به گزارش خبرنگار مهر، زمانی سراغ یوسف محسن اردبیلی را گرفتیم که وی در بستر بیماری بود و اهالی فرهنگ و ادب استان زنجان نگران از حال وی. استاد اردبیلی را باید حافظه تاریخ و فرهنگ استان زنجان دانست، کسی که غنی ترین اسناد و کتابهای خطی استان زنجان و حتی ایران را دارد.
کمتر کسی از نسل امروز زنجان، یوسف محسن اردبیلی را می شناسد و چه خوب است متولیان فرهنگی استان زنجان قهر خود را با فرهنگ استان زنجان تمام کنند و بزرگان فرهنگ و ادب و مشاهیر استان زنجان را تا دیر نشده به نسل جوان و آینده استان بشناسانند.
یوسف محسن اردبیلی، نویسنده و پژوهشگر زنجانی در سال 1313 در زنجان به دنیا آمد و پس از سپری کردن دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه شد اما پس از مدتی تحصیل در دانشگاه، آن را رها کرد و به عنوان معلم وارد آموزش و پرورش شد.
وی پس از 18 سال خدمت در این عرصه به تحصیل علوم دینی پرداخت و با سمت سردفتری به کار خود ادامه داد تا در سال 52 بازنشسته شد.
کتابخانه یوسف محسن اردبیلی یکی از بزرگترین کتابخانه های خانگی با 14 هزار جلد کتاب است که این نویسنده کتابی پنج جلدی را در شرح کامل نسخ خطی موجود در کتابخانه اش به چاپ رسانده است.
همچنین مجموعه کتاب "زنجان در هزاره اول" نیز از جمله تالیفات این نویسنده است. تاکنون بیش از صد مقاله نیز از وی در مجلات، روزنامه ها و نشریات کشور به چاپ رسیده است.
استاد محمد شکوهی از پیشکسوتان فرهنگی و مطبوعاتی استان زنجان و هم دوره ایهای نزدیک استاد یوسف محسن اردبیلی در خصوص ایشان می گوید: "استاد یوسف محسن اردبیلی یکی از کتابشناسان و کتابخانه داران و اهل قلم زنجانی اکنون مدتی است که در بستر بیماری افتاده است وی از احفاد آیت الله العظمی حاج میرزا محسن آقای مجتهد اردبیلی و حاجی میرزا یوسف آقای مجتهد اردبیلی است. آنچه که در کتاب اثبات واجب و مکارم الاخلاق آقا میرزا یوسف آقا اردبیلی آمده یکی از همسران آیت الله میرزا محسن آقای مجتهد اردبیلی بود که مادر آقا میرزا لطفعلی آقا و آقا میرزا علی اکبر آقا و حاجی میرزا جعفر امین التجار بوده است و به همین جهت احفاد آقا میرزا محسن اردبیلی با زنجان رفت و آمد زیاد داشتند و استاد یوسف محسن اردبیلی هم که پدرش شیخ سلیمان اردبیلی صاحب دفتر خانه در زنجان بود یک زنجانی و یک زنجان شناس به شمار می رود.
وی در دوران جوانی در آموزش و پرورش زنجان خدمت می کرد و مدتها مسئول کتابخانه دبیرستان دکتر شریعتی زنجان بود. علاقمندی ولی به کتاب آنقدر زیاد بود که کتابخانه وی در زنجان جزو غنی ترین کتابخانه های کشور به خصوص در زمینه گنجینه کتابهای خطی بود.
یادداشت های ولی در زمینه تحقیقات مذهبی و اسناد روایات بسیار زیاد بوده ولی تا سالها مکتوب نشده بود و علت آن هم سلیقه خاص وی در تدوین نوشته ها و بخصوص دقت نظر در صحیح بودن منابع محسوب می شد. استاد یوسف محسن اردبیلی اولین نوشته های خود را که بیشتر جنبه رجالی داشت و معرفی علمای بزرگ زنجان بود در نشریه شهاب زنجان منتشر کرد ولی علاقه مندی خاص به مدیر نشریه شهاب زنجان داشت و مدتها در دفتر نشریه در زمینه مطالب تحقیقی و تاریخی با مدیر نشریه به بحث و گفتگو می پرداخت.
بعد ها نوشته های وی که اکثرا تاریخی و رجالی است در مجموعه های مختلف منتشر و هنوز دست نوشته های زیادی از ولی باقی است که باید جهت تنویر افکار عمومی به خصوص جوانان علاقمند به تاریخ و فرهنگ زنجان منتشر شوند."
مجموعه کتابهای خطی و قدیمی وی با تلاش زیاد جمع آوری شده بود اما متاسفانه در زنجان چندان استقبالی برای نگهداری از آن نشد و مجموعه کتابهای خطی به تهران منتقل شد در حالیکه این کتابها بیشتر مربوط به زنجان و علمای زنجان بودند.
اکثر محققین بزرگ کشور بارها و بارها به زنجان می آمدند و از کتابخانه و تحقیقات استاد یوسف اردبیلی بهره مند می شدند.
اکنون استاد یوسف محسن اردبیلی در بستر بیماری است همسر ایشان خانم "ملکه دلجو" نیز در این روزها در کنار وی به خدمت رسانی مشغول و پاسخگوی علاقمندان به استاد یوسف محسن اردبیلی است.
ما ضمن آرزوی بهبودی برای این فرهنگی با سابقه و علاقمند به زنجان و زنجان شناس امیدواریم مسئولان فرهنگی استان زنجان نسبت به آثار و کتب خطی ایشان توجه خاص مبذول داشته و آنها را به زنجان منتقل کنند.
زندگی نامه یوسف محسن اردبیلی به قلم خودش
در روز جمعه چهارم آبانماه 1313 خورشیدی که مطابق با16 ماه رجب1151 قمری، اکتبر 1934 میلادی در شهر زنجان در خانواده‌ای مذهبی و روحانی متولد شدم و اولین و بزرگترین فرزند پدر و مادرم بودم. زادگاه پدر و مادرم هر دو نجف اشرف بود و مادرم در پنج سالگی به ایران بازگشت ولی پدرم بزرگ شده نجف بود و دوران نوجوانی اش را نیز در آنجا گذرانده بود.
پدرم در سال 1332 ه.ق به همراه پدر و مادرش به اردبیل بازگشت و چند ماه بعد از فوت پدر در سال 1339ه.ق به قصد عزیمت به عتبات عالیات و تکمیل درس حوزوی و تحصیلات خود مصمم شد که بدوا از اساتید دارالقلم زنجان که در آن روزگاران نزدیک به 20 تن از شاگردان برجسته آیات عظام آخوند خراسانی و سید یزدی در آن به تدریس و تعلیم طلاب اشتغال داشتند استفاده نمود و می خواست آنگاه رهسپار زادگاه خود نجف اشرف گردد و به ادامه تحصیلات خود بپردازد.
در زنجان تقدیر بر تدبیر غالب آمد و رحل اقامت افکند و در سالهای اولیه دهه 50 ه.ق به سردفتری اسناد رسمی و ازدواج و طلاق برگزیده و با دختر یکی از روحانیون زنجان ازدواج کرد که اولین ثمره ازدواج من بودم.
جد مادری‌ام مختصر ملکی موروثی داشته و از درآمد آن امرار معاش می نمود. گفته اند وی از زهاد و عباد زمان خود شمرده می شد و در میان مردم و علمای شهر نیز از ثقات محسوب می شد. پای هر سندی که مهر می نهاد دیگران چشم بسته و بدون چون و چرا آن را قبول نموده و امضا می کردند. مرا از وی جز خاطرات تاریک و مه آلود و نوازش های جد از نوه دختری خود چیزی در یاد نمانده و همین اندازه به یاد دارم که او ساده و بی تشریفات زندگی می کرد. وی سرانجام در اول ربیع الاول سال 1357 ه.ق در زنجان وفات یافت و در همان گورستان به خاک سپرده شد.
از دوران کودکی خود چیز قابل توجه جز خاطره شهریور 1320 که از شهر فرار می کردیم و مسافرت شش ماهه ام به اردبیل و واقعه آذربایجان و ابتلا به بیماری حصبه و عزیمت به تهران چیزی به خاطر ندارم. دوره ابتدایی را در دبستان علمیه زنجان، دوره متوسطه را در دبیرستانهای توفیق و پهلوی به پایان رسانیدم.
در حین دوران متوسطه مقدمات زبان عرب از جامع مقدمات و مبادی العربیه نزد مرحوم آقا سید علی اصغر هاشمی سر دفتر ازدواج و طلاق که از فضلای عصر خود بود و مرحوم آقا شیخ اسحاق صایینی که از اساتید مسلم در ادبیات عرب بودند و با پدرم دوستی صمیمانه داشتند تلمذ کردم. بعد از پایان تحصیلات متوسطه در سال 1334 وارد دانشکده کشاورزی کرج شدم ولی در همان ماه اول پس از نام نویسی و چندی حضور در کلاس درس از ادامه تحصیل منصرف شده به زنجان برگشته و شغل معلمی را انتخاب و در آموزش و پرورش استخدام شدم.
در دوران معلمی مدتهای متمادی به محضر درس اختصاصی رضوان جایگاه مرحوم آقای میرزا اقوام الدین مبیّن که از فضلای زنجان بودند تلمذ کرده و مدتی نیز در محضر مرحوم پدرم کتاب نکاح و مواریث لمعه را خواندم و تمام کتاب را نیز در اولین استخدام در فرهنگ به مصاحبت جناب فخرالدین اسماعیلی در سال 1351خورشیدی از فرهنگ استعفا داده و در مرداد ماه سال 1352 با توجه به سابقه دفترداری که در سال 1336 داشتم به جای پدر به سر دفتر اسناد رسمی شماره سه زنجان منصوب و مشغول به کار شدم تا این که در سال 1380 به علت مرض و گرفتاریهای خانوادگی تقاضای انتقال به تهران کرده و در سال 1381 به تهران منتقل شدم و تا آذر ماه سال 1386 به شغل سردفتری اشتغال داشتم که در تاریخ مذکور درست بعد از 50 سال خدمت در مقام دفترداری و سردفتری به افتخار بازنشستگی نایل آمده و بازنشسته شدم واکنون دوران بازنشستگی خود را طی می کنم "تا کی که بانک برآید فلان نماند".
من در زندگی جز مطالعه و کتاب و روزنامه و مجله و نوشتن و خواندن، مشغولیتی نداشته ام. در شغل سردفتری و دفترداری بیش از 200 هزار سند برای مردم زنگان نوشته ام نتیجه مطالعاتم یادداشت هایی است که از لابلای کتابها و مقالات برداشته ام که از مجموعه مربوط به زنجان آن جلد اولش به نام "زنجان از دیرین ترین روزگاران تا پایان هزاره اول هجری قمری" چاپ شده و از جلد دوم آن با نام "زنجان در هزاره دوم هجری قمری" مجلدات اول و دوم به نامهای "زنجان در قرن یازدهم و دوزادهم" و "زنجان در قرن سیزدهم" چاپ شده است.
سایر آثارم بیست و چند جلد کتاب و نزدیک به یکصد مقاله تاریخی و رجالی و تحقیقی و اجتماعی و انتقادی است که اکثر آنها در مجلات و روزنامه های کشور و زنجان چاپ شده است و از کتابهایم هم سه جلد آن که مربوط به زادگاه آباء و اجدادیم دارالارشاد اروسل است یکی مراحل چاپ سوم و دو تای دیگر چاپ های اولیه خود را طی می کند که به خواست خداوند منان در اوایل سال آینده منتشر خواهد شد.
خبرگزاری مهر آرزوی سلامتی و تندرستی را برای این عزیز از خداوند منان دارد.
نظر شما