شکیبا: رهبر انقلاب درباره شعر انتقادی دید بازی دارند

شهرام شکیبا شاعر و طنزنویس در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره دیدار رهبر انقلاب با شاعران کشور گفت: اولین نکته‌ای که درباره شعر انتقاد شاعران داخل و شعر بدخواهان وجود دارد، اهمیت توجه به این موضوع است که بدانیم بسیاری از شاعران به نظام معتقد ولی منتقد هستند. در این شرایط مقصودم مرزبندی کلی با نظام است و هدفم صحبت درباره بحث‌های جناحی و مسائل ریاست جمهوری نیست.

وی افزود: صحبت من دایره وسیع‌تری را در برمی‌گیرد و درباره اعتقاد کلی به نظام است. چنین عقیده‌ای در شاعران ما مشخص است. ضمن این که کارنامه هر شاعری نشان دهنده عقاید اوست و مشخص می‌کند که برادرش را ثابت کرده است یا نه. فکر می‌کنم این مسائل مشخص است. به علاوه آقا با انتقاد مساله‌ای ندارند و تاکیدشان همیشه بر این است که انتقاد وجود داشته باشد و در جلساتی که با حضور ایشان برگزار می‌شود ممکن است شعری خوانده شود که ایشان بپسندند و بقیه نپسندند و برعکس.

شکیبا افزود: ایشان در این زمینه دید بازی دارند. سال‌های پیش هم در این دیدارها شاهد بوده‌ایم که شاعران به خوانش شعر طنز پرداخته‌اند و یکی از ماهیت‌های طنز انتقاد است. واقعیت این است که باید ببینیم شخص منتقد، معتقد هم هست یا نه. اگر انتقادی بدون اعتقاد به نظام، مطرح شود معلوم است غرض دیگری جز انتقاد در کار است. چون اساس انتقاد، دلسوزی است و شخص منتقد امید دارد سخنش شنیده شود، به آن ترتیب اثر داده شود و تغییر ناشی از آن را ببیند. تا به حال هم این‌گونه نبوده که گفته شود، یک منتقد باید حتما به یک دولت اعتقاد داشته باشد. بلکه همیشه حرف از اعتقاد به نظام بوده است.

این شاعر با اشاره به موضوع تعمیق دینی در شعر امروز، گفت: این نکته در سخنان رهبری هم وجود داشت. هر فردی که به تاریخ ادبیات فارسی نگاهی داشته باشد، می‌داند که شعرای بزرگ ما، به شدت با آموزه‌های دینی آشنا بودند. نمی‌دانم دانشجویان ادبیات،‌ امروز در دانشگاه‌ها چقدر با این موضوع آشنا می‌شوند ولی زمانی که ما در این رشته تحصیل می‌کردیم، یک درس 4 واحدی با عنوان «تاثیر قرآن بر شعر و ادب فارسی» داشتیم که دکتر پهلوان رئیس فعلی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، این درس را به ما می‌آموخت.

وی گفت: فارغ از بحث‌های دانشگاهی‌، این موضوع به صورت کلاسیک در جامعه ادبی ما پذیرفته شده است. آشنایان با ادبیات فارسی می‌دانند که بخش مهمی از تغذیه فکری هر شاعر ماندگار،‌ از آموزه‌های دینی بوده است. در گذشته شاعری یک شغل بوده است. اما امروز شاعران ما دغدغه‌های فکری زیادی دارند که این موجب می‌شود میزان مطالعه‌شان کم بشود. ولی مطالعه از هر بخشی که کم شود، نمی‌توانند از مطالعه دینی‌شان بکاهند. برای حضور در ادبیاتمان باید با آموزه‌های دینی که با زندگی‌مان ممزوج است، آشنایی داشته باشیم. اما گاهی در شعر شاعران جوان مسائلی دیده می‌شود که گویی اطلاعات کافی از این موضوعات ندارند که این مساله، ماندگاری شعر را پایین می‌آورد. طبیعی است که رهبر انقلاب هم در این زمینه نگران باشند.

نویسنده کتاب «دو تخم مرغ در مه» درباره میزان توجه شاعران کشور به موج بیداری اسلامی در کشورهای جهان گفت: به هر حال شعرا هم رفتارهای گوناگونی دارند. برخی سریع‌تر واکنش نشان می‌دهند و برخی دیگر از شاعران به گونه‌ای هستند که موضوعات باید، بیشتر برایشان درونی شود. در این زمینه کارهای زیادی تولید شده است که امروز نمی‌توانم درباره ماندگاری‌شان نظری بدهم چون داوری در آینده خواهد بود. البته نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد توجه به این است که تولید چنین آثاری نباید با رویه ژورنالیستی همراه باشد.

شکیبا افزود: خیلی از دوستان شاعر هستند که از طرفی نسبت به مسائل و موضوعات، سریع واکنش نشان می‌دهند ولی از طرفی اثرشان، یک اثر سهل و ژورنالیستی است. حتی اگر یک مساله، موضوع روز باشد،‌ به نظرم برخورد ژورنالیستی در پرداخت ادبی از آن، کار صحیحی نیست. صرف اشاره به اتفاق مورد نظر یا چند شخص و چهره، متضمن ماندگاری اثر نیست. چون ممکن است وقتی که موج خبری آن موضوع فروکش می‌کند، چراغ اثر تولید شده هم، کم‌سو شود.

این طنزنویس با توجه به اشارات رهبر انقلاب به سبک هندی، گفت: در شعر معاصر و شعر بعد از انقلاب، اتفاق مهم رخ داد و آن توجه بیشتر به سبک هندی بود. مرحوم سید حسن حسینی در راس توجه به مضامین مربوط به این سبک بود. علی معلم، یوسفعلی میرشکاک، سهیل محمودی و ساعد باقری هم از دیگر کسانی بودند که در این زمینه، سهم به سزایی دارند. این افراد، توجه شعرای جوان را به سبک هندی و ویژگی‌هایش جلب کردند. البته توجه و نزدیکی عده‌ای از شاعران افغانی، به سبک هندی بیشتر از ماست چون توانستند همدلی بیشتر با شاعران سبک هندی به خصوص بیدل، ایجاد کنند. بیدل علاوه بر توجه به مضمون، در اوج توجه به مفهوم قرار دارد.

وی گفت: توجه بیشتر به سبک هندی در میان شاعران معاصر ما، یک پدیده مبارک است چون شعر سبک هندی در کنار مردم شکل می‌گیرد و در واقع گفت و شنودی است بین مردم. بسیاری از شاعران سبک هندی، جلسات شعر خود را در قهوه‌خانه‌ها و میان مردم برگزار می‌کردند. این اتفاق در انقلاب اسلامی هم رخ داد و شعرا از انجمن‌ها و محافل خود بیرون آمده، به میان مردم آمدند.