هدف ملاصدرا از تفسیر قرآن تربیتی و عرفانی است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی تفسیر قرآن ملاصدرا با حضور اکبر ثبوت، سیدصدرالدین طاهری موسوی و حسن سیدعرب در مرکز فرهنگی شهرکتاب برگزار شد.

تفسیر القرآن الکریم نوشته ملاصدرا از عمده‌ترین تفاسیر عرفانی و فلسفی در تشیع است. این مجموعه مشتمل بر شماری از سوره‌های شریف قرآن کریم است که به همت چند مصحح و از سوی بنیاد حکمت صدرا در هشت مجلد منتشر شده است.

در این نشست دکتر سیدصدرالدین طاهری موسوی استاد دانشگاه و مصحح بخشی از تفسیر قرآن ملاصدرا با اشاره به اینکه یک سوم از جلد هشتم تفسیر ملاصدرا تصحیح اوست گفت: دو سوم دیگر این جلد توسط آیت الله معرفت تصحیح شده است.

وی با اشاره به اینکه ملاصدرا دو دوره تفسیرنویسی داشته گفت: ملاصدرا در یک دوره به صورت پراکنده و بر اساس هدفی که داشته تصمیم می‌گیرد آیاتی از قرآن را انتخاب و تفسیر کند. او در این دوره آیاتی از قرآن را بدون ترتیب و به صورت پراکنده تفسیر می‌کند.

طاهری افزود: وی پس از این دوره، تصمیم می‌گیرد که کل قرآن را از ابتدا تفسیر کند. در این دوره چون او تصمیم می‌گیرد که مفسر قرآن باشد تفسیر منسجم‌تری ارائه داده است. در مقدمه اسفار هم مرحوم مظفر می‌گوید که تفسیر ملاصدرا ادامه فلسفه اوست. بر اساس نظر برخی، می‌شود گفت که ملاصدرا در طول عمر خود کاری غیر از فلسفه انجام نداده است.

این استاد دانشگاه یادآور شد: لذا وقتی او وارد تفسیر می‌شود به این معناست که چیزی را که در فلسفه می‌خواسته پیدا کند پیدا نکرده و تصمیم می‌گیرد به قرآن پناه ببرد. بر این اساس شاهد هستیم که تفسیر او در دوران بلوغ فکری و از سن 40 سالگی به بعد شروع می‌شود.

این مصحح تفسیر قرآن ملاصدرا تأکید کرد: ملاصدرا دریافته که با فلسفه تنها نمی‌تواند به هدف مورد نظر خود برسد. این دلیل رویکرد او به تفسیر قرآن است.

وی با اشاره به اینکه ملاصدرا عنایت خاصی به عوام داشت گفت: ملاصدرا معتقد است گروهی بر خلاف عوام توانسته‌اند وارد تأویل قرآن شوند. او معتقد است این گروه متخصص باید با حفظ معنای ظاهری یک یا چند باطن از آن را استخراج کند.

طاهری با اشاره به اینکه فلسفه و تفسیر ملاصدرا دو روی یک سکه هستند تصریح کرد: ملاصدرا در 9 جلد اسفار اربعه، 1033 استناد قرآنی دارد. چنین کسی که بیشترین استنادات قرآنی را در کتابهای فلسفی خود دارد معلوم است با چه دیدی وارد تفسیر می‌شود. تفسیر او از جهت ادبی متوسط است. خود او می‌خواسته در این خصوص خیلی قلم فرسایی نکند.

این محقق و پژوهشگر با اشاره به اینکه تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر ملاصدرا وجود دارد گفت: این تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر او به مانند تفسیر المیزان نیست.

طاهری یادآور شد: اتکای او به حافظه باعث شده در تفسیر خود دچار اشتباه نیز بشود. او با اینکه به متن تسلط داشته ولی این تسلط صد در صد نبوده است. او استفاده زیادی از روایات در تفسیر خود داشته است. روایات ذکر شده توسط او در بیشتر موارد از منابع اهل سنت بوده است و بیشتر روایات را بدون سند آورده است. استفاده او از روایات هم در آثار فلسفی و هم در تفسیر او زیاد است.

وی با اشاره به اینکه در فلسفه با سه ملاصدرا مواجه هستیم گفت: او در اوایل، مشایی مسلک است. ملاصدرای دوم، ملاصدرایی فیلسوف است و ملاصدرای سوم، عارف است. او ابتدا به مانند دیگران سخن می‌گوید و مشایی است و سپس به بعد فلسفی می‌پردازد و در آخر دیدگاههای عرفانی خود را مطرح می‌کند. در تفسیر هم او این گونه است.