به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصیِ "فلسفه و امرِ سیاسی در اندیشه نومعتزلیان" با سخنرانی دکتر داود فیرحی استاد دانشگاه تهران، دکتر حمیدرضا آیت اللهی استاد فلسفه دین دانشگاه علامه و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر مجید توسلی عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سید محمد آل مهدی مترجم تخصصی آثار محمد عابد الجابری دوشنبه 23 آبان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
دکتر حمیدرضا آیت اللهی استاد فلسفه دین دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدای این نشست به بررسی شاخه‌های دین شناسی پرداخت و گفت: در دین شناسی شاخه‌های گوناگونی داریم. جامعه شناسی دین، پدیدارشناسی دین، روانشناسی دین، هنر دینی و فلسفه دین از شاخه‌های گوناگون دین پژوهی شناخته می‌شوند.
وی تصریح کرد: در فلسفه دین، صدق و کذب مهم است. اما در پدیدارشناسی دین صدق و کذب مهم نیست. در هنر دینی هم صدق و کذب مهم نیست. در واقع فلسفه دین با صدق و کذب کار دارد و به دنبال حقانیت یک اندیشه است.
وی در ادامه برای بررسی آرای اشاعره و معتزله به ذکر مثالی پرداخت و گفت: وقتی از اشاعره پرسیده شود که آیا خداوند می‌تواند فرد صالح را به بهشت نبرد و اورا به جهنم ببرد، در این صورت آنها می‌گویند خداوند هر کاری می‌تواند انجام دهد و با معنایی به نام عدالت نمی‌توانیم برای خداوند تعیین تکلیف کنیم. در واقع آنها از ظن خودشان نمی‌خواهند قدرت توانایی خداوند را محدود کنند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه تأکید کرد: معتزله و شیعه در مقابل معتقد هستند که عدل فی نفسه حسن و قبح دارد و خداوند بر مدار عدل حرکت می‌کند. عدل یعنی حجیت دادن به عقل در تشخیص اینکه کجا حق است و کجا باطل.
وی افزود: در بحث جبر و اختیار معتزله معتقد است که خداوند در همه افعال می‌تواند اعمال قدرت کند ولی اعمال اختیاری به انسان تفویض شده و انسان در این افعال اختیار دارد.
این استاد فلسفه یادآور شد: در مقابل جریان سومی به نام جریان شیعه وجود داشت. در تاریخ، جریان شیعی، جریان مجزا از تضاد اشعری گری و اعتزاله گری است، اما جریان اعتزاله گری به شیعه نزدیکتر است.
وی تصریح کرد: در تفکر معتزله در مواجهه با مدرنیته دیدگاههای مختلفی وجود داشت. برخی معتقد بودند که مدرنیته را باید رد کرد. جریان سکولار به دنبال عقلانیت غربی بود و زیر بار بسیاری از مسائل دینی نمی‌رفت.
استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی افزود: باید توجه داشت بین سکولاریسم و بین اشعری گری جریان دیگری وجود نداشت. جریانهای جدید معتزله درصدد بود تا عقل اعتزالی را احیا کنند.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: باید توجه داشت که نوع برخورد فلسفه‌های قاره‌ای با فلسفه تحلیلی انگلیسی فرق می‌کند. در فلسفه انگلیسی صحبت از صدق و کذب، منطق و تحلیل است اما در فلسفه قاره‌ای نظریه‌های گوناگون دارای اهمیت بوده و درصدد تطبیق نظریه با امر واقع هستند.
وی تصریح کرد: جریان سکولار مدرنیته غربی به شدت مسیحی زده است. عقل نواعتزالی تحت تأثیر مسیحیت به شدت فقه گریز است. از همین روست که محمد آرکون می‌گوید برخی اعمال فقهی را رعایت نمی‌کند.
آیت اللهی در پایان یادآور شد: متفکران نومعتزلی در بستر تفکر قاره‌ای غرب تفکر و لذا نظریات گوناگون را طرح می‌کنند که در بستر خاصی شکل گرفته است. عقل اعتزالی در مورد حقانیت، صداقت و دارای منطق بودن نمی‌تواند سخن بگوید.
نظر شما