خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و ادب: یکی از بزرگترین خلأ‌های ادبیات دفاع مقدس در تمام بیست و چند سال گذشته از عمرش، نبود نویسندگانی بود که رمان را به معنی حقیقی آن در بطن این واقعه روایت کنند. به معنی دیگر، رمان به معنی جوهره ناب ادبیات داستانی در هر کشور که در درون خود جدای از روایت داستانی، شالوده‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک تفکر و یا یک جامعه را روایت می‌کند، در بطن ادبیات دفاع مقدس کمتر دیده شده و می‌شود.
«احمد محمود» و رمان زمین سوخته وی نیز در همین راستا تعریف می‌شوند؛ در فصل مشترک میان رمان‌نویسی مدرن ایران و واقعیت‌های اجتماعی دفاع مقدس هشت ساله ایران.
زمین سوخته، نخستین رمانی است که با موضوع جنگ تحمیلی در ایران تالیف و منتشر شد واز قضا یکی از شبیه‌ترین آثار به تعریف حقیقی رمان است. محمود در زمین سوخته همانند تمام کارهایش رگه‌هایی از زبان نشئه‌گون خود درخلق موقعیت‌ها و شخصیت‌ها را در خود به همراه دارد.
محمود، یکی از معدود نویسندگانی به شمار می‌رود که در تضاد و مخالفت با تئوری لزوم گذشت زمان از وقوع یک حادثه تاریخی برای نگاه داستانی به آن، درهمان بحبوحه آغازین جنگ تصمیم می‌گیرد رمانی درباره جنگ تحمیلی خلق کند؛ رمانی که رگه‌های از رئالیسم ادبی مورد علاقه محمود درداستان نویسی را به همراه انتخاب موقعیتی مانند جنوب ایران که نویسنده در تمام رمان‌هایش به نوعی با آن قرابت داشته است، در آن به چشم می‌خورد.
محمود در گفتگویی در زمان حیات خود درباره چرایی خلق این اثر گفته است: «وقتی خبر کشته شدن برادرم را در جنگ شنیدم، از تهران راه افتادم رفتم جنوب. رفتم سوسنگرد، رفتم هویزه. تمام این مناطق را رفتم. تقریباً نزدیک جبهه بودم. وقتی برگشتم، واقعا دلم تلنبار شده بود. دیدم چه مصیبتی را تحمل می‌کنم. اما مردم چه آرام‌اند. چون تا تهران موشک نخورد، جنگ را حس نمی‌کنند. دلم می خواست لااقل مردم مناطق دیگر هم بفهمند که چه اتفاقی افتاده است. همین فکر وادارم کرد که زمین سوخته را بنویسم.»
زمین سوخته، روایت دردناکی از جنگ دارد. روایت مردمانی که جنگ را از نزدیک دیده‌اند و چاره‌ای جز باور کردن آن ندارند و در این ساختار اجتماعی است که محمود و رمانش، بینش، نگاه و ساخت اجتماعی تازه‌ای که به واسطه جنگ در کشور شبه مدرن آن روزگار خود پدید آمده را می‌بیند و به قاب رمان می‌کشد. همین موضوع است که در نگاه بسیاری از منتقدان نیز خود را به خوبی متبلور کرده است.
بخش اعظمی از انتقادات وارد شده به این رمان به روایت غیردقیق محمود از جنگ مرتبط می‌شود که از سوی منتقدان بسیاری با اتهام تاریخ‌نگاری غیرواقعی و غیرحقیقی بودن داستان او و نوعی خدشه وارد شدن به اصول و اعتقادات ملی کشور در حال جنگ تعبیر شد و البته بهترین پاسخ محمود به این سئوال نیز اقبال اجتماعی همان جامعه در همان سال‌ها به این اثر بود تا جایی که در سال 61 و در چاپ نخست این کتاب با شمارگان 10هزار نسخه و در چاپ دوم در همان سال با شمارگان 25 هزار نسخه به فروش می‌رود.
زبان رونده و پویای محمود در کنار داستان جذاب وی از مردمی که جنگ تحمیل شده به سرزمینشان را به صورتی حقیقی و با تمام تبعات آن در ساخت خانوادگی و اجتماعی خود وارد دیده و گاهی نیز خودسرانه برایش تعیین تکلیف می‌کنند، در کنار داستان دنباله‌دار محمود از سیر تدریجی زندگی در چنین بستری، زمین سوخته را به یکی از ماندگارترین آثارداستانی کشور در حوزه خلق رمان جنگ در 30 سال اخیر تبدیل کرده است. داستانی که تا به امروز نیزعلی‌رغم منتقدان و مدعیان این عرصه کمتر نمونه و نظیری همپای آن می‌توان دید.
نظر شما