روز گذشته "احمد داوداوغلو" وزیر خارجه ترکیه از ارجاع پرونده محاصره نوار غزه از سوی اسرائیل به دادگاه بین الملل لاهه خبر داد که این اقدام به نظر می رسد روابط تل آویو- آنکارا را بعنوان دو همپیمان منطقه ای برای مدتها در التهاب نگه خواهد داشت.
روابط ترکیه و اسرائیل که برای چند دهه بود با حضور نظامیان در عرصه سیاسی آنکارا بعنوان دو همپیمان استراتژیک بخوبی پیش می رفت و تا مدت ها پس از به قدرت رسیدن اسلام گراها نیز ادامه داشت؛ مدتی است که دچار مشکلاتی شده است.
سال گذشته چندین کشتی حامل کمک های مردمی در قالب کاروان آزادی از قبرس به سوی نوار غزه حرکت کردند. گرچه این کشتی ها حامل کمک های مردمی بود اما ماموریت ویژه نیز داشت و آن شکستن محاصره نوارغزه بود که اسرائیل مدت ها بود بر آن تحمیل کرده است.
این کاروان پیش از رسیدن به آب های غزه با تهدیدهای زیادی از سوی ارتش اسرائیل روبرو شد اما افراد حاضر در آن به این تهدیدات وقعی ننهاده و راه خود را به سوی منطقه محاصره شده غزه در پیش گرفتند. سرانجام پس از گذشت چند روز و عبور کاروان از خاک مصر این کاروان وارد آبهای بین المللی شد، اما کماندوهای اسرائیل با یک حمله برق آسا با استفاده از بالگردها در آب های بین المللی وارد کشتی ماوی مرمره متعلق به ترکیه شده و 9 نفر از سرنشینان آن را کشتند. این اقدام سبب اوج گیری تنش ها در روابط بین ترکیه و اسرائیل شد و روابط دو طرف با تحقیر سفیر ترکیه در تل آویو به بدترین سطح در چند دهه گذشته کاهش یافت.
ترکیه خواهان عذرخواهی اسرائیل به دلیل کشتار 9 شهروند این کشور است اما تل آویو عقیده دارد که عذرخواهی می تواند تبعاتی را برای این رژیم ببار آورد. مقامات اسرائیل اعلام کرده اند آماده پرداخت خسارت به خانواده های قربانیان این حادثه هستند اما ظاهراً آنکارا در وهله اول بر اقدام تل آویو برای پوزش خواهی تاکید دارد. کارشناسان و مقام های اسرائیلی عقیده دارند که اگر تل آویو اقدام به عذرخواهی بکند این اقدام در نهایت منجر به این خواهد شد که رژیم بعنوان مقصر این ماجرا شناخته خواهد ضمن اینکه چنین اقدامی سبب تغییر در رفتار ترکیه در برابر اسرائیل نخواهد شد.
تل آویو نیز اعلام کرده که حمله به کاروان آزادی اقدامی در راستای دفاع از خود و امنیتش بوده لذا اسرائیل توجیهی نمی بیند تا در قبال دفاع از امنیت خود اقدام به عذرخواهی کند.
تنش در روابط دو طرف در ابتدا با افت و خیزهایی همراه بود، اما در پی انقلاب های مردمی در برخی کشورها و نقشی که ترکیه به نمایندگی از ناتو و به درخواست غرب در این روند ایفا کرده این تنش ابعاد پیچیده تری نیز به خود گرفته است. درخواست ترکیه برای عذرخواهی اسرائیل آن هم همزمان با فشارهای بین المللی به آنکارا برای پذیرش گزارش سازمان ملل درباره "قانونی بودن" محاصره نوار غزه بیشتر شده است.
به نظر می رسد اسلامگراها در آنکارا از رویکرد جدید خود در برابر تل آویو چند هدف مشخص را دنبال می کنند. این کشور در اوایل دوره اسلامگراها هم روابط بسیار نزدیکی با تل آویو داشت و ایهود اولمرت نخست وزیر سابق رژیم صهیونیستی در آنکارا به گرمی از سوی رجب طیب اردوغان و عبدالله گل دو عنصر مهم حزب عالت و توسعه به گرمی مورد استقبال قرار گرفت، اما تلاش ترکیه برای فشار بر اسرائیل در دو بعد قابل بررسی است؛
بعد نخست اینکه ترکیه خواهان گرفتن نقش منطقه ای مهمتری است و به این شیوه می خواهد به جهان اسلام نشان دهد که با فشار بر اسرائیل بعنوان مشکل و مسئله مشترک جهان اسلام از جوهره لازم برای رهبری جهان اسلام برخوردار است. بعد دیگر یا دوم اینکه این کشور درصدد است تا نشان دهد که مشکل اصلی در روند صلح خاورمیانه رویکرد فعلی دولت بنیامین نتانیاهوست که حتی عذرخواهی از همپیمان خود را هم بر نمی تابد. لذا ترکیه با قبولاندن این مسئله به جهانیان در تلاش است تا به عنوان یک بازیگر مهم وارد عرصه روند صلح خاورمیانه شود.
با این وجود به نظر می رسد ترکیه هم اکنون در این معادله موقعیت برتر را دارد و اگر بتواند در حرکت "ضربه نخست" موفق عمل کند عملاً اسرائیل را در برابر یک پذیرش بسیار بزرگتری قرار داده و می تواند خود را در اولویت همپیمانی با آمریکا و ناتو در منطقه مطرح کند.
---------------------
حسین امیری
نظر شما