تشریح مکاتب اخلاقی اسلامی/ نظریه‎های اخلاقی زکریای رازی منتشر می‌شود

دکتر احد فرامرز قراملکی در مورد اینکه سالهاست اخلاق کانت تنها اخلاق مورد تأیید و اشاره متفکران ما است آیا در بین متفکران ایران کسی که نگاه بهتری به اخلاق داشته باشد وجود ندارد؟ به خبرنگار مهر گفت: من با فرض اولتان خیلی موافق نیستم یعنی چنین نیست که این دیدگاه بیشتر مورد توجه قرار می‎گیرد. بستگی به این دارد که افرادی که دیدگاههای کانت را منتقل می‎کنند چه کسانی هستند؟

وی افزود: بنده در سایر سازمانها وقتی اخلاق حرفه‏ای کار می‎کنم این کار وسعتی دارد که مبانی‏اش اصلا کانتی نیست. اخلاق مباحث گوناگونی دارد در ایران هم دو گونه از اخلاق سخن می‏رود عده‏‎ای بیشتر رهیافت فلسفی به اخلاق دارند و به معنایی فلسفه اخلاق کار می‎کنند و فلسفه اخلاق کم و بیش رنگ غربی دارد و در رنگ غربی که دارد یک رگه‎اش کانتی است.

رئیس گروه اخلاق حرفه‎آی دانشگاه تهران تصریح کرد: این رگه‏های مختلف قابل رصد است. ولی مهم این است که بعضی دوستان که در فلسفه اخلاق کار می‎کنند با چارچوبها و تقسیم بندیها و مرزبندیهای رایج مغرب زمین کار می‏کنند. یعنی در مغرب زمین تجارب و تحلیلهای اخلاقی را به مکاتب مختلفی تقسیم می‎کنیم که ما آن تقسیم بندی را نمی‎کنیم. در واقع اینها نسخه برداری از غرب است. ولی در ایران هم یکسری به عنوان اخلاق کاری دارند کار می‎کنند که یک شاخه‎اش اخلاق پزشکی و یک شاخه‎اش اخلاق حرفه‏ای است.

این محقق و پژوهشگر حوزه اخلاق یادآورشد: اینها غالبا غربی نیست و اسلامی است برای مثال یک جریان بزرگی در ایران وجود دارد که اخلاق را مبتنی می‎کند بر رعایت حقوق دیگران و این مدل، مدل رسالة الحقوق امام سجاد(ع) است که مورد تأیید اسلام است و کاملا با مبانی دینی ما سازگار است. خوشبختانه اخلاق بر خلاف دیگر شاخه‎های علوم انسانی، اسلامی و ایرانی و بومی شدن آن نفوذ بیشتری یافته و مورد اقبال بیشتری قرار گرفته است.

قرا ملکی اظهار داشت: رساله‏های اخلاقی شهید مطهری در جامعه معاصر خیلی مورد توجه قرار گرفته رساله‎های مختلفی در این زمینه نوشته شده، به نظامهای اخلاقی محمدبن زکریای رازی و فارابی به نظامهای اخلاقی توجه شده است . بنابراین برداشتم این نیست که مسائل دینی پاسخهای بومی خود را پیدا می‎کند.

رئیس اخلاق حرفه‏ای دانشگاه تهران در مورد اینکه تا کی می‌توان به نظریه‎های غربی تکیه کرد هم گفت: باید به اندیشه‎های غربی به عنوان یکی از تجارب بشری با دید انتقادی نگاه کرد و نمی‎شود اینها را کنار گذاشت و نمی‎شود بدون انتقاد آنها را پذیرفت. ما باید نقادانه آنها را بکار گیریم. اگر بخواهیم در جامعه فیلسوف اخلاق تربیت کنیم غنی تر از اسلام جایی نیست، مهمترین ضلع اسلام اخلاق است. من هم به همین دلیل در همه آثارم با وجود اینکه یک مواجهه انتقادی با غرب دارم اما سعی می‎کنم به نظامهای اخلاقی که از تمدن اسلامی جوشیده بیشتر تکیه کنم.

این نویسنده و مترجم تصریح کرد: بنابراین اینطور نیست که به این مکاتب باید تکیه کرد بلکه باید با این مکاتب مواجهه نقادانه و تعامل با آنها کرد حتی موجب بازسازی آنها شد و اگر آنها رهاورد نکویی و اثر بخشی دارند البته می‏شود آنها را برگرفت منتها با مدلی که به التقاط اندیشه‏ها ختم نشود.

قراملکی درمورد اینکه آیا وقت آن نرسیده که به دنبال نظریه و آرا و تفکرات ناب ایرانی برای بررسیها باشیم گفت: بنده از سال 89 خودم و گروهی که با ما کار می‎کنند را وقف احیای نظریه‏های اخلاق دانشمندان مسلمان از محمدبن زکریای رازی گرفته تا به امروز کرده ام، نظریه‎های اخلاقی خیلی مهمی را که اینها داشتند مورد بررسی و بازسازی قرارداده‎ایم. برای مثال  نظریه های اخلاق زکریای رازی امروز در غرب جدی گرفته می شود .

وی افزود: ما نظریه‏های اخلاقی بسیار سترگی در زمان اسلام داشته‏ایم و یک تقسیم بندی را بنده پیشنهاد کردم که ما در دوره اسلامی مکاتب اخلاقی سلامت محور فردگرایانه داشتیم که سخنگوی آن زکریای رازی است. سلامت محور جامعه گرا داشتیم که سخنگوی آن دستگاه اول فارابی است. مکتب اخلاقی کمال محور مشایی داشتیم که ابن مسکویه و بوعلی سخنگوی آن بودند و کمال محور جامعه گرا داریم که دستگاه اول فارابی سخنگوی آن است و بالاخره یک مکتب بسیار مهمی به نام کمال گرای وجودنگر ملاصدرا  و مکتب حق محور به معنای اینکه مکانیزم اخلاق رعایت حقوق دیگران است، اینها مکاتبی بسیار قوی بودند که مشکلات زیادی را در اخلاق حل کردند.

قرا ملکی در پایان یادآور شد: این خبر را به شما می‏دهم که در پایان سال 90  مکاتب نظریه‎های اخلاقی زکریای رازی در  50 صفحه را تقدیم خوانندگان خواهم کرد و سال 91 را هم تخصیص به احیای نظریه‏های اخلاقی فارابی داده‏ام.