آبهای سطحی کرمان روانه کویر می شوند/ خشکسالی و سیل بلای جان کشاورزان

به گزارش خبرنگار مهر، به استناد آمار، سالانه حدود 2.7 میلیارد متر مکعب سیلاب در حوزه های آبخیز کرمان که اقلیم خشک و نیمه خشکی دارد، جریان می یابد، همچنین با وجود کویری بودن این منطقه و متوسط بارندگی140 میلیمتر که بیشتر هم در فصل خواب گیاهان به وقوع می پیوندد، سالانه حدود 850 میلیون مترمکعب اضافه برداشت از سفره های آب زیرزمینی این استان انجام می شود.

در کنار این، با توجه به شرایط منطقه ای این استان کویری پهناور، تمامی حوزه های آبخیز در دشتهای کرمان در معرض فرسایش شدید آبی و بادی قرار دارند؛ در این شرایط است که اهمیت حفاظت از خاک و بهره برداری مطلوب از منابع آبی این استان نمایان می شود.

در حال حاضر، استفاده بهینه و مطلوب از آب و خاک که اساسی ترین و زیربنایی ترین منابع خلقت هستند در کنار مدیریت حوزه های آبخیز به منظور ایجاد توسعه پایدار، تغذیه آبهای زیرزمینی و کنترل فرسایش و رسوب که در عملیات آبخیزداری خلاصه می شود، ضرورت اجتناب ناپذیر فرآیند توسعه استان کرمان است.

در خصوص علل ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری در استان کرمان و اثرات این اقدامات با محمدرضا امینی زاده، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان به گفتگو نشستیم.

وی در ابتدا به شرایط منطقه ای و آب و هوایی استان به عنوان یکی از دلایل ضرورت عملیات آبخیزداری اشاره و اظهار می کند: این استان با 18.3 میلیون هکتار دارای 800 هزار هکتار اراضی کشاورزی و بیش از 23 هزار منبع آبی عمدتا چاه است که سالانه هم حدود 850 میلیون مترمکعب از سفره های آب زیرزمینی آن اضافه برداشت داریم.

وی می افزاید: خشکسالیهای متعدد و حاکمیت اقلیم خشک و نیمه خشک کرمان هم بر علت ضرورت حفاظت از آب و خاک این منطقه حکایت می کند.

472 میلیارد تومان خسارات سیلاب در کویر کرمان

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان به حجم بالای سیلابهای به وقوع پیوسته در این منطقه هم اشاره و اظهار می کند: آورد سالانه این سیلابها به حوزه های آبخیز کرمان جریان می یابد حدود 2.7 میلیارد متر مکعب است که بخش عمده ای از آن هم به پایین دست حوزه جریان می یابد.

وی ادامه می دهد: همچنین طی چند دهه اخیر آمار خسارات سیل روند صعودی پیدا کرده که این امر بیانگر تخریب حوزه های آبخیز استان است.

امینی زاده می گوید: طی50 سال گذشته بالغ بر 570 مورد سیل در استان گزارش شده که در اثر وقوع آن، 472 میلیارد تومان خسارت به اقتصاد این منطقه وارد شده است.

همه حوزه های کرمان در معرض فرسایش شدید آبی و خاکی

امینی زاده همچنین می گوید: تمامی حوزه های آبخیز در دشتهای استان کرمان در معرض فرسایش شدید آبی و بادی قرار دارند به طوریکه میزان فرسایش خاک استان 210 میلیون تن و میزان رسوب حمل شده به خارج از حوزه های آبخیز 75 میلیون تن در سال برآورد شده است.

وی می افزاید: این حجم رسوب همواره سدهای مخزنی پایین دست را با مشکل انباشت رسوبات و کاهش حجم آبگیری همراه ساخته است که این مسئله کنترل فرسایش خاک و رسوب را ضروری می سازد.

امینی زاده کاهش اثرات خشکسالی و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان و ایجاد اشتغال در این زمینه را از دیگر عوامل ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری در استان کرمان عنوان می کند.

نقش بی بدیل آبخیزداری در تامین امنیت شغلی کشاورزان

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان از نقش مهم آبخیزداری در ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی هم خبر داده و در این باره می گوید: اشتغالِ مولد، مرهون وجود و ثبات عوامل تولید در هر بخش است.

وی می افزاید: در بخش کشاورزی عوامل تولید شامل آب، خاک و بذر هستند که حیات و دوام عوامل اصلی و زیربنایی تولید در بخش کشاورزی شامل آب و خاک متاثر از اجرای عملیات آبخیزداری است به گونه ای که بر اساس تعاریف پذیرفته شده هدف نهایی اجرای کلیه عملیات آبخیزدار و بهره برداری بهینه ازمنابع آبی است.

وی اضافه می کند: به آن دلیل است که نقش آبخیزداری در تامین امنیت شغلی در بخش کشاورزی انکارناپذیر است.

وی با بیان اینکه آبخیزداری از سه طریق ایجاد، تثبیت و توسعه در فرآیند اشتغال نقش اساسی را ایفا می کند بیان می دارد: به این طریق است که اجرای عملیات استحصال آب و یا عملیات بیولوژیک که از اساسی ترین اقدامات در زمینه آبخیزداری است در بحث ایجاد شغل و همچنین پایدار سازی و استمرار منابع آبی به منظور تثبت و تامین امنیت شغل نقش موثری را ایفا می کند.

امینی زاده اظهار می دارد: توجه بیش از پیش به مقوله آبخیزداری از طریق طرحهای مشارکت مردمی و همچنین تلاش آبخیزنشینان در اجرای عملیات بیولوژیک و احداث بندهای تغذیه ای در بالادست منابع آبی نشانه ای بارز از نقش عملیات آبخیزداری و توسعه و ایجاد اشتغال است.

عدم انجام مطالعات آبخیزداری در بخش قابل توجهی از حوزه های کرمان

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان کرمان در ادامه، به عملیات آبخیزداری انجام شده در دو دهه اخیر در این منطقه اشاره کرده و می گوید: در مرحله اول در سالهای 70 تا 89 مطالعات آبخیزداری در سه فاز توجیهی، اجرایی و تفصیلی انجام شده که هنوز بخش قابل ملاحظه ای از سطح استان فاقد مطالعه است.

وی ابراز می دارد: همچنین تنها 9 درصد از مساحت حوزه ها دارای مطالعه تفصیلی است.

امینی زاده اضافه می کند: نزدیک به 10هزار کیلومتر مربع هم عملیات توجیهی، 7 هزار و 500 کیلومتر مربع طرح های توجیهی - اجرایی و نزدیک به 9 هزار کیلومتر مربع در سطح حوزه ها هم عملیات تفصیلی - اجرایی انجام شده است.

وی اجرای 2 هزار و 254 مورد بند خاکی، اجرای بیش از هزار بند سنگی و سیمانی و گابیونی و نزدیک به 2 هزار بند خشکه چین، عملیات بیولوژیکی و بیومکانیکی در سطح 160 هزار هکتار و احداث پنج مورد سد زیرزمینی به منظور جلوگیری از ورود جریانهای زیرسطحی به کویر را از جمله عملیات مکانیکی و بیولوژیکی در زمینه حفاظت از منابع آبی و خاکی استان کرمان برشمرد.

استان کرمان؛ پیشتاز در احداث سد زیرزمینی در کشور

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان با بیان اینکه کرمان در مطالعه، طراحی و اجرای سدهای زیرمینی در کشور پیشگام بوده می گوید: از سال67 اجرای این سازه ها شروع و ضمن اجرای پنج مورد سد زیرمینی بسیار موفق با استحصال84 لیتر از جریانات زیر سطحی ورودی به کویر، توسعه این سازه های آبیرا با دانش بومی و منطقه ای در دستور کار قرار داده است.

امینی زاده تصریح می کند: سیستم جمع آوری، شرایط زهکشی سریع و انتقال آب به درون چاه جمع آوری کننده و همچنین تاسیسات این پروژه ها کاملا جدید، بومی و خاص استان کرمان است.

این کارشناس آبخیزداری اظهار می کند: با توجه به مرز طولانی استان با مناطق کویری و ورود حجم قابل توجهی از جریانات به درون کویر پتانسیل زیادی برای اجرای سدهای زیرزمینی در این منطقه وجود دارد.

کمبود شدید نیروهای کارشناس در زمینه آبخیزداری در کرمان

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان درباره وجود یا عدم وجود نیروهای متخصص در زمینه عملیات آبخیزداری در کرمان هم بیان می دارد: در حال حاضر66 نفر در معاونت آبخیزداری و ادارات شهرستانها فعالیت می کنند که از این تعداد دو نفر دارای مدرک دکترا، شش نفر فوق لیسانس، 42 نفر لیسانس و 16 نفر فوق دیپلم و دیپلم مشغول به فعالیت هستند.

وی می افزاید: همچنین این معاونت187 پست دارد که از این تعداد 17 پست توسط افرادی خارج از معاونت اشغال شده و 66 پست هم توسط نیروهای آبخیزداری در حال فعالیت اشغال شده و 122 پست هم بلاتصدی است.

امینی زاده ادامه می دهد: با بازنشسته شدن تعدادی از نیروهای کارشناس، کمبود نیرو در استان و شهرستان کرمان کاملا مشهود بوده که بایستی با هماهنگی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی نسبت به جذب نیروهای جدید اقدامات و هماهنگی لازم اتخاذ شود.

اعتبارات باید چهار برابر شود

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان در پایان می گوید: با توجه به درخواستهای مکرر مسئولین و نظر مساعد دولت اعتبارات مربوط به آبخیزداری در کرمان باید چهار برابر شود تا جوابگوی نیاز مردم و آبخیزنشینان باشیم.

وی اضافه می کند: بحث مدیریت جامع حوزه های آبخیز هم باید بسط و توسعه یابد و از آنجا که عملیات آبخیزداری به عنوان پیگیری در خشکسالی مطرح می شود تا خشکسالیهای اخیر در حوزه های ما نمود پیدا نکرده باید در حوزه هایی که عملیات اجرایی انجام نشده اقدام شود.