دستورالعمل ناظر بر تسهیلات سندیکایی

براساس اهداف دستورالعمل ناظر بر تسهیلات سندیکایی، به منظور تأمین مالی منابع مورد نیاز متقاضی، بیش از سقف فردی مقرر ـ موضوع بخشنامه تسهیلات و تعهدات کلان به شماره مب/1968 مورخ 29 اسفند 82 و اصلاحات پس از آن ـ و نیز با هدف توزیع ریسک اعتباری، بانک‌ها، مؤسسات اعتباری غیربانکی و بانک‌های خارجی می‌توانند به موجب مفاد این دستورالعمل، از روش سندیکایی (کنسرسیومی) استفاده کنند.

 

مستندات قانونی:
ماده ٨ آیین نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب 12 دی‌ماه 62 هیات محترم وزیران.
تبصره 2 بند 2-2 آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات کلان، بخشنامه شماره ١٩٦٨ مورخ 29 بهمن 1382

ماده ١ – تعاریف:
گستره تعاریف ارائه شده در این ماده محدود به این دستورالعمل است.
١-١- مؤسسه اعتباری: بانک یا مؤسسه اعتباری غیربانکی است که مجوز فعالیت خود را از بانک مرکزی دریافت کرده، تحت نظارت آن بانک قرار دارد. بانک‌های خارجی که دارای مجوز فعالیت از مرجع نظارتی کشوری که در آن فعالیت می‌کنند هستند، نیز در گستره شمول این دستورالعمل قرار می‌گیرند.

 

2-1- تسهیلات سندیکایی (کنسرسیومی): روشی برای تامین مالی با مشارکت چند مؤسسه اعتباری است که ازطریق آن اعطای تسهیلات در قالب عقودی ـ از جمله مشارکت مدنی، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک و سلف در چارچوب قرارداد و شرایط مورد توافق با متقاضی انجام می‌شود.

 

1-3- قرارداد تسهیلات سندیکایی: که از این پس قرارداد نامیده می‌شود، قراردادی است لازم‌الاجرا که بین متقاضی و مؤسسات اعتباری عضو سندیکا منعقد می‌شود و متضمن تعهدات و مسئولیت‌های طرف‌های قرارداد می‌باشد.

1-4- متقاضی: در این دستورالعمل صرفًا شخص حقوقی می‌باشد.

 

1-5- مؤسسه اعتباری پیشگام: مؤسسه‌ای است که متقاضی، درخواست کتبی خود، مبنی بر دریافت تسهیلات را به آن ارائه نموده، اقدامات لازم را جهت هماهنگی با مؤسسات اعتباری مایل به اعطای تسهیلات سندیکایی انجام می‌دهد.

 

1-6- مؤسسه اعتباری عامل: مؤسسه‌ای است که براساس اکثریت آرای اعضای سندیکا (متناسب با سهم‌الشرکه آنان) انتخاب شده، مدیریت تسهیلات را مطابق مفاد قرارداد برعهده دارد. مؤسسه اعتباری پیشگام می‌تواند عامل نیز باشد.

 

1-7- اعضای سندیکا: شامل مؤسسه اعتباری پیشگام، عامل و همچنین دیگر مؤسسات اعتباری می‌باشند که با پذیرش دعوت مؤسسه اعتباری پیشگام، قراردادی مبنی بر مشارکت در تامین مالی متقاضی، در حد توافق شده منعقد می‌کنند.

 

1-8- قرارداد مشارکت اعضای سندیکا: که در این دستورالعمل مشارکت‌نامه نامیده می‌شود، قراردادی است که بین اعضای سندیکا منعقد شده و تعهدات و مسئولیت‌های اعضا و نیز دیگر موارد حائز اهمیت در آن قید می‌شود.

 

1-9- حساب ویژه: حسابی است نزد بانک عامل، که بابت اعطای تسهیلات سندیکایی افتتاح می‌شود. سرفصل و سایر مشخصات این حساب توسط اداره نظارت بر موقعیت مالی بانک‌ها به موسسات اعتباری ابلاغ می‌شود.

 

1-10- کمیته تسهیلات سندیکایی: که از این پس کمیته نامیده می‌شود،
کمیت‌های است متشکل از نمایندگان تام‌الاختیار اعضای سندیکا.

ماده ٢- وظایف مؤسسه اعتباری پیشگام
موسسه اعتباری پیشگام ملزم به انجام وظایف ذیل است:
1-2- ایجاد و ساماندهی امور مربوط به تسهیلات سندیکایی؛
2-2- مذاکره با متقاضی در خصوص:
• موارد مصرف تسهیلات؛
• شرایط تسهیلات (نرخ سود، سررسید، نوع تضمین‌ها، شرایط برداشت و شیوه‌های بازپرداخت، هزینه‌های مرتبط)؛

 

٢-3- شناسایی متقاضی و امکان‌سنجی طرح پیشنهادی با استفاده از مجموعه‌ای از اطلاعات در چارچوب مفاد دستورالعمل چگونگی شناسایی مشتریان و مجموعه رهنمودها برای مدیریت مؤثر ریسک اعتباری (موضوع بخشنامه‌های شماره 3118/5 مورخ 30 شهریور 1387 و مب/1548 مورخ 19 تیر 1386) به و یژه در موارد ذیل:
• میزان برخورداری متقاضی از شرایط اولیه برای دریافت تسهیلات سندیکایی؛
• وضعیت حقوقی و مالی متقاضی؛
• تجزیه و تحلیل گردش وجوه متقاضی؛
• ارائه اطلاعات کلی درباره ضامن یا وثایق؛
• بررسی وضعیت ریسک اعتباری متقاضی؛
• ارائه مستندات مربوط به طرح؛
• حصول اطمینان از صحت، اعتبار و کامل بودن کلیه اطلاعات

 

2-4- ارجاع مجموعه اطلاعات گردآوری و پردازش شده به متقاضی به منظور رؤیت و نیز اخذ تاییدیه کتبی از وی مبنی بر معتبر و کامل بودن آنها؛

2-5- ارسال دعوت‌نامه برای مؤسسات اعتباری که احتمال مشارکت
آن‌ها در این تسهیلات وجود دارد، به انضمام:
• کلیه اطلاعات دریافتی مربوط به متقاضی (به‌طور منصفانه)؛
• نسخه‌ای از متن تعهدنامه (مبنی بر اعلام موافقت اعضای سندیکا با سهم تعیین شده برای هریک از آنها از کل تسهیلات مورد درخواست متقاضی)، به منظور تکمیل و امضای آن توسط اعضا؛
شرایط مربوط به اعطای تسهیلات و نحوه بازپرداخت آن.

• سایر مستندات لازم برای شفاف‌سازی موضوع تسهیلات.

2-6- اتخاذ تدابیر لازم برای امضای قرارداد، بین تسهیلات گیرنده و اعضای سندیکا؛

 

2-7- همکاری با مؤسسه اعتباری عامل در خصوص مدیریت تسهیلات و نیز شناسایی به موقع مشکلات احتمالی و اعلام کتبی آن به اعضای سندیکا در اسرع وقت؛
2-8- سایر مسئولیت‌های پیش‌بینی شده در مشارکت‌نامه.

 

· ماده ٣- وظایف مؤسسه اعتباری عامل
موسسه اعتباری عامل ملزم به انجام وظایف ذیل می‌باشد:
3-1- ایجاد حساب ویژه برای مدیریت وجوه تسهیلات و ثبت عملیات حسابداری مربوط به آن؛
3-2- اطلاع‌رسانی به اعضای سندیکا در خصوص برنامه زمان‌بندی پرداخت سهم هر یک؛ از کل تسهیلات تعهد شده، جهت واریز به حساب ویژه؛

 

3-3- انجام تشریفات رسمی و قانونی مربوط به تضمین‌ها و مدیریت آن‌ها؛
3-4- پرداخت تسهیلات و انجام سایر خدمات مربوط؛
تبصره: در صورت برون سپاری هر یک از خدمات، لازم است به منظور تمرکز اسناد و اطلاعات، نسخه‌ای از مستندات مربوط به این خدمات، نزد بانک عامل نگهداری شود.

3-5- دریافت اصل و سود از تسهیلات گیرنده و توزیع آن بین اعضا در اسرع وقت (واریز به حساب‌های تعیین شده) و نیز دریافت کارمزد با توجه به ترتیبات پیش‌بینی شده؛
3-6- نظارت بر نحوه اجرای قرارداد توسط متقاضی؛
3-7- اطلاع‌رسانی به موقع به اعضا، در صورت هرگونه نقض مفاد قرارداد توسط متقاضی؛
3-8- مدیریت، پایش و نظارت بر نحوه استفاده از تسهیلات و ارائه -
گزارش‌های ادواری به اعضا در این خصوص؛

3-9- بررسی مستمر وضعیت مالی متقاضی به ویژه، هنگام وقوع بحران‌های اقتصادی و همچنین رویدادهای مهمی مثل ادغام، تملیک و بطورکلی هر رخدادی که تا زمان تسویه نهایی تسهیلات ممکن است بر بازپرداخت اقساط توسط متقاضی اثرگذار باشد و تهیه گزارش در مورد آنها (با قید فوریت )، جهت ارسال به تمامی اعضا؛

3-10- پی‌گیری و وصول مطالبات، انجام ا قدامات مناسب و به موقع برای تسویه تسهیلات؛
3-11- انجام هماهنگی‌های لازم به منظور برگزاری جلسات کمیته و مدیریت آن.

3-12- بررسی نظرات مشورتی اعضا در خصوص تسهیلات موردنظر؛
٣-13- دریافت اطلاعات لازم از مجریان پروژه، هماهنگی با مراجع ذیربط و حصول اطمینان از رعایت قوانین و مقررات جاری؛

 

· ماده ٤- مسئولیت اعضای سندیکا:
اعضای سندیکا موظف به رعایت موارد ذیل هستند:
4-1- بررسی و اظهار نظر در خصوص امکان‌سنجی طرح و ارزیابی ریسک اعتباری توسط هر عضو، به منظور حصول اطمینان از قرار داشتن میزان ریسک مذکور در چهارچوب مصوبات هیات مدیره.
4-2- واریز به موقع سهم خود از کل تسهیلات تعهد شده، به حساب ویژه؛
4-3- کسب اطلاع از هرگونه تغییر حائز اهمیت در عملیات روزانه و وضعیت اعتباری متقاضی؛
4-٤- اطلاع‌رسانی به موقع به بانک عامل در صورت وقوع هرگونه رخداد غیرمتعارف

٤- 5- حضور فعال در جلسات کمیته

· ماده ٥ - نکات لازم‌الرعایه در مشارکت‌نامه:
ضروری است در متن مشارکت‌نامه حداقل، موارد ذیل به روشنی و در حد کفایت تصریح شود:
5-1- مشخصات اصلی و تابعیت اعضا؛
٥-2- تعیین سهم هر یک از اعضا؛
٥-3- حقوق و تعهدات اعضا؛
٥-4- تقسیم کار بین اعضا و تفویض برخی اختیارات بانک عامل درصورت لزوم ؛
٥-5- نحوه واریز سهم هر یک از اعضا به حساب ویژهش؛
٥-6- نحوه انتقال وجوه از حساب ویژه به حساب متقاضی؛
٥-7- تعیین کارمزد پیشگام؛
٥-8- تعیین کارمزد عاملیت و سهم هریک از اعضا برای تامین آن و
نحوه و زمان پرداخت آن؛
٥-9- نحوه توزیع درآمدهای حاصل از تسهیلات سندیکایی (سود و کارمزدها)؛
٥-10- چگونگی کناره‌گیری هر یک از اعضا و نحوه انحلال سندیکا؛ -
٥-11- رویه برخورد با اعضا در صورت عدم ایفای تعهدات؛
٥-12- چگونگی لغو عاملیت موسسه اعتباری عامل و انتخاب جایگزین برای آن؛
٥-13- چگونگی حل و فصل اختلافات؛
٥-14- رویه‌های برگزاری جلسات؛
٥-15- سایر موضوعات لازم‌الرعایه به موجب قوانین و مقررات و یا ملاحظات خاص اعضای سندیکا.
تبصره: لازم است یک نسخه از مشارکت‌نامه به اداره نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بانک مرکزی ارسال شود.

*‌ ماده ٦- نکات لاز مالرعایه در قرارداد تسهیلات سندیکایی
قرارداد تسهیلات سندیکایی می‌بایست موارد زیر را دربرگیرد:
٦-1- تعاریف و اصطلاحات؛
٦-2- تعیین عقد یا عقودی که اعطای تسهیلات در چهارچوب آن انجام می‌شود.
٦-3- اطلاعات اولیه در خصوص طرف‌های قرارداد؛
٦-4- جزییات لازم در مورد تسهیلات، شامل واحد پول موضوع قرارداد، سررسید، نرخ سود، محل مصرف تسهیلات، منابع و روش‌های بازپرداخت، رو ش‌های تضمین، شرایط تمدید سررسید؛
٦-5- سقف تسهیلات و برنامه زمانی توافق شده برای انتقال وجوه توسط اعضا
٦-6- پیش‌شرط‌ها و الزامات برای اعطای تسهیلات و انتقال آن از حساب ویژه؛
٦-7- شناسایی انواع هزینه‌های مرتبط با فرایند اعطای تسهیلات سندیکایی (حق‌العمل‌ها/کارمزدها)، تعیین نرخ ، شیوه و زمان پرداخت آ نها؛
٦-8- تعهد متقاضی مبنی بر پرداخت به موقع اصل و سود تسهیلات به مؤسسه اعتباری عامل؛
٦-9- تعهدات غیرمالی مبنی بر ایجاد محدودیت در واگذاری دارایی‌ها، تغییر در موضوع فعالیت، افشای اطلاعات واقعی به‌طور شفاف و مصرف تسهیلات مطابق قرارداد؛
6-10- تعیین قانون حاکم (applicable law) در شرایطی که متقاضی یک یا تعدادی ازاعضای سندیکا، خارجی است.
٦-11- شرایط تسویه؛
٦-12- قوانین مرتبط و سایر مستندات تکمیلی.

 

· ماده ٧- مدیریت تسهیلات سندیکایی:
٧-1- مدیریت وجوه تسهیلات صرفا برعهده بانک عامل می‌باشد، لیکن
٧-2- دیگر وظایف به استناد توافق انجام شده در مشارکت‌نامه از
سوی بانک عامل قابل تفویض به سایر اعضا می‌باشد. تفویض اختیارات مذکور، نافی مسئولیت‌های بانک عامل نخواهد بود.
٧-3- مسئولیت برگزاری جلسات کمیته برعهده مؤسسه اعتباری عامل می‌باشد. درصورت درخواست بیش از یک سوم اعضا، مؤسسه اعتباری عامل ملزم به برگزاری جلسه خواهد بود.
٧-4- موضوعات ذیل از جمله مواردی است که اطلاع‌رسانی و تصمیم‌گیری در مورد آنها می‌بایست در جلسات یاد شده انجام شود:

امهال تسهیلات و یا هرگونه تجدید نظر در قرارداد (از جمله تغییر در وثایق، نرخ سود)؛
• تجدیدنظر در چگونگی واریز سهم هر یک از اعضا؛
• فسخ قرارداد؛
• معاملات مهم متقاضی و یا هرگونه تغییرات مالکیتی آن (نظیر ادغام و تملیک)؛
• موارد نقض قرارداد و یا عدم ایفای تعهدات توسط متقاضی؛
• تصمیم‌‌گیری در خصوص مواردی مانند عدم ایفای تعهدات توسط هر یک از اعضا؛
• تصمیم‌گیری در خصوص تغییر موسسه اعتباری عامل؛
• سایر موضوعات مهم به تشخیص اعضا.

٧-5- مؤسسه اعتباری عامل در صورت بروز ریسک‌های حائز اهمیت و تاثیرگذار بر بازپرداخت تسهیلات، ملزم به برگزاری جلسه کمیته می‌باشد. کمیته یاد شده مسئول بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص چگونگی وصول تسهیلات از جمله تاکید بر پایبندی به قرارداد جاری، یا انعقاد قرارداد استمهال، و یا درصورت لزوم، انجام پیگیری‌های حقوقی است.
٧-6- اعضای سندیکا تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند در طول دوره تسهیلات، به همان پروژه تسهیلات اعطا کنند، مگر با اخذ موافقت کمیته و در چهارچوب مقررات تسهیلات و تعهدات کلان و اصلاحات پس از آن.

٧-7- در صورت تشخیص تخطی متقاضی از تعهدات و امتناع وی از انجام اقدامات اصلاحی، مؤسسه اعتباری عامل، ملزم به تشکیل جلسه با حضور سایر اعضا برای رسیدگی به موضوع و اعلام کتبی
تصمیمات اتخاذ شده به متقاضی است. موارد ذیل از مصادیق تخطی متقاضی تلقی می‌شوند:
فاقد اعتبار تشخیص داده شدن مستندات ارائه شده توسط متقاضی؛
• تاخیر در اجرای تعهدات مقرر و یا عدم پایبندی به آن؛
• قصور در بازپرداخت اصل و سود تسهیلات؛
• فرار از پرداخت بدهی با توسل به ورشکستگی به تقلب؛
• نقض سایر شرایط مندرج در قرارداد.

 

٧-8- مؤسسه اعتباری عامل در چهارچوب مسئولیت‌های مقرر و نظام کنترل داخلی خود، موظف است سازوکار لازم برای پایش ریسک‌های موثر بر تسهیلات را طراحی و واحدها یا کارکنانی را برای مدیریت مستمر این عملیات اختصاص دهد.

 

· ماده ٨- الزامات احتیاطی
٨-1- ریسک خدمات ارائه شده و نیز درآمدهای حاصل از آنها متناسب با سهم‌الشرکه اعضای سندیکا توزیع می‌شود.

٨-2- به منظور شفاف‌سازی تراکنش‌های مربوط به عملیات مالی مربوط به تسهیلات سندیکایی و در راستای مستندسازی آنها،
ضروری است کلیه اسناد و مدارک مربوط، در بانک عامل نگهداری
شده و در چهارچوب مورد توافق در مشارکت‌نامه، رونوشتی از
اسناد برای سایر اعضای سندیکا ارسال شود.

٨-3- مؤسسات اعتباری در اعطای تسهیلات سندیکایی به گروه‌های بزرگ، می‌بایست ترتیبی اتخاذ نمایند تا از افزایش ریسک خود به واسطه تراکنش‌های مرتبط در داخل گروه و یا انجام فعالیت‌های تضمینی متقابل میان اشخاص مرتبط پیشگیری نمایند. چنانچه اینگونه تراکنش‌ها و تضمین‌ها در داخل گروه به دفعات انجام شود، اعضای سندیکا باید وضعیت اعتباری متقاضی را مورد بازنگری قرار داده و در صورت فزونی ریسک‌پذیری از حد مقرر هیات مدیره، لازم است نسبت به کاهش میزان تسهیلات اعطایی اقدام شود.

تبصره: لازم است کاهش میزان تسهیلات یا فسخ قرارداد به عنوان اقدامات تنبیهی که متقاضی متخلف مشمول آن می‌شود در متن قرارداد پیش‌بینی شود.
٨-4- هر یک از اعضا موظفند متناسب با سهم خود در قرارداد، درآمد و هزینه‌های موضوع این تسهیلات را محاسبه و ترتیبات لازم را برای منظور نمودن ذخایر و محاسبه دارایی‌های موزون به ریسک اتخاذ نمایند.
٨-5- چنانچه متقاضی خارجی باشد، اعطای تسهیلات سندیکایی به آن، منوط به دریافت مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی می‌باشد.

 

· ماده ٩- کارمزدها:
٩-1- هزینه‌های کارشناسی طرح (ازجمله تهیه و جمع‌آوری اطلاعات، ارزیابی وثایق و امکان‌سنجی طرح) براساس بخشنامه‌های بانک مرکزی از مشتری دریافت می‌شود.

تبصره: با توجه به اینکه لازم است تمامی اعضای سندیکا نظر خود را در خصوص امکان‌سنجی انجام شده توسط موسسه پیشگام اعلام نمایند، که این خود، مستلزم انجام بررسی‌های مجدد است، مقتضی است در خصوص ارائه تخفیف کارمزد و یا بازپرداخت بخشی از آن به اعضا در مشارکت‌نامه پیش‌بینی‌های لازم بعمل آید.

٩-2- کارمزدهای مربوط به ارائه خدمات عاملیت برمبنای توافق به عمل آمده دریافت و متناسب با خدمات ارائه شده به هر یک از اعضا مطابق با مفاد مشارکت‌نامه تخصیص می‌یابد.

تبصره: با توجه به امکان همکاری سایر اعضای سندیکا با موسسه اعتباری پیشگام و عامل در کارشناسی طرح و سایر خدمات تفویض شده به آنها، ضروری است تخصیص کارمزدهای مربوطه، متناسب با میزان مشارکت اعضا در ارائه این خدمات در مشارکت‌نامه پیش‌بینی شود.

٩-3- کارمزد قبول تعهدات در چهارچوب بخشنامه‌های مربوط توسط بانک عامل، از متقاضی دریافت و متناسب با سهم‌الشرکه اعضا در قرارداد توزیع می‌شود.

 

ماده ١٠ - نحوه حل وفصل اختلافات بین اعضای سندیکا:
در صورت بروز اختلاف بین اعضا، و نیز تخطی هریک از آنها از الزامات مصرحه در مشارکت‌نامه، چنانچه اعضا، خود، موفق به رفع اختلافات نشوند، موضوع مورد اختلاف به داوری ارجاع می‌شود. در صورت ارجاع به داوری، فرآیند آن تابع باب هفتم آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی)، مصوب ١٣٧٩ می‌باشد.

تبصره: در صورت موافقت اعضا، مشروط به درج در مشارکت‌نامه، بانک مرکزی آمادگی دارد در چهارچوب قانون آیین دادرسی، نقش حکم را ایفا نماید.
این دستورالعمل در ١٠ ماده و ٦ تبصره در سی و هشتمین جلسه کمیسیون اعتباری مورخ ٢ شهریور 1390مورد تایید واقع شد.