برگهای پاییزی؛ کودهایی مغذی برای خاک

به گزارش خبرنگار مهر، پاییز برگ ریز هزار رنگ یکی از تابلوهای زیبای طبیعت است که به دست خالق هستی کشیده شده  و دهها رنگ  در این تابلوی خیره کننده نقش آفرینی می کنند و چشم انسان ها را نوازش می دهند. اما همین برگ های زیبا پس از جدا شدن از درختان می توانند به شیوه دیگری در زندگی انسان ها نقش مثبت ایفا کنند.

 بسیاری از دانشمندان می گویند قرمزی رنگ برگ درختان در پاییز بر اثر ماده خاصی به وجود می آید که درختان با هدف طولانی تر کردن عمر برگ هایشان آن را درون خود تولید می کنند.

ماده آنتوسیانینس که برگ ها را سرخ می کند تنها در فصل پاییز تولید می شود و در زمانی که درختان باید خود را برای از دست دادن برگهایشان آماده کنند، انرژی مضاعفی را صرف تولید این ماده می کنند.

به گفته یک گیاه شناس احتمالاً گیاهان تلاش می کنند با تولید این ماده قرمز رنگ، برگ های خود را اندکی بیشتر حفظ کنند و قبل از برگ ریزان کامل، برخی مواد مورد نیاز خود را با همین برگ ها به دست آورند و از آنها برای رویش جدید در فصل بهار استفاده کنند.

این تلاش درختان برای حفظ برگ هایشان سرانجام با افتادن برگ ها پایان می گیرد اما برگ های افتاده نیز می توانند در نقش تازه ای به حیات طبیعت بدهند.

در اکثر شهرهای ما برگ درختان که در تابستان سایبان مردم و در اوایل پاییز زینت بخش خیابان ها هستند در فصل برگ ریزان به دردسر بزرگی برای رفتگران و شاید عابران تبدیل شوند اما با کمی دقت و برنامه ریزی می توان از این برگ ها به گونه ای استفاده کرد که در نهایت سلامت مردم را تامین کند.

در اکثر کشورهای اروپایی در فصل پاییز، انبوه برگ های ریخته پاییزی جمع آوری و به کود تبدیل شده و دوباره وارد چرخه طبیعت می شوند. به عنوان مثال همه ساله در کشور فرانسه یک روز به صورت نمادین کار جمع آوری برگ های پاییزی توسط دانش آموزان انجام می شود.

بارها و بارها شنیده ایم که محققان علت بروز برخی بیماری ها را مصرف انواع کودهای شیمیایی و میزان ماندگاری آنان در محصول عنوان کرده اند. بالا بودن فسفر، کادمیوم، ازت و نیترات خاک که هر کدام به تنهایی عوارضی در پی دارند از جمله پیامدهای استفاده از کودهای شیمیایی است.

این در حالی است که با کمی دقت و حوصله می توان با استفاده از برگ های پاییزی درختان کودی تهیه کرد که نه تنها عوارض نخواهد داشت بلکه باعث غنی شدن خاک خواهد شد.

از سوی دیگر کشاورزی ارگانیک یا کاملاً طبیعی چند سالی است که مورد توجه مسوولان ذی ربط قرار گرفته اما در این خصوص تا چه حد موفق بوده ایم؟ آیا توانستیم آن طور که شایسته است کودهای طبیعی را جایگزین کودهای شیمیایی کنیم؟ منظور از کشاورزی ارگانیک، به حداقل رساندن مصرف کودهای شیمیایی در کشاورزی و استفاده از کودهای طبیعی است.

به اعتقاد کارشناسان با وجود وسعت دامنه فعالیت کشاورزی ارگانیک در کشور اما آن طور که باید به آن پرداخته نشده است.

مهدی صادقی پورمروی کارشناس آب و خاک در این خصوص می گوید: هر محصول طبیعی اثرش بسیار بیشتر و بهتر از نوع مصنوعی آن است. بدون شک اثرات دراز مدت کودهای طبیعی بسیار بهتر و پایدارتر از کودهای شیمیایی است.

یکی از کودهای طبیعی لاش برگ های پاییزی است که اثرات سوءکودهای شیمیایی را ندارد. اگر لاش برگ ها جمع آوری و سپس به صورت صحیح دپو و نگهداری شوند، می توانند با تبدیل شدن به کمپوست کمک بزرگی به بخش کشاورزی ارگانیک کنند.

به گفته وی، مواد طبیعی هیچگاه مضر نخواهند بود و عوارضی به همراه نخواهند داشت. اگر لاش برگ ها جمع آوری و در پای همان درخت تلمبار شوند بعد از مدتی به کود طبیعی تبدیل می شوند که در واقع از درخت به خود درخت برمی گردد.

این کارشناس معتقد است: با تلمبارکردن لاش برگ ها در پای درخت بعد از یک دوره پنج تا 10ساله خاک بسیار حاصلخیزی به دست خواهد آمد. ماده آلی خاک ایران بسیار کم است در حالی که کود حاصل از لاش برگ ها در بهبود فرآیند شیمیایی و فیزیکی خاک بسیار موثر است.

وی شکل گیری ترکیب خاک را فرآیند شیمیایی و نفوذ پذیری، تهویه، سفت شدن لایه رویی خاک و کلوخه ای شدن خاک را از جمله فرآیندهای فیزیکی خاک عنوان می کند.

همچنین سمیه صادق زاده کارشناس منابع طبیعی در این باره  می گوید: گیاه در طول حیات خود عناصر غذایی را از خاک می گیرد که در این فرآیند بخش کمی از آن برای تولید میوه مصرف و بیشترین درصد در شاخ و برگ گیاه ذخیره می شود. با این توضیح اگر شاخ و برگ ها را جمع آوری و به کمپوست تبدیل کنیم عناصری را که گیاه از خاک گرفته بود دوباره به خاک برمی گردانیم.

وی با تاکید بر تاثیر بسیار مثبت مواد آلی روی حاصلخیزی خاک می گوید: استفاده مداوم از کود شیمیایی باعث سفت شدن و در نتیجه کم شدن حاصلخیزی خاک می شود درحالی که موادآلی باعث بهبود کیفیت خاک و رشد مناسب برای ریشه، ساقه و میوه می شود.

به اعتقاد صادق زاده، در کشور ما با توجه به شرایط آب و هوای گرم و خشک، موادمعدنی خاک زود از بین می روند و خاک قابلیت حاصلخیزی خود را از دست می دهد که با برگرداندن مواد آلی به خاک می توان این نقص را برطرف کرد. باید با یک برنامه ریزی اصولی از همین شاخ و برگ های درختان که خود بهترین نوع کود برای تقویت خاک هستند،استفاده کرد.

سعید سماوات عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب نیز با اشاره به وجود ضایعات کشاورزی در کشورمی گوید: به علت عدم آگاهی کامل کشاورزان از فواید ضایعات کشاورزی، متاسفانه تمام بقایای گیاهی به هدر می روند. این موادآلی را می توان دوباره به راحتی وارد چرخه طبیعت کرد.

وی با اشاره به سفت شدن و در نهایت، مردن خاک بر اثر استفاده پیاپی از کودهای شیمیایی، می گوید: خاک مرده هیچ گونه قابلیتی ندارد اما با تبدیل کردن شاخ و برگ ها به کمپوست یا کود طبیعی، خاکی می توان به راحتی به خاکی حاصلخیز و سالم دست یافت.
سماوات می گوید: در کشور ما به دلیل شیوه غلط کشاورزی و شخم زدن زیاد خاک، مواد آلی خاک کاهش می یابد در نتیجه واکنش صحیحی در برابر گیاه از خود نشان نمی دهد که این امر باعث می شود تا گیاه تولید شده از عناصر غذایی کافی برخوردار نباشد.

به گفته وی، مصرف محصولاتی که در چنین خاک ضعیفی تولید می شوند، فایده زیادی برای بدن ندارند و فقط صرف رفع گرسنگی می شوند اما کودهای آلی زمینه را برای رشد مستمر و مطلوب گیاه فراهم می کنند و محصول چنین گیاهی، از کیفیت مطلوب غذایی برخوردار است.

در حقیقت با استفاده از شاخ و برگ و ضایعات کشاورزی می توان عناصر آلی را دوباره به خاک برگرداند که این کار باعث غنی شدن خاک می شود زیرا اگر گیاه با مشکل تغذیه روبه رو شود جامعه انسانها نیز با کمبود موادآلی غذایی مواجه خواهد شد.