جغد شوم اعتياد همچنان بر بام خانه آواز مي خواند

او كه هميشه خاكستر سيگارش ، فرش ، پتو و ملحفه ها را مي سوزاند ، در آن حالت نئشگي نمي توانست  حتي چايش را بنوشد ، قاشق غذا را هزار بار به سروصورتش مي زد ، موقع غذا خوردن روي سفره تا كمر خم مي شد طوري كه  هر لحظه ممكن بود با صورت وسط سفره بيفتد .

شايد آن روزها تنها دلخوشي من و خواهرم تصوير زندگي گذشته پدر بود ، تصوير مردي با چشماني سالم و هوشيار و اندامي محكم و كشيده و نه سست و لرزان كه با تلنگري نقش زمين شود !  تصويري از زندگي گذشته او در آلبوم قديمي خانواده ، در رخت و لباس ورزشي يا با كت و شلوار دامادي !

اين عكس ها اما هيچ شباهتي به سايه خميده پدر نداشت ، سايه اي كه خيلي شب ها به خانه نمي آمد و وقتي هم كه مي آمد از بوي تعفن مواد بايد بيني ات را مي گرفتي ! سايه اي كه هيچ چيز در دنيا برايش مهم نبود حتي گوشواره هاي طلاي خواهر كوچكم و  چرخ خياطي كهنه و قديمي مادرم  كه تنها منبع درآمدمان بود ، برايش هيچ فرقي نداشت همه را مي توانست  شب هنگام پنهاني  از خانه بيرون ببرد و  آنها را به چند نخ سيگار يا بسته كوچك گردي  بفروشد . 

مي داني درباره چه كسي با تو حرف مي زنم ؟ سايه شومي كه بودنش درد بود ، نبودنش دلواپسي و بازآمدنش مصيبت !

به ياد مي آورم هر چند ماه يكبار صحنه تكراري را كه همراه مادر و خواهرم جلوي در مراكز بازپروري معتادان ، منتظر  چهره دگرگوني بوديم كه به ظاهر ترك كرده بود ، سرحال و قبراق و كمي شبيه به همان تصوير آلبوم خانوادگي  اما طولي نمي كشيد دوباره همه چيز به حالت اول برمي گشت و آن گرد لعنتي دوباره زندگي مان را سياه مي كرد . 

چشمهايم به مادر كه مي افتد، غم دنيا در دلم جمع مي شود ،  اگر او را ببيني نمي شناسي اش ،  پيرو فرتوت با هزار درد و بيماري ، رنج و مصيبتي كه در اين سالها كشيده او را بيست سال از سن واقعي اش بزرگتر نشان مي دهد .

 اما حالا كه پس از گذشت سالها وقتي به آن سالهاي سياه فكر مي كنم،  مي بينم من و خواهرم  باز هم خوشبخت بوديم چون لااقل سايه مادر را بالاي سرمان داشتيم ، صبور ، شكيبا و اميدوار ...  اما حالا....

***

ايران به لحاظ جغرافيايي همسايه بزرگترين كشور توليد كننده خشخاش و مخدرهاي طبيعي است كه به طور متوسط سالانه حدود سه هزار تن مواد مخدر توليد مي كند و در سال جاري نيزبنا بر اطلاعات دريافتي با كمك و همكاري بيشتر كشورهاي مستقر در افغانستان كشاورزان خشخاش كارتوانستند اين ميزان را به پنج هزار تن برسانند،  لذا با توجه به فرهنگ اعتقادي اسلامي ايرانيان و ناهنجار شناختن مصرف مواد مخدر ، جامعه ايران در بعد مبارزه با عرضه و تقاضا هر ساله هزينه هاي هنگفتي صرف مي كند به طوريكه طي اين سال ها سهم ايران از اين مبادلات به شهادت رسيدن 3 هزار و 486 نفراز بهترين جوانان  ايراني در راه مبارزه با باند هاي قاچاق مواد مخدر، وجود دو ميليون معتاد رسمي و تفنني، 300 هزار معتاد  تزريقي،  ارتباط مستقيم 60 درصد طلاق هاي كشور با اعتياد، وارد آمدن سالانه بين 4 تا 5 هزار ميليارد تومان خسارت مالي از اين طريق به كشور و مرگ روزانه 10 تا 12 معتاد و صدها معضل و مشكل ديگر است .  

قائم مقام سازمان بهزيستي كشور از وجود 185 ميليون معتاد و 10 ميليون قاچاقچي در جهان بر اساس آمارهاي رسمي خبرداده و مي گويد : در حالي كه اعتياد عامل 40 درصد سرقت ها،55 درصد طلاق ها ، 65 درصد كودك آزاري و همسرآزاري ها و بيش از 70 درصد ابتلا به ايدز در كشور است، روزانه 4 تن مواد مخدر در كشور مصرف مي شود .

دكتر محمد خباز با بيان اين مطلب به وجود بيش از 2 ميليون معتاد در كشور و ضرورت اقدامات پيشگيرانه و علمي براي مقابله با آن اشاره و اظهار مي دارد :  روزانه 4 تن مواد مخدر در كشور مصرف مي شود و هر فرد معتاد قادر است 10 نفر ديگر را نيز به اعتياد آلوده كند .

وي همجواري ايران با كشور افغانستان را تهديد بزرگي در زمينه  مصرف مواد مخدر دانست و افزود :  سالانه بيش از 4 هزار تن مواد مخدردر افغانستان توليد مي شود كه كشور ما بهترين راه توزيع و يا عبور مواد مخدر به ديگر كشورهاي مصرف كننده است .

وي  با بيان اينكه در طول 25 سالي كه از پيروزي انقلاب اسلامي مي گذرد ، تاكنون 46 هزار تن ترياك در افغانستان توليد شده كه اين رقم در25 سال گذشته آن 265 تن  بوده است ، اظهار مي دارد :  مواد مخدر امروزه به عنوان اولين و مهمترين منبع درآمد اقتصادي جهان است،  به طوري كه سالانه 1600 ميليارد دلار درآمد مالي از اين بخش تامين مي شود .

وي  مي افزايد :  اگرچه امروز آمريكا بر افغانستان حاكم است اما نه تنها  مانع توليد مواد مخدر در اين كشور نمي شود بلكه كشاورزان آنها را نيز به كشت مواد مخدر تشويق مي كند كه همين لزوم هوشياري مسئولين و متوليان امر را نسبت به اين خطر بزرگ كه تهديد جدي براي نسل هاي آينده اين كشور به شمار مي رود ، هر روز بيش از روز گذشته  آشكارتر مي سازد .  

هر دقيقه يك معتاد مي ميرد

يكي از مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدر كشور در اين باره مي گويد: در ايران هر دقيقه يك معتاد مي ميرد و طي چند سال اخير نيز حدود دو ميليون و 700 هزار معتاد دستگير شده اند كه سن آنها بين 10 تا 100 سال بوده است.  

درحاليكه اين مسوول از مصرف روزانه دو تن مواد مخدر به ارزش 45 هزار ميليارد ريال در كشور خبر مي دهد بر خي كارشناسان و دستگاهها معتقدند كه روزانه بين دو تا شش تن مواد مخدر توسط معتادان ايراني مصرف مي شود و 12 ميليون نفر نيز به نوعي درگير با مشكل مواد مخدر هستند و به طور متوسط  هر فرد معتاد در طول زندگي خود حدود 10 نفر را به كام اعتياد مي كشاند كه البته با توجه به ادامه روند رشد 20/13 درصدي بيكاري در سال مي توان حدس زد كه اغلب آنها جوانان بيكار يا فاقد هر گونه مهارت اجتماعي هستند.

در اين ميان سردار مهدي ابويي نيز در تشريح برخي از اقدامات و هزينه هاي صرف شده در امر مقابله با عرضه مواد مخدر در كشور به كشف 201 تن و 500 كيلو گرم مواد مخدر در سال گذشته اشاره مي كند  و مي افزايد: اين ميزان كشفيات با انجام يك هزار و 185 فقره عمليات با گروههاي مسلح قاچاق مواد مخدر و با به شهادت رسيدن 25 تن از ماموران نيروي انتظامي صورت گرفته است.وي همچنين به گوشه اي از تبعات شيوع مصرف مواد مخدر در كشور اشاره مي كند و مي گويد: بنابر آمار رسمي پزشكي قانوني در سال 81 سه هزار و 500 نفر و در سال گذشته چهار هزار و 500 معتاد جان خود را از دست دادند كه اغلب آنها در تهران فوت كرده اند.

سردار ابويي با بيان اينكه در 8 ماهه اول امسال نسبت به 8 ماهه سال گذشته مقدار كشفيات اداره مبارزه با مواد مخدر ناجا 56 درصد افزايش داشته است ، اظهار مي دارد : اين در حالي است كه بر اساس برآوردهاي صورت گرفته در همين زمان  ورود مواد مخدر به كشور فقط بين 20 تا 30 درصد افزايش داشته است .

وي با اشاره به كاهش 500 درصدي قيمت ترياك در افغانستان در 6 ماهه اول امسال نسبت به سال گذشته مي افزايد :  در حاليكه متوسط قيمت ترياك در داخل كشور در سال جاري نسبت به افغانستان 50 درصد و در برخي استانهاي كشور اصلا تغييري نكرده است ،  در صورتيكه هميشه اين امر كاملا بر عكس بوده يعني اگر قيمت مواد مخدر در افغانستان 50 هزار تومان بود،  در سيستان و بلوچستان ويا در ساير شهرهاي شرقي كشور بالاتر بوده است . 

سردار ابويي با اشاره به افزايش توليد مواد مخدر در سال جاري در افغانستان اظهار مي دارد :  در سه ماهه اول امسال 4 هزارو 200 تن مواد مخدردر افغانستان توليد شده كه اين رقم در سه ماهه اول سال گذشته 3 هزار و 600 تن بوده است .

47 درصد معتادان كشور بين 25 تا 40 سال دارند

وي با بيان اينكه  47 درصد معتادان كشور در سنين 25 تا 40 سال هستند ، اظهار مي دارد :  بر اساس آمار سازمان ملل 3 درصد از معتادان دنيا را جوانان 15 تا 20 سال تشكيل مي دهند كه در كشور ما نيز فقط 3 درصد از معتادان رسمي كشور معادل 1 ميليون و 200 هزار نفر را  جوانان زير 20 سال تشكيل مي دهند .

سردار ابويي به راهكارهاي مبارزه و كنترل ورود ، توزيع و مصرف مواد مخدر در كشور اشاره كردو معتقد است :  متوازن ساختن همه فعاليتهايي كه در راستاي مبارزه با مواد مخدر صورت مي گيرد به خصوص در بعد فعاليت كاهش عرضه و تقاضا ،  جمع آوري معتادان خياباني ازسطح شهر و ايجاد مركز بازتواني و نگهداري معتاداني كه اقدام به ترك نمي كنند و مجازات قاطع و به موقع با عناصر اصلي قاچاق مواد مخدر كه در تمام اين موارد نيازمند برنامه ريزي هاي كارشناسانه در دوره زماني 5 تا 10 ساله در امر پيشگيري و درمان اعتياد هستيم  .

وي با بيان اينكه نمي توان آمار دقيقي از ميزان مصرف مواد مخدر در كشور ارائه داد ، اظهار مي دارد :  خوشبختانه در حال حاضر ميزان گرايش به مصرف مواد مخدري همچون هروئين كمتر شده و ما بيشترين كاهش در گرايش به مصرف مواد را در هروئين شاهد بوده ايم در حاليكه ميزان مصرف حشيش به دليل افزايش كشفيات مواد مخدري همچون ترياك و هروئين و افزايش ناخالصي اين مواد افزايش يافته است .

بنابر اعلام رسمي برخي از كارشناسان و مسئولان سازمان بهزيستي كشور اعتياد به مواد مخدر در بروز بسياري از بزه ها از جمله 50 درصد طلاق ها و از هم پاشيدگي كانون خانواده، 40 درصد اعمال خشونت عليه كود كان ، 67 درصد انتقال ويروس ايدز و درصد قابل توجهي از خودكشي  ، ديگر كشي، خشونت و فحشا موثر است و همچنين 65 درصد بزهكاري كودكان و 30 درصد كودك آزاري نيز بنابر تحقيقات صورت گرفته در خانواده هايي روي مي دهد كه طلاق به علت اعتياد يكي از والدين در آن به وقوع پيوست.

شايان ذكر است كه اغلب داد خواست هاي ارايه شده براي طلاق از سوي زنان نيز  به خاطر اعتياد همسرانشان است و همچنين اعتياد علت العلل اكثر خود كشي ها است.

بيش از 90 درصد معتادان ايراني متاهلند

نتايج بررسي مشترك دفتر كنترل مواد مخدر سازمان ملل و سازمان بهزيستي بين سالهاي 77-78 بيانگر اين امر است كه 4/93 درصد از معتادان ايراني را مردان متاهل بين 23 تا 44 سال سن تشكيل مي دهند كه اين افراد مي توانند به نوعي بر روي ساير اعضاي خانواده نيز تاثير منفي برجاي بگذارند

عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي با بيان اين مطلب اظهار مي دارد :  چنانچه تعداد كل معتادان ايراني را دو ميليون نفر محاسبه كنيم كه تنها 70 درصد آنها متاهل باشند و فقط 85 درصد آنها بيش از دو فرزند نداشته باشند ، بر اين اساس حدود 2 ميليون و 500 هزار كودك پدر معتاد در كشور شرايط سخت و دشواري را در محيط خانواده تجربه مي كنند .

دكتر حبيب آقابخشي مي افزايد :  چنانچه تعداد كل معتادان ايراني را دو ميليون نفر محاسبه كنيم كه تنها 70 درصد آنها متاهل باشند و فقط 85 درصد آنها بيش از دو فرزند نداشته باشند ، بر اين اساس حدود 2 ميليون و 500 هزار  كودك پدر معتاد در كشور  شرايط دشوار و سردرگم كننده جامعه پذيري را تجربه مي كنند .

وي با بيان اينكه نوعي نگراني  و اضطراب دايمي بر فضاي خانواده پدر معتاد سايه افكنده ، اظهار ادامه مي دهد : اعضاي خانواده همواره دچار بيم دستگيري پدر خانواده هستند ، فرزندان هنگام مراجعه پدر به خانه به جاي اينكه  او را با دست پر ببينند ، معمولا هنگام رفتن از منزل نظاره گرند كه با دست پر از منزل خارج مي شود تا وسيله اي را به پول تبديل كند .

 اين جامعه شناس حمايت از مادران براي سرپرستي فرزندان ، حمايت قانوني از زنان شوهر معتاد  و واكسيناسيون اجتماعي كودكان در برابر اعتياد را  از جمله راهكارهاي پيشگيرانه  دانست و معتقد است :  بسياري از مهارتهاي فردي و اجتماعي نظير تصميم گيري به موقع و به جا ، جلوگيري از بروز كم رويي در كودكان و پرورش اعتماد به نفس آنها از موارد محتوايي اين واكسيناسيون اجتماعي به شمار مي آيد .

آقابخشي تصريح مي كند :  در نتيجه اين واكسيناسيون اجتماعي  نوجواني كه اكنون  ديگر خجالتي بار نيامده ،  از اعتماد به نفس بالايي  برخوردار شده و جسارت نه گفتن به پيشنهادهاي خلاف را مي آموزد  لذا چنانچه در شرايط آسيب زا قرار بگيرد  از جمله دعوت شدن به كشيدن سيگار و يا مصرف مواد مخدر  به راحتي  مي تواند  مناسب ترين تصميم را بگيرد  .

درمان اعتياد در ايران بيش از پيشگيري اهميت دارد

اما در اين ميان برخي از مسئولين امر نيز يكي از دلايل افزايش آمار تعداد معتادان جامعه و به طبع آن كاهش سن اعتياد و گرايش جوانان و حتي نوجوانان به سوي مصرف مواد مخدر را كمرنگ شدن نقش اقدامات پيشگيرانه و بها ندادن به آن عنوان مي كنند ، بطوريكه معتقدند در ايران به درمان بيش از پيشگيري اهميت داده مي شود .

شرف بروجردي در اين زمينه معتقد است : بالا رفتن آمار اعتياد درايران به دلايل مختلفي مانند اعتياد حمل كنندگان مواد ، پرداختن به بحث پيشگيري بيش ازدرمان وعدم آموزش واطلاع رساني كافي افراد جامعه درمبارزه با اعتياد  وهمچنين افزايش مراكز ترك اعتياد وداروهاي جايگزين صورت گرفته است.

وي مي افزايد :  درزمينه مبارزه با اعتياد گامهاي كندي تا به امروز انجام شده ، بايد  آموزشها را ار طريق آموزش چهره به چهره  وهمچنين برگزاري كلاسهاي آموزشي درسطح مدارس ، دبيرستان ، دانشگاه ومهدهاي كودك وتمامي آموزشگاهها  براي افراد  خانواده ها فراگيركنيم .

معاون امور اجتماعي وزارت كشور خاطر نشان  مي كند :  اگر به بحث آموزش اعتياد نگاه وبرنامه ريزي  درستي شود ، درسالهاي آينده با مشكل ومعضل بزرگ اعتياد روبرو نخواهيم شد.

بروجردي معتقد است : يك ستاد نهادي مانند ستاد مبارزه با مواد مخدر نمي تواند به تنهايي اين معضل را حل كند ونياز به همكاري وهماهنگي  تمام نهاد هاي مرتبط مانند صدا وسيما ، آموزش وپرورش ، وزارت بهداشت و...وجود دارد .

وي تصريح مي كند : براي كاهش اعتياد،  بايد مكانيزمهاي قويتري بروي كنترل  توزيع مواد دركشور صورت  گيرد وهمچنين زندانيان معتاد نيز از ساير زندانيان جدا شوند .

در ايران زماني كه معتادين مواد مخدر محدود به تعداد اند كي از جمعيت بزرگسال بود به عنوان يك مساله اجتماعي و پايه آسيب هاي اجتماعي تلقي نمي شد ولي با توجه به ساختار جمعيت فعلي كشور و فراهم بودن بسترهاي لازم براي شيوع مصرف اين ماده در بين جوانان از قبيل افزايش نرخ بيكاري ، اقتصاد بيمار ، بالا رفتن سن ازدواج و ...  حدود 44 ميليون نفر از جمعيت جوان كشور در معرض اين آسيب و خطر جدي قرار دارند و بالطبع بايد راهكار مناسبي جهت مصون سازي جوانان و نوجوانان كشور در برابر اين ديو پليد تباهي پيدا كرد و به نوعي اقدامات پيشگيرانه را تقويت كرد .

بنابر اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر كشور از بودجه 30 ميليارد توماني مبارزه با مواد مخدر در سال گذشته فقط 100 ميليون آن به امر پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر در خانواده ها اختصاص يافته بود،  يعني سرانه هر جوان 55 ريال بوده است و سهم اقدامات پيشگيرانه از بودجه 60 ميليارد توماني امسال نيز چندان قابل توجه نمي باشد . اين در حالي است كه مافياي قاچاق مواد مخدر هر روز سرمايه گذاري هاي خود در امر توليد ، توزيع و تشويق جوانان به مصرف را افزايش مي دهد.