استاد-شاگردی به خاطره‌ها پیوست/ "حجره"داری جواب نمی‎دهد

شاگرد؛ فردی که برای امرار معاش و به اصطلاح یادگیری یک فن و یا کسب و کاری تا دو دهه قبل به وفور در فعالیت های مختلف اقتصادی مشاهد می شد و امروز با تغییر ذائقه مردم نسبت به کار و اشتغال و افزایش سطح تحصیلات جوانان، رفته رفته به فراموشی سپرده شد.

هرچند هنوز هم در بخش های بسیار زیادی افرادی را می توان دید که به عنوان شاگرد در مغازه ها، انواع تعمیرگاه ها، واحدهای خدماتی و مواردی از این دست در حال فعالیت هستند اما کاهش روزافزون تعداد کسانی که با تفکر شاگردی قدم در بازار کسب و کار می گذارند، به نوعی از تغییر نگاه جوان امروزی با جوان دو دهه قبل حکایت دارد.

تا دهه 60 اصناف و کسبه بازارهای مختلف جوانان بسیار زیادی را به عنوان شاگرد می پذیرفتند و از این طریق عده ای این امکان را می یافتند که وارد یک کسب و کار واقعی شده و برای آینده خود تلاش کنند.علاوه بر آن در فعالیت های فنی نیز افراد زیادی تحت عنوان شاگرد شانس مهارت آموزی همراه با درآمد را پیدا می کردند.

شاگردی همراه با درآمد

اما امروزه با افزایش سطح تحصیلات جوانان و تغییراتی که در نگرش افراد نسبت به کار به وجود آمده است کمتر جوانی به این فکر می افتد که با شاگردی برای خود شغلی دست و پا کند و از سویی خود بنگاه هایی که در گذشته شاگرد می پذیرفتند نیز دیگر تمایل چندانی به این روش نیروپذیری نشان نمی دهند.

بر پایه این گزارش، باید گفت پرونده اشتغال زایی به روش استاد-شاگردی از زمانی راهی بایگانی شد که جوانان بسیاری بعد از طی مقاطع اولیه تحصیلی راه دانشگاه را در پیش گرفتند و به امید فردایی بهتر سال هایی از عمر و جوانی خود را در واحدهای آموزش عالی سپری کردند.

این گروه که به امید کسب و کار به روز و یا حتی دستیابی به بازارهای جهانی کسب و کار فکر می کنند هرگز به استاد-شاگردی به عنوان روشی برای شاغل شدن نمی اندیشند و تمایلی نیز نسبت به آن نشان نمی دهند.

کسب و کار سنتی

هم اکنون نیز مشکل اصلی کشور در مورد بیکاران مربوط به فارغ التحصیلان دانشگاهی است که نرخ بیکاری آنها نسبت به گروه های دیگر حداقل 2 برابر و در مورد زنان دانشگاهی بیشتر از 2 برابر است.

به عبارت دیگر باید گفت کشور امروز در مورد اشتغال گروهی از جوانان مشکلاتی را پیش رو دارد که این گروه هرگز به استاد-شاگردی نمی اندیشند و اساسا آن را یک تجربه کاری افراد در گذشته می دانند و به هیچ وجه حتی حاضر به تجربه آن هم نیستند.

نمی توان جوانی که در مقطع کارشناسی و یا کارشناسی ارشد از دانشگاه فارغ التحصیل می شود را راهی استاد-شاگردی کرد چرا که اگر قرار بود درصدی از جوانان از این طریق شاغل شوند بهتر بود در همان دوران تحصیلات قبل از دانشگاه این کار صورت می گرفت، از این طریق جلوی صرف هزینه های بسیار زیادی چه از سوی خانواده ها و چه از سوی کشور گرفته می شد.

بازخوانی یک پرونده قدیمی

پس بازگشت به یک پرونده قدیمی نه تنها شانس ایجاد ظرفیت های جدیدی را برای اشتغال افراد به همراه نخواهد داشت بلکه به هیچ وجه با خواسته های شغلی و نیازهای روز بازار کار نیز منطبق نیست. عدم اقبال جوانان فارغ التحصیل دانشگاهی به این روش سنتی نیز می تواند تاییدی بر این نکته باشد که بهتر است استاد-شاگردی فقط در خاطره ها بماند.

حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر با بیان اینکه مقوله استاد-شاگردی مغایرت هایی را با حقوق کار دارد، گفت: علاوه بر این در قرن بیست و یکم دیگر بازار کار چنین روش همکاری بین کارگر و کارفرما را نمی پذیرد و اساسا نمی توان از این طریق امیدوار بود که اشتغال دوباره ای ایجاد شود.

نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف، اظهار داشت: برخی در زمان تدوین قانون کار در دهه اول انقلاب سعی کردند چنین مقوله هایی را نیز وارد قانون کار کنند اما نتوانستند، حال امروز که بخش خصوصی محور فعالیت های کشور است چگونه می تواند در فضای رقابتی بین بنگاه های داخلی و خارجی به استاد-شاگردی بیاندیشد.

حاج اسماعیلی، ادامه داد: نمی توانیم در شرایط فعلی جوانان و نیازهای بازار کار که به سرعت در حال تغییر و ورود تکنولوژی های جدید است به "حجره داری" برگردیم و بخواهیم عده ای جوان را به کار بگماریم.

بازگشت به "حجره داری"

این فعال کارگری، افزود: ضمن اینکه جوان امروز هم به اشتغال سنتی فکر نمی کند حال اگر این اتفاق هم بیافتد و کسی از دانشگاه فارغ التحصیل شود و بخواهد برود در حجره ای کار کند، اگر در این زمان بین منافع وی با استادش تضادی به وجود آید چگونه قابل پیگیری و طرح است؟

وی با بیان اینکه به نظر نمی رسد اینگونه طرح ها بتواند تاثیری در روند بهبود فضای اشتغال کشور داشته باشد، بیان داشت: اشتغال پایدار نیازمند اعتبار و منابع است و دولت باید در این راستا تلاش کند.

حاج اسماعیلی خاطر نشان کرد: مشکل فعلی ما پایین بودن بهره وری نیروی کار و سرمایه است و باید به این مقوله ها توجه شود. جوانی که به روش استاد-شاگردی کار کند دیگر بهره وری و کارآفرینی برای وی مفهومی نخواهد داشت و از شاگرد نمیتوان انتظار خلاقیت داشت.

نماینده سابق کارگران در هئیت حل اختلاف، گفت: بازگشت به سیاست های اصلی اشتغال و توجه ویژه به رهنمودهای مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاست های کلی اشتغال می تواند راهگشا باشد وگرنه در مقوله هایی مانند استاد-شاگردی هرگز خلاقیت و نوآوری وجود نخواهد داشت.