بازیهای محلی تبلور نشاط و شادابی/ احیا بازیهای لرستان در رسانه ملی

به گزارش خبرنگار مهر، در حالی این روزها بازیهای رایانه ای در جامعه جولان می دهند که گذشتگان ما شادی و نشاط خود را مرهون بازی های بانشاط محلی بودند چرا که این بازها علاوه بر نگه داشن روحیه شاداب کودکان آنها را قوی و محکم پرورش می دادند.

زیست شناسان براین باورند که علاقه‌ انسان به بازی به کنجکاوی وی در کشف و شناخت محیط اطراف ارتباط دارد و روان‌شناسان نیز می‌گویند نیاز انسان به بازی در حقیقت مصرف انرژی نهفته در وجود اوست و البته جامعه شناسان نیز بازی را وسیله‌ای برای تمرین انسان در زندگی اجتماعی توصیف می‌کنند.

بازیهای محلی؛ نماد فرهنگ و آداب هر قوم

از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان معتقدند بازی خود هنری است که ناشی از فرهنگ و آداب وسنن هر جامعه است. با این اوصاف به نظر می رسد بازی همه تعاریف یاد شده را در بر بگیرد.

تولید مجموعه بازیهای محلی لرستان

به هر روی در کشور پهناور ایران که از تنوع اقلیمی و قوم و قبیله ای خاصی برخوردار است، انواع بازی و سرگرمی رواج داشته و دارد که هر کدام دارای ویژگیهای خاص خود است.

هر بازی محلی دنیایی از باورهای فرهنگی یک قوم و یک محل را در دل خود به امانت دارد، لذا با فراموشی هر یک از این بازی‌ها در زمانه‌ای که تکنولوژی مدرن در حال گسترش است علاوه بر این‌که بخشی از خاطره نیاکان ما را از بین می‌برد به آسانی ظرفیت بسیار زیاد این بازی‌ها را نیز برای ایجاد تنوع در اوقات فراغت را کمرنگ می‌کند.

این در حالیست که بازیهای محلی در خود ویژگیهایی دارند که به رشد جسمی و روحی کودکان کمک ویژه ای می کنند و در دنیای امروز که پیشرفت تکنولوژی کودکان را به سمت بازی های رایانه ای سوق داده است شاید احیا بازیهای محلی مرحمی بر این معضل باشد.

بازیهای محلی لرستان مهمان شبکه "شما"

به هر روی در راستای احیا بازیهای بومی استان لرستان صدای و سیمای مرکز لرستان برنامه ای را تهیه کرده که به نظر می رسد پخش این برنامه در رسانه ملی کمک قابل توجهی به احیا این بازیها در میان مردم کند.

مدیر کل صدا و سیمای مرکز لرستان در این رابطه اظهار داشت: مجموعه بازی های محلی لرستان از تازه های تولید شبکه افلاک است که در فصل اول خود سه بازی محلی قدیمی لرستان را به تصویر کشیده است.

فتاح کمری ادامه داد: با توجه به اهمیت و جایگاه بازی های محلی در فرهنگ عامه مردم لرستان و نقش این بازی ها در تقویت نشاط اجتماعی از یک سو و فراهم شدن زمینه مناسب برای تفریح و سر گرمی سالم و کارکرد های مختلف اجتماعی و گروهی آنها از سوی دیگر ، شبکه افلاک به گونه ای برنامه ریزی کرده است تا حد اقل در سه فصل بتواند بیش از 10 بازی از بازی های محلی لرستان را اجرا و تولید کند.

وی یادآور شد: در فصل اول بازی های "تاق پیل اشکس"، "جوزو"، "قوو" در قالب این برنامه مفرح تولید شده است.

مدیر کل صدا و سیمای مرکز لرستانبا بیان ینکه مدت هر قسمت از این مجموعه به طور متوسط 10 دقیقه است، افزود: در هر قسمت گروههای محلی شرکت کننده به اجرای این بازی ها می پردازند.

کمری ادامه داد: این برنامه در یکی از روستاهای با صفای استان لرستان ضبط شده و بزودی هم از شبکه افلاک و هم از طریق شبکه ملی شما پخش خواهد شد.

وی یادآور شد: تهیه کننده و کار گردان این برنامه محمد فلاحی است.

به هر روی به نظر می رسد بازیهای محلی با ویژگیهای چون آسان، ارزان و با نشاط بودن نیازمند توجه ویژه ای است تا این بخش از فرهنگ عامه لرستان که بخش غنی نیز می باشد به راحتی رو به زوال نرود.

نگاهی به برخی بازیهای محلی لرستان/ بازی "جوزو"

"جوزو" یک بازی گروهی است که در زمان های گذشته در لرستان بسیار رایج بوده و علاوه بر نوجوانان و جوانان حتی گاهی اوقات بزرگترها هم در آن شرکت می کردند ولی امروزه به علت گسترش وسایل و امکانات ارتباط جمعی و مشغله زیاد استقبال چندانی از آن نمی شود و در حال فراموش شدن است.

تعداد نفرات هر گروه در بازی "جوزو" متفاوت است و هر گروه می تواند حداقل چهار و حداکثر هشت نفر باشد. در این بازی ابتدا سرگروه ها با خط یا شیر و یا هر روش دیگر شروع کننده بازی را مشخص می کنند سپس گروه بازنده بصورت یک حلقه دایره ای پشت به هم می نشینند و گروه دوم باید با دست دادن یکی یکی نفرات گروه نشسته را از جمع جدا کرده و به اصطلاح از دور خارج کند.

دفاع گروه نشسته به این شکل است که دست یا پای افراد گروه مهاجم را گرفته و به داخل دایره - که حریم مجاز برای حمله گروهها در آن مشخص شده است و باید رعایت شود- می کشانند و او را مجبور می کنند که با صدای بلند کلمه "جوز" را سه بار تکرار کند که گفثن کلمه "جوز" یعنی تسلیم و به معنای باخت گروه است و در این لحظه یک دور بازی تمام شده و امتیاز به گروه نشسته داده می شود و باید جای دو گروه با هم عوض شود.

ولی اگر افراد مهاجم تمام افراد نشسته را از دور خارج کنند امتیاز برای گروه مهاجم محسوب می شود و گروه نشسته دوباره باید بنشینند و این بازی هفت دور اجرا می شود و جایزه آن توافقی است.

بازی"تاق پیل گردله"

در این بازی بازیکنان به دو گروه تقسیم مى‌شوند و هر گروه براى خود یک استاد (هالو) انتخاب مى‌کند. افراد یک گروه دست‌ها را به گردن یکدیگر انداخته و سرهاى خود را به‌هم نزدیک مى‌کنند و دایره‌وار مى‌ایستند و استاد آنها از آنها مراقبت مى‌کند.

افراد گروه مقابل سعى مى‌کنند استاد آنها را گول زده و غافلگیر کنند تا بتواند به پشت یکى از افراد آنها بپرند، در مقابل استاد آنها هم سعى مى‌کند با پا به آنها ضربه بزند، که در چنین صورتى گروه اول که دست‌ها را به گردن هم انداخته بودند، برنده شده و جاى خود را با گروه دیگر عوض مى‌کنند.

بازی "دال پلو"

دراین بازی چند نفر به دو دسته تقسیم می‌شوند که معمولاً دو دسته سه نفری یا بیشتر می‌باشند. هر دسته بفاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از یکدیگر و روبروی هم قرار می‌گیرند.

هر دسته در جایی که ایستاده‌اند سه عدد سنگ بعنوان هدف که هر یک تقریبا بطول ۲۵ و بعرض ۱۵ سانتی متر می‌باشد طوری در محل خود (روبروی دسته مقابل) پشت سر هم قرار می‌دهند که فاصله سنگها یک متر باشد و این سنگها را بصورت عمودی در یک خط مستقیم در زمین فرو می‌کنند که راست بایستد.

بنابراین اکنون هر دسته سه عدد سنگ خود را که به آن "دال" (dal) یا هدف می‌گویند، در کنار خود و روبروی دسته مقابل قرار داده‌اند که حدودا به فاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از آنها و روبرویشان ایستاده‌اند.

دسته‌ای که بازی را شروع می‌کند باید هر نفر یک سنگ که به وزن و اندازه توانایی جسمی او است به طرف دال‌های دسته مقابل پرتاب نماید. البته اندازه سنگی را که به طرف دال‌ها پرتاب می‌کنند اختیاری است اما معمولاً این سنگها را به اندازه دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده بسوی هدفها پرتاب می‌نمایند.

بعضی مواقع ممکن است یکی از دسته‌ها یکنفر کم داشته باشند، که در این صورت دسته مذکور حق دارد یک سنگ اضافه پرتاب نماید. درهر صورت دسته‌ای که افرادش سنگها را پرتاب کرده باشند کنار می‌کشند تا افراد دسته مقابل بطرف دال‌های آنان سنگ پرتاب نمایند.

هر دسته اگر یکدور کامل یا یکدور غیر کامل هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد، برنده بازی خواهد شد.

بازی کلو رونکی (Kelo Ronki)

کلورونکی یکی از محبوبترین بازی‌های محلی است که تعداد بازیکنان آن بایستی حتماً جفت باشند. مثلا دو دسته ۶ نفری که جمعا ۱۲ نفر شوند. در گروه اول که هر نفر کلاهی بسر دارد (یا اگر کلاهی در دسترس نباشد با دستمال چهار گوشی که ۴ گوشه اش را گره زده‌اند و بر سر می‌گذارند کلاهی درست می‌کنند) افراد بشکل دایره وار چهار دست و پا روی زمین می‌نشینند.

دسته ۶ نفری ایستاده بنای حمله به دسته نشسته را می‌گذارد تا کلاه آنها را بربایند و متقابلا دسته نشسته نیز به حالت دفاعی در آمده و سعی می‌کنند با زدن قو (Qowo به معنی قوزک پا) از خود دفاع کنند.

اگر یکی از ۶ نفر دسته نشسته موفق شد با پا به یکی از افراد ایستاده بزند، دسته ایستاده بازی را باخته و بایستی بجای گروه نشسته روی زمین قرار گیرند.

در صورتی که یکی از گروه ایستاده، موفق به ربودن کلاه رقیب شود، با قدم‌های بلند دوان دوان از میدان بازی دور می‌شود تا کلاه را به دالگه (مکانی دورتر از بازی که افراد قبل از شروع بازی بین خود مشخص و تعیین می‌کنند. این مکان می‌تواند درخت، چوب یا سنگ بزرگی نزدیک زمین بازی باشد) بزند.

اگر شخص رباینده کلاه موفق شود آن را به دالگه برساند، افراد گروه ایستاده بازی رابرده‌اند و دوباره گروه نشسته روی زمین باقی خواهند ماند.اگر فردی که کلاهش را ربوده‌اند موفق شود کلاه خود را از رباینده پس بگیرد، دو گروه جای خود را با یکدیگر عوض می‌کنند.

استان لرستان دارای دهها بازی دیگر نیز هست که شرح این بازیها که هر کدام حاوی ویژگیهای خاص این منطقه است در این گزارش نمی گنجد.