران با پسته آمریکا وجود دارد و تنها عاملی که تاکنون موجب حفظ نسبی بازار به وسیله پسته ایران شده است کیفیت و طعم خاص پسته دشتهای استان کرمان است که به ویژه در کشورهای عربی مشتریان خود را حفظ کرده است.
|
هزینه تولید محصول طی سالهای اخیر به صورت صعودی در حال افزایش است بطوریکه هزینه تولید در مقایسه با هفت سال پیش 30 درصد افزایش یافته است و این روند همچنان رو به افزایش است اما از سوی دیگر نرخ ارز کالاهای صادراتی ثابت مانده است و همین مسئله قدرت رقابت تجار و کشاورزان کرمانی را در مقایسه با رقبا به خصوص آمریکا به عنوان مهمترین رقیب در بازار جهانی کاهش داده است
|
هم اکنون در کشور سالانه 250 تا 300 هزار تن پسته تولید می شود که به دلیل درصد چربی بالا و طعم آن همچنان در صدر رقابت جهانی این محصول است اما آنچه باعث نگرانی است خشکسالیهای گسترده و شوری آب دشتهای کرمان است که عملا موجب کاهش کمی و کیفی تولید این محصول شده است.
وضعیت خشکسالی، افزایش سختی آب و کاهش روز افزون سطح آب دشتهای کرمان و هجوم آبهای شور زیر سطحی به منابع آب شیرین نیز از دیگر خطراتی است که این صنعت را تهدید می کند، وضعیت برداشت آب تا حدی بحرانی است که سازمان زمین شناسی کرمان نسبت به فرو نشست دشتهای پسته خیز کرمان هشدار داده است.
از سوی دیگر کشاورزان برای حفظ میزان برداشت محصول با کیفیت اقدام به خریداری باغهای کم کیفیت و خشکیدگی آنها و استفاده از آب این باغهای در زمینهای با کیفیت می کنند تا بتوانند سطح تولید محصول کیفی خود را حفظ کنند که همین مسئله موجب شده است میزان کمی تولید کاهش یابد.
باغ پسته در کرمان
امروز به گفته بسیاری از کشاورزان خشکسالی مهمترین مشکل کشاورزان پسته کار کرمان است و علیرغم وعده های داده شده در خصوص انتقال آب برای رفع مشکل کشاورزی تاکنون اقدامی برای رفع کم آبی در منطقه صورت نگرفته است.
هم اکنون قیمت یک حلقه چاه آب کشاورزی در دشتهای پسته خیز میلیاردها تومان تخمین زده می شود درحالیکه این نرخ در سایر مناطق کشور حداکثر 200 میلیون تومان است.
هنگ کنگیهای جای بدهی زمین دادند/ باغهای میلیاردی خشک می شوند
عدم چاره اندیشی مسئولان برای حل مشکل کشاورزان پسته کار استان کرمان طی دو سال گذشته موجب شد کشاورزان رفسنجان، زرند، کرمان و راور برداشت آب در فصل زمستان را به مدت یک ماه کاملا متوقف کنند و امیدوار باشند که بارش نزولات آسمانی در کنار فرصت سوزیها تا حدودی در راستای افزایش کیفیت و کمیت آب تاثیر گذار باشد.
|
عدم چاره اندیشی مسئولان برای حل مشکل کشاورزان پسته کار استان کرمان طی دو سال گذشته موجب شد کشاورزان رفسنجان، زرند، کرمان و راور برداشت آب در فصل زمستان را به مدت یک ماه کاملا متوقف کنند و امیدوار باشند که بارش نزولات آسمانی در کنار فرصت سوزیها تا حدودی در راستای افزایش کیفیت و کمیت آب تاثیر گذار باشد
|
با این وجود میزان قابل توجهی از باغهای پسته دشتهای کرمان در حال خشک شدن هستند و ادامه خشکسالی های سالهای اخیر کرمان این پدیده را به سونامی پسته استان کرمان تبدیل کرده باشد.
از سوی دیگر عدم تبادل ارزی بین بانکهای ایران و سایر کشورها موجب شده است کشاورزان ایرانی با مشکلات عدیده ای رو برو شوند بطوریکه تنها راه تبادل پول صرافی های مختلف باشند که بعضا بدحسابی این صرافی ها موجب شده است مشکلاتی در راستای برگشت سرمایه کشاورزان ایجاد شود.
نمونه این بد حسابی ها در خصوص برخی تجار هنگ کنگی بود که پس از پیگیریهای مستمر درنهایت بدهی خود را در قالب واگذاری زمین پرداخت کردند.
ارزش ارزی بالای مبادلات پسته و عدم امکان جابجایی پول یکی از مهمترین نگرانیهای های تجار استان کرمان است که موجب شده است نام استان کرمان به عنوان سلطان خشکبار جهان متزلزل شود و کشورهای رقیب نیز از این شرایط غیر عادلانه که ناشی از سیاستهای اقتصادی غیر عادلانه غرب است بیشترین سود را ببرند.
ثابت ماندن نرخ ارز از دیگر مشکلات صادر کنندگان ایران است که گیربان تجار پسته را نیز گرفته است.
این درحالی است که هر سال شاهد افزایش نرخ تورم از یک سو و افزایش هزینه های تولید هستیم، آزاد شدن نرخ کود و سم در ایران موجب افزایش ناگهانی هزینه تولید شد ضمن اینکه هزینه های سوخت، کارگر و ماشین آلات و فراوری را نیز باید به این مشکلات افزود.
|
هر سال شاهد افزایش نرخ تورم از یک سو و افزایش هزینه های تولید هستیم، آزاد شدن نرخ کود و سم در ایران موجب افزایش ناگهانی هزینه تولید شد ضمن اینکه هزینه های سوخت، کارگر و ماشین آلات و فراوری را نیز باید به این مشکلات افزود
|
از سوی دیگر در خلاء حمایتهای دولتی و مدیریت مناسب در راستای استفاده بهینه از این ارزش اقتصادی پسته، کشورهای وارد کننده پسته بیکار ننشسته اند و ضمن تولید پسته اقدام به وضع هزینه های گمرکی بالایی بر محصول پسته کرده اند.
این امر به خصوص در زمینه افزایش گمرک بر روی محصولات فراوری شده پسته و همچنین پسته بسته بندی شده بیشتر بارز است.
این سیاستها به گونه ای در کشورهای اروپایی اخذ شده است که تجار ایرانی برای سود بیشتر به ناچار اقدام به صدور فله ای محصول کنند و در نهایت ارزش افزوده محصول پسته در کشورهای اروپایی ایجاد شود.
این درحالی است که عدم وجود صنایع بالا دستی پسته و نبود برند ویژه مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد کرده است هر چند برخی از شرکتهای پسته ایران از جمله شرکت پسته رفسنجان با ایجاد تاسیساتی در کشورهای اروپایی به خصوص هامبورگ در صدد مقابله با این سیاستها برآمده اند عدم حمایت مناسب دولتی موجب از دست رفتن این بخش از صنعت پسته شده است.
افاغنه هم به فرصت اقتصادی بازار پسته کرمان پی برده اند
نکته جالب توجه در خصوص شناخت بازار وسیع پسته استان کرمان این است که افغانها نیز پتانسیلهای پسته کرمان را به خوبی درک کرده اند و طی سالهای اخیر بدون شک مهمترین نیروهای کار باغهای پسته استان کرمان را افغانه تامین می کنند.
در واقع نیاز مبرم همین بازار به نیروی کار است که در اعلام استان کرمان به عنوان منطقه ممنوعه برای افاغنه شاهد سیاست مدارا هستیم.
طبق آمار رسمی 120 هزار و طبق آمار غیر رسمی 200 هزار افغانی غیر مجاز در استان کرمان سکونت دارند که مهمترین زمینه کاری این افراد در بخش ساختمان و صنعت پسته است بطوریکه هم اکنون برخی افغانها در کرمان به تجار مطرحی در بحث پسته تبدیل شده اند.
آمریکا درحال تبدیل شدن به مهمترین تولید کننده پسته است
محمد سلطانی، دبیر انجمن پسته ایران در گفتگو با مهر ضمن اشاره به پتانسیلهای اقتصادی و اشتغالزایی بالای پسته گفت: این محصول با توجه به سیاست صادرات غیر نفتی به تنهایی می تواند در صورت توجه بیشتر بخش دولت و حمایت از بخش خصوصی، کشور را در سوق دادن به اهداف خود یاری دهد.
وی ادامه داد: با وجود تمام مشکلات موجود همچنان پسته ایران به دلیل کیفیت خاص جایگاه ویژه ای دارد.
سلطانی افزود: با وجود تمام هزینه هایی که در ترکیه و آمریکا صورت گرفته است هنوز طعم و کیفیت و رنگ پسته ایران منحصر بفرد است و مشتریان جهانی نیز به خوبی این مسئله را درک کرده اند.
آمریکا در حال تبدیل کردن خود به تولید کننده عمده پسته جهان است و درحالیکه هم اکنون سالانه 190 هزار تن محصول تولید می کند هدف اصلی خود را رسیدن به تولید بالاتر از تولید محصول ایران قرار داده اند و قصد دارند 400 هزار هکتار زمین را زیر کشت پسته ببرند |
|
سلطانی |
این کارشناس گفت: هم اکنون در استان کرمان بیش از یک میلیون نفر به صورت مستقیم و غیر مستیقم در ارتباط با این محصول زندگی می کنند.
دبیر انجمن پسته ایران بیان داشت: با این وجود آمریکا در حال تبدیل کردن خود به تولید کننده عمده پسته جهان است و درحالیکه هم اکنون سالانه 190 هزار تن محصول تولید می کند اما آنها هدف اصلی خود را رسیدن به تولید تا رسیدن به رقمی بالاتر از تولید محصول ایران قرار داده و قصد دارند 400 هزار هکتار زمین را زیر کشت پسته ببرند.
این مسئول ادامه داد: این درحالی است که تولید ایران به طور متوسط در جهان 240 تن محصول است و متاسفانه به دلیل خشکسالی این میزان در حال کاهش روز افزون است.
وی ادامه داد: کمبود آب بسیار از باغهای پسته را خشک کرده است و با کمبود آب به خصوص در دشت رفسنجان و زرند به عنوان مهمترین تولید کنندگان پسته مواجه هستیم.
خشکسالی باغهای پسته کرمان
فرماندار کرمان نیز چندی پیش در ابراز نظری در خصوص پسته و خشکسالی در استان گفت: روستاهای بخش مرکزی کرمان پتانسیل خوبی برای کشاورزی به خصوص پسته دارند به طوریکه تولید پسته مرغوب از محصولات نامی این منطقه است که متاسفانه خشکسالی های اخیر تاثیر زیادی در کاهش تولید این محصول داشته است.
بهنام سعیدی ادامه داد: استفاده بی رویه از منابع آبی باعث افت سطح آبهای زیر زمینی شده است و این موضوع از جمله عوامل خسارت به کشاورزی منطقه است.
وی افزود: برای انتقال آب و کف زنی چاههای کشاورزی منطقه کمیته برنامه ریزی شهرستان کرمان طرح مطالعاتی خود را آغاز کرده که با اجرایی شدن طرح های یاد شده شاهد رونق کشاورزی منطقه به ویژه پسته خواهیم بود.
با وجود تمام مشکلات موجود در بحث صنعت پسته این محصول در سال گذشته نیز رکورد بجای گذاشته است و بخش محسوسی از افزایش 39 درصدی صادرات کرمان را به خود اختصاص داده است.
پسته مهمترین محصول صادراتی کرمان است/ کاهش وزنی صادرات
معاون گمرک استان کرمان در گفتگو با مهر در خصوص صادرات پسته گفت: میزان صادرات پسته کرمان در سال گذشته 590 میلیون دلار بوده است که شامل پسته و مغز پسته می شود.
محمد آذرنوش افزود: میزان صادرات پسته از نظر وزنی کاهش یافت اما از نظر ارزش ارزی افزایش یافت.
وی ادامه داد: همیشه بخش قابل توجهی از صادرات گمرک کرمان را پسته تشکیل می دهد.
این درحالی است که در استان کرمان چندین گمرک دیگر به جز گمرک کرمان اقدام به صادرات پسته می کنند.
کاهش قیمت پسته در سال جاری
از سوی دیگر یکی دیگر از نگرانیهای پسته کاران کرمانی را دپو شدن پسته ها در انبارها طی سال جاری و همچنین کاهش قابل توجه قیمت پسته در بازارهای داخلی و جهانی است بطوریکه قیمت پسته از 12 هزار تومان در سال گذشته هم اکنون به 9 هزار و 500 تا 11 هزار تومان رسیده است.
رئیس انجمن پسته ایران در گفتگو با مهر ضمن اشاره به اینکه میزان محصول موجود در انبارها نگران کننده نیست گفت: با وجود تمام تحریمها میزان صادرات پسته از استان کرمان افزایش یافته است.
محسن جلال پور ادامه داد: این مسئله در حالی روی داد که ثبات نرخ ارز و افزایش هزینه تولید محصول از مشکلات کشاورزان کرمانی است.
از سال 66 با تحریمها مواجه هستیم اما در طول این سالها صنعت پسته استان کرمان با قدرت به فعالیت خود با توجه به همه مشکلات ادامه داده است |
|
رئیس انجمن پسته ایران |
وی ادامه داد: در سال جاری به دلیل شرایط آب و هوایی خسارت هایی به محصول وارد شد که موجب کاهش پیش بینی های کارشناسان بود.
رئیس انجمن پسته ایران در خصوص تحریمها گفت: از سال 66 با تحریمها مواجه هستیم اما در طول این سالها صنعت پسته استان کرمان با قدرت به فعالیت خود با توجه به همه مشکلات ادامه داده است.
رئیس اتاق بازرگانی کرمان ادامه داد: 150 هزارتن محصول در سال گذشته برداشت شد.
یکی از تولید کنندگان پسته کرمان در خصوص وضعیت بازار پسته به خبرنگار مهر گفت: هر ساله در مقاطعی شاهد رکورد در بازار پسته هستیم اما در سال جاری نرخ پسته کاهش یافته است.
محمد نظری ادامه داد: خشکسالی مشکل اصلی پسته کاران به خصوص پسته کاران خرد است و همین مسئله موجب خشک شدن برخی باغها شده است.
این کشاورز کرمانی بیان داشت: متاسفانه برداشت آب از دشتها اینقدر زیاد بوده است که آب به وضوح شور شده و در این شرایط دیگر نمی توان از آبیاری مکانیزه هم استفاده کرد زیرا آب به شدت رسوب می کند و چاره ای جز آبیاری سنتی وجود ندارد.
وی گفت: با این شرایط درحالیکه رقیبان خارجی در حال افزایش تولید هستند ما نمی توانیم تولید را افزایش دهیم بلکه در حال از دست دادن زمینهای پسته هم هستیم.
وی با اشاره به استفاده بیش از حد کشاورزان از سموم به دلیل خشکسالی و افزایش آفات کشاورزی افزود: با این وجود به خوبی سم آفلاتوکسین در باغهای پسته کنترل شده است.
با وجود تمام مشکلات با توجه به افزایش روز افزون تقاضای پسته در بازارهای جهانی باید با برنامه ریزی ویژه از پتانسیلهای پسته که همچنان به دلیل کیفیت توانسته جایگاه خود را حفظ کند حمایت کنیم و بدور از دیدگاههای خاص در راستای توسعه این صنعت در مزارع کشاورزی سراسر کشور اقدام کنیم تا زمینه صادرات غیر نفتی را افزایش و حداقل سقف صادرات کنونی را حفظ کنیم.
نظر شما