در فرهنگ اصطلاحات و تعريفات نفايس الفنون چنين آمده است كه " دعا طلب كردن حاجت است از بارى تعالى به تضرع و اخلاص و گاه بود كه غرض از دعا مجرد مدح و ثنا بود و بيشتر ادعيه خواص و اولياء كه از ما سوى الله اعراض نمودهاند از اين قبيل تواند بود و جمعى گفتند دعا آن است كه مروى باشد از شارع به تصريح يا به تعريض و هر آنچه مروى نباشد آن را مناجات خوانند و دعا هم به قول باشد و آن صريح بود چنان كه رب ارحم واعط و يا به تعريض چنان كه رب انى ضعيف و هم به فعل " .
دكتر آلكسيس كارل نيز بيان زيبايى در تعريف دعا دارد. وى مىگويد : نيايش كشش روح به سوى كانون غير مادى جهان است. به طور معمول نيايش عبارت است از تضرع و ناله مضطربانه و طلب يارى و استعانت و گاهى يك حالت كشف و شهود روشن و آرام درونى و مستمر و دورتر از اقليم همه محسوسات است. به عبارت ديگر، مىتوان گفت كه نيايش پرواز روح به سوى خداست و يا حالت پرستش عاشقانهاى نسبت به آن مبدائى است كه معجزه حيات از او سر زده است و بالاخره نيايش نمودار كوشش انسان است براى ارتباط با آن وجود نامريى آفريدگار همه هستى عقل كل، قدرت مطلق، خير مطلق.
مسئولان فرهنگي كشور همگي بر ارزش هاي انسان ساز دعا تأكيد داشته و معتقد هستند با بهره گيري از اين فرصت ارزشمند كه به عنوان گفت و گو باخدا از آن ياد مي شود ، مي توان زندگي دنيوي و اخروي سعادتمندي داشت .
از منظر عرفاني نيايش گفت و گو با محبوب است |
دكتر اخگري |
وي افزود: وقتي كه انسان به چيزي و يا كسي علاقمند باشد همواره از او ياد مي كند، بنابر اين طبيعي است، همواره انساني كه عاشق خداوند است نيز از او ياد مي كند. بنابراين نيايش گفت و گويي با محبوب است. به همين سبب دوري از محبوب و فراق او براي عاشق توانفرسا و رنج آور است و به همين دليل است كه مولاي متقيان در دعاي كميل چنين مي فرمايند : ربي صبرت علي عذابك و كيف اصبر علي فراقك ؛ يعني خدايا گيرم كه بتوانم بر عذاب تو صبر كنم ؛ دوري از تو را چگونه تاب آورم ؟خواجه عبدالله انصاري در منازل السائرين مي گويد: تذكر فوق تفكر است زيرا كه طلب محبوب است و تذكر حصول محبوب است. ثمره همه عبادات، ياد كرد محبوب است. در مناجات شعبانيه نيز چنين مي خوانيم : الهي و الهمني ولها بذكرك الي ذكرك يعني خدايا ، به من شيفتگي ذكر پياپي خود را الهام كن.
وي دليل اين كه برخي از دعاها استجابت نمي شوند را عجله انسان ارزيابي كرد و گفت : انسان در برخي مواقع در دعا عجله مي كند در حالي كه بر اين امر وقوف ندارد كه امكان اين كه مصلحت و وقت آن دعا نبوده بسيار است. بنابراين از ديدگاه عرفان، سائلان و دعا كنندگان درگاه خداوند سوالشان به قال و حال و استعداد است. سالك راستين كسي است كه موارد دعا را مي شناسد. موارد دعا اين است كه حال و قال و استعداد با يكديگر هماهنگ باشد. بنابراين ظريفترين وجه دعا، دعاي به استعداد است يعني اين كه عارفي بداند كه استعداد قبول فعلي در خود او وجود دارد يا ندارد كه البته اين مرتبه از مراتب اولياء الله است. اگر انسان از اين منظر كه دعايش مطابق با استعدادش باشد نگاه كند آن مبحثي كه مي گويند دعا با تقدير مغايرت دارد، شبهه اي است كه برطرف مي شود .
دعابه زندگي انسان غنا بخشيده و اميد به آينده را تقويت مي كند |
رئيس سازمان تبليغات اسلامي آذربايجان غربي |
فخري تصريح كرد : كساني كه با دعا مأنوس هستند به زندگي اميدوارتر بوده و روحيه اي قوي براي مواجه با فرازونشيب هاي زندگي دارند ، به طوري كه با اعتماد به نفس كامل و اتكاء به خداوند متعال ، مشكلات را پشت سر گذاشته ، سختي هاي زندگي آنها را خسته و نااميد نمي كند .
دعا راهي براي رسيدن به خداست |
آريان منش - عضو كميته ارشاد و تبليغات مجلس |
برخورداري از سلامت رواني، دستاورد دعا براي انسان است |
رئيس سازمان تبليغات اسلامي استان كرمان |
دعا وسيله اي براي ترقي و تعالي انسان و جامعه است |
رئيس سازمان تبليغات اسلامي ايلام |
باور به استجابت دعا مي تواند فضاي محتوايي نيايش را تغيير دهد |
مدير دانشنامه قرآن پژوهشي |
اما نيايش ، عبادت و دعا تنها مختص به مسلمانان نيست بلكه اي امور به شكل هاي مختلف در زندگي مردمان ديگر اديان نيز جاري و ساري است .
نيايش گفت و گو ي انسان با خداوند است |
مشاور فرهنگي انجمن كليميان تهران |
نيايش جنبه حقانيت آن وجود بي مانند است كه انسان حالت گفت و گو را با او متصور مي شود. انسان در حضور خداست و در حال مكالمه با اوست و جنبه انتظار پاسخگويي و بيان او نيز در اين حالت وجود دارد كه نمونه عالي آن نيايش هاي انبياء است. دكتر يونس حمامي لاله زار، مشاور فرهنگي انجمن كليميان تهران، در پاسخ به اين پرسش كه در آيين يهود نيايش به چه تعبيري است گفت : نيايش را با دو منظر مي تواند در نظر گرفت يكي مفهوم عام آن به معناي عبادت و پرستش ، مانند شكل دعاها، نمازها و مناجاتها كه در آيين يهود در زمان گذشته وقتي معبد بيت المقدس وجود داشت اين موضوع به شكل تقديم قرباني بوده است. در مفهوم عام تر و گسترده تر آن ، اگر انسان زندگي اش را بر اساس دستورات خداوند تنظيم كند و هر گامي كه بر مي دارد در نظرش رضاي خدا باشد در اين صورت كل زندگي نيايش است. وي در ادامه افزود : نيايش در مفهوم خاص شامل دعاها و مناسك است. در جنبه تاريخي آن نيايش ها در آيين يهود و كتاب مقدس به شكل واحد و خاصي نيست . البته افراد در زمانها و موقعيتهاي خاص و يا براي رفع بلا و مصيبت و به شكلهاي مختلف دربرابر درگاه خداوند به نيايش و به عبادت مي پردازند اما در زمان هاي گذشته اين آداب شكل خاصي گرفتند و به صورت نمازها به وجود آمدند كه در ديدگاه توحيدي خداوند انسان را منشاء خير و خوبي مي داند و همه چيز را در اختيار او قرار مي دهد و آنچه را كه در اختيار انسان قرار داده است براي رضاي خداست. دكتر حمامي نيايش ها را به نوعي نماد دانست و گفت : نمادها در زمانهاي مختلف متفاوت بودند كه جنبه عملي آن تقديم قرباني بود كه آن هم در زمان بر پايي بيت المقدس و در زمان حضرت داوود (ع) و سليمان (ع) در يك محل خاصي انجام مي شد و همراه با آن دعا ها اعمال ويژه اي هم انجام مي شد. اين قرباني ها در حد توان فرد بود. برخي كه متمول بودن گاوي را قرباني مي كردند و برخي ديگر آرد تقديم معبد مي كردند. در آن زمان اين اعمال جنبه اصلي داشته و درخواستها در كنار آن انجام مي شده است و حتي شكل نماز خواندن هم متفاوت بود. اما بعد از حضرت موسي (ع) و دستور تورات برگزاري دعا ها به شكل خاصي صورت مي گيرد. در طي تاريخ كه بيت المقدس اول توسط بخت النصر و بيت المقدس دوم توسط رومي ها ويران مي شود نماز جايگاه اصلي را پيدا مي كند و به شكل واحدي به وجود مي آيد. همچنين در نماز پوشش هاي به خصوصي وجود دارد كه پارچه مستطيلي است كه چهار گوشه آن بندهايي وجود دارد كه به حساب حروف ابجد بر اساس نام خداوند گره خورده و بر سر و دوش خود مي اندازند، اين نماز در آيين يهود " تفيلا " گفته مي شود. اين نماد پارچه اي به معناي اين است كه سر و دست آدمي بايد در راه خداوند باشد و نمازها در سه نوبت برگزار مي شود. دعاهاي خاصي در زمان اعياد، وقوع اتفاقات و بلاياي طبيعي و درخواستهايي از خداوند نيز وجود دارد.
نيايش وظيفه اي فردي در برابر يكتايي است |
موبد زرتشتي |
نيايشها ي آيين زرتشتي اغلب جنبه آرامش بخش و تسكين دهنده و اطمينان قلب دارد . يعني بيشتر به جنبه فردي به عنوان يك وظيفه در برابر يكتايي توجه دارد تا اين كه بخواهد به مسائل اجتماعي بپردازد. دكتر رستم وحيدي، موبد زرتشتي و سردبير نشريه فروهر، نيز درباره معنا و مفهوم نيايش در آيين زرتشتي گفت : آيين زرتشتي داراي اصول عقايد، آداب و رسوم مذهبي خاصي است كه هدف از نيايش، ستايش و نيك دانستن پديده هاي مختلف جهان و آفريننده پديده هاي جهان است و ديگر آن كه زيبايي ها و نيكويي ها و خوبي هايي كه در پديده هاي جهان هست را ارزش دهيم و نيك بدانيم و با استفاده از كلام مقدس كه برگرفته از سروده هاي مقدس است احترام فكري و ذهني خود را تقديم داريم. وي در ادامه اظهار داشت : در آيين زرتشتي نيايش براي همه پديده هاي نيك و مقدس است اما پرستش و شناسايي يكتايي براي خداوند است كه در آيين ما نام خداوند به نام اهورامزدا ناميده شده است. اما نيايشهاي ما دو نوع است يك بخش آن نيايش هاي فردي است كه در واقع هر كسي نيايش هاي خودش را به صورت روزانه و يا در زمان خاصي انجام مي دهد. از طرف ديگر، نيايش هاي گروهي و دسته جمعي را داريم كه آن نيايش هاي دسته جمعي در پرستشگاه ها و آتشكده ها و در زمان برگزاري مراسم آييني انجام مي شود. در اين مراسم ها معمولا موبد و يا روحاني زرتشتي حضور دارد و موبد سرودهاي مذهبي را مي خواند و اجرا مي كند و حاضران در مجلس، آن نيايش ها را گوش مي دهند و در بعضي از مواقع همراه با موبد بعضي از جملات كه داراي فراز مذهبي و ديني است را بيان مي كند آنها هم يك رفتار مذهبي را بيان مي كنند مثلا دستشان را به صورتشان مي كشند و يا آنها هم برخي از واژگان را تكرار مي كنند.
ارزش و اهميت اطلاع و آگاهي از جوانب مختلف دعا و نتايج و دستاوردهاي فردي و اجتماعي آن به قدري است كه كتابهاي متعددي در اين زمينه به رشته تحرير در مي آيد در در اختيار عموم قرار گيرد .
كتاب نيايش در زمان اندوه نوشته "كريس جكسون" و "داچ شيت" 13 بهمن ماه در 192 صفحه توسط ناشران دستيني اميج منتشر مي شود. كتاب " نيايش كاربردي: استفاده از تسبيح براي بهبود زندگي " نيز ديگر كتابي است كه نوشته جان ادوارد است و 11 اسفند ماه در 165 صفحه توسط انتشارات هي هاوس منتشر مي شود.
كتاب "نيايش هايي براي آرامش ذهن" نوشته پتسي كليرمونت نيز 22 بهمن ماه در 96 صفحه توسط انتشارات جي كانتريمن منتشر مي شود.
همچنين كتاب به سادگي دعا كنيد : روش هاي نوين معنوي براي ژرف كردن زندگي نوشته "اريك واكر ويكاستورم" 13 بهمن ماه توسط انتشارات خانه كتاب اسكينر منتشر مي شود.
تشكيل ستادي با مشاركت نهادهاي تبليغي راهكاري براي نظارت بر مجالس مذهبي است |
محمد تقي رهبر عضو كميسيون فرهنگي مجلس |
وي با اشاره به اين كه جلساتي چون مداحي - تعزيه و دعا ، مذهبي و سنتي هستند ، گفت : توجه به اين جلسات ، نياز به كارفرهنگي عميق و برنامه ريزي دقيقي دارد . عضو كميسيون فرهنگي مجلس تصريح كرد : بازنگري در مجالس دعا ، عزاداري و شعر خواني ضرورتي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد ، چرا كه در برخي موارد ، طي اين جلسات موارد خلاف واقعي براي حاضران بيان مي شود كه با غلوهايي همراه بوده و خسارت هاي فرهنگي را بدنبال دارد. رهبر با تأكيد بر اين كه مجالس اين چنيني ، مجالسي كاملا مردمي بوده و نبايد خيلي محدود و محصور شوند ، خاطرنشان كرد : زماني كه اين مجالس محتوا و معنويت اسلام را زير سؤال ببرند ، كه البته از توطئه هاي دشمنان اسلام هم ارائه چهره اي مخدوش از اسلام است ، مقابله با آنها ، نظارت و كنترل ، ضروري مي شود . وي با اشاره به اين كه در عزاداري ها و مجالس دعا نبايد به ظواهر توجه كرد ، يادآورشد : در اين مراسم ها آنچه بيش از هر چيز اهميت دارد ، عمق مسائل مطرح شده ، معرفت و شناختي است كه بايد به جمع حاضر القاء شود . محمد تقي رهبر در ادامه با اشاره به اين كه ساماندهي به مجالس دعا و ديگر مراسم هاي مذهبي از حيطه وظايف مجلس و كميسيون دور نيست ، گفت : مي توانيم با نهادهاي تبليغي ، حوزه و همچنين جامعه روحانيت ستادي را تشكيل را به منظور نظارت و ارزشيابي فعاليت هاي نهادهاي مذهبي ، تشكيل دهيم. عضو كميسيون فرهنگي مجلس افزود : لازم است با بكارگيري شيوه هاي مناسب ، مجالس دعا و مذهبي همراه با نيازهاي زمانه ، به رشد علمي و فكري انسان ها كه سفارش مؤكد اسلام است ، كمك كرده و اسلام حقيقي را همواره زنده و پويا ، حفظ كنند .
نظر شما