به گزارش خبرنگار مهر، امروزه سفرهای دسته جمعی مسئولان آذربایجان شرقی در رده های مختلف به کشورهای خارجی به رویه ای معمول بدل شده بطوریکه در آخرین مورد، جمعی از مقامات ارشد استان در سفری دو هفته ای در چین به سر می بردند اما از آنجا که این سفرها تاکنون دستاوردی به همراه نداشته و یا دست کم، هیچ گونه اطلاعات دقیقی در خصوص نتایج آن ارائه نمی شود، مورد انتقاد کارشناسان و حتی افکار عمومی قرار گرفته است.
با این حال اما، ناهماهنگی مراودات بین المللی آذربایجان شرقی با سیاست خارجی کشورمان، خود را بیشتر از همه در علاقمندی مسئولان این استان به توسعه ارتباطات با کشور چین و غفلت از تعمیق مناسبات دو جانبه با کشور عراق نشان می دهد ضمن اینکه برگزاری هفته فرهنگی در کشور تاجیکستان که سیاست های اسلام ستیزی در آن در اوج قرار دارد به همراه برگزاری نمایشگاهی اختصاصی در کشور جمهوری آذربایجان در شرایطی که یکی از مرزبانان کشورمان در سرحدات این کشور کشته شده بود مصداق این تناقض و ناهماهنگی عنوان می شود.
به اعتقاد کارشناسان مسایل سیاسی این ناهماهنگی ها خود را در ناتوانی در جذب سرمایه های خارجی کشورهای همسایه، عدم تحرک اساسی در زمینه مراودات اقتصادی و عدم فعالیت موثر در زمینه جذب گردشگر از کشورهای همسایه به رغم قرابت های زبانی و فرهنگی و نیز عدم استفاده از ظرفیت توریسم سلامتی نمایان کرده است.
آخرین نمود این تناقض و ناهماهنگی در گفتگوی مدیرکل بحران آذربایجان شرقی با واحد مرکزی خبر دیده شد که با وجود عدم اتخاذ سیاستی روشن از سوی وزارت امورخارجه در کمک به زلزله دیدگان شهر وان ترکیه، مطابق اظهار نظر این مقام مسئول آذربایجان شرقی خود را آماده اعزام نیروهای امدادی به این کشور جلوه داد؛ آنگاه که خلیل ساعی به خبرنگار رادیو و تلویزیون گفت که نیروهای امدادی آذربایجان شرقی تا ساعاتی دیگر به ترکیه اعزام خواهند شد.
کارشناسان می گویند بروز ناهماهنگی هایی از این دست به هیچ وجه در شان کشوری نیست که ساختارهای معین و مشخص در حوزه سیاست خارجی دارد.
هماهنگی با سیاست خارجی روند توسعه را تحت الشعاع قرار می دهد
یک استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در این زمینه معتقد است: مسئولان استانی برای تحقق منافع ملی کشور و جلوگیری از موازی کاری و یا کج روی های احتمالی دارای وظیفه بزرگی هستند که گاهاً این وظیفه به خوبی انجام نشده و ناهماهنگی هایی دیده می شود.
جعفر جمشیدی راد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: سیاست خارجی هر کشور منظومه افکار، تئوری ها و استراتژی های بهم پیوسته ای است که در جهت کشف و تامین منافع ملی هر کشور و واحد سیاسی در عرصه بین المللی تدوین و اجرا می شود و انسجام تئوریک و بهم پیوستگی مولفه های اجرایی، شرط اساسی برای توفیق اهداف سیاست خارجی هر کشوری است.
وی افزود: بدنه نظام سیاسی در سطوح وزارتی و اداری چه از لحاظ قوانین و چه از لحاظ آیین نامه های اجرایی، ملزم به رعایت و لحاظ کردن منشور کلی سیاست خارجی هستند تا بدین طریق خللی در جهت تامین منافع ملی کشور حادث نشده و همچنین از موازی کاری و یا کج روی ها در امر مراودات بین المللی جلوگیری شود.
مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد تبریز با بیان اینکه یکی از ایرادت و اشکالات اساسی در این باب عدم هماهنگی در سطح استانداری ها و یا سایر نهادهای اجرایی در استانهاست، افزود: با توجه به اینکه یکی از اصلی ترین ماموریت های وزارت خارجه در هر کشوری رصد کردن مستمر فضای بین الملل و واحدهای سیاسی و به خصوص پردازش اطلاعات در مورد کشورهای همسایه است، استانداری ها به عنوان اصلی ترین نماینده دولت در هر استان وظیفه بزرگی در جهت این امر دارند.
جمشیدی راد، با تاکید بر اینکه اهمیت این امر در استان های مرزی و نزدیک به کشورهای همسایه دو چندان می شود، اظهار داشت: آذربایجان شرقی به عنوان یک استان بسیار نزدیک به کشورهای همسایه و دارای مرز مشترک با کشورهای جمهوری آذربایجان و ترکیه به نوعی مهم ترین استان کشور از این نظر محسوب می شود که پیوستگی زبانی و قرابت فرهنگی این اهمیت را برجسته تر می سازد.
این استاد علوم سیاسی گفت: هم اکنون سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری از تئوری راهبردی و مترقی اشاره شده در قانون اساسی و مورد تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر سرلوحه قرار دادن سه اصل عبرت، حکمت و مصلحت چند هدف مهم و اساسی را دنبال می کند که پرسش محوری از نظام سلطه و استانداردهای دو گانه آنها، حمایت از مظلومان در اقصی نقاط جهان و ارتباط هر چه بیشتر با کشورهای اسلامی در جهت تحقق امت واحده اسلامی از جمله آنهاست.
به گفته جمشیدی راد، سیاست تهاجمی بر علیه نظام ظالمانه سلطه و سرلوحه قرار دادن ارتباطات اقتصادی در جهت محقق کردن سال جهاد اقتصادی از دیگر اهدافی به شمار می رود که سیاست خارجی ایران تحقق آنها را تعقیب می کند.
وی با اظهار تاسف از وجود ناهماهنگی های عدیده در این عرصه در سطح استان ها از جمله آذربایجان شرقی، اظهار داشت: ناتوانی در جذب سرمایه های خارجی از کشورهای همسایه، عدم تحرک اساسی در زمینه مراودات اقتصادی و استفاده از نقاط قوت اقتصاد داخلی، عدم فعالیت موثر در زمینه جذب گردشگر از کشورهای همسایه با وجود قرابت های زبانی و فرهنگی و عدم اطلاع رسانی و استفاده از ظرفیت توریسم سلامتی برای جذب افرادی در کشورهای همسایه به خصوص آذربایجان و عراق می تواند به عنوان بخشی از این ناهماهنگی ها دسته بندی شود.
این استاد علوم سیاسی اضافه کرد: این در حالی است که کشورهای عراق، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه می توانند کشورهای هدف در پهنه مدیریت آذربایجان شرقی در زمینه های فوق باشند.
وی در ریشه یابی این ناهماهنگی ها گفت: ناهماهنگی دستگاه های اجرایی به خصوص استانداری آذربایجان شرقی با اهداف و استراتژی های دولت و وزارت خارجه، عدم بکارگیری افراد متخصص در این زمینه، ضعف قوانین و آیین نامه های اجرایی در سطح استان و عدم ارتباط ارگانیک با نخبگان از مسایلی هستند که باید مورد توجه قرار گیرد.
جمشیدی راد، افزود: ناگفته پیداست که پیامد این ناهماهنگی ها به طور مستقیم توسعه استان و به تبع آن توسعه کشور را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
وی افزود: اگر این حقیقت را مد نظر قرار دهیم که یک کل واحد قدرتمند از اجزای قدرتمند تشکیل شده است باید اعتراف کنیم که ضرورت دارد تمامی استان ها در جهت تامین منافع ملی سهیم بوده و مسئولان استانی نیز خود باید در راستای تصمیمات کلی نظام برای تحقق منافع ملی کوشا باشند و این هدف از راه ارتباطات موثر بین المللی و جذب سرمایه از کشورهای هدف قابل دستیابی است.
این استاد علوم سیاسی تصریح کرد: آنچه که نباید مورد غفلت قرار گیرد ارتباط مراکز اجرایی استانی با نخبگان دانشگاهی، اساتید رشته های مرتبط در ارتباطات سیاسی بین الملل و اقتصاد و متشکل کردن ساختاری این ارتباط است.
وی با تاکید بر اینکه مراکز پژوهشی و اساتید برجسته در این زمینه راهگشای محقق کردن استراتژی فوق خواهند بود، گفت: برای توفیق در مراودات بین المللی وجود یک نقشه راه بسیار ضروری است که این سند باید توسط نخبگان و اهل فن تدوین شود.
جمشیدی راد، افزود: گرچه بعضاً مدیران محلی آذربایجان شرقی ضمن ارتباط با کشورهای همسایه برای جذب سرمایه و یا تعهدات مشترک اقدام می کنند ولی در عین حال باید با تدوین لایحه های قانونی و تقدیم آن به مجلس و مصوب کردن آن بکوشند تا هر گونه تفاهم نامه و یا تعهداتی که به امضای طرفین می رسد از ضمانت اجرایی بالایی برخوردار باشد زیرا عبور از یک تصمیم از عرصه نظر به عمل نیازمند مدلولات قانونی است.
مناسبات بین المللی آذربایجان شرقی منافع ملی را تامین نمی کند
یک کارشناس دیگر علوم سیاسی و روابط بین الملل نیز با اظهار تاسف از اینکه در مراودات خارجی آذربایجان شرقی از کارشناسان این حوزه استفاده نمی شود، تصریح کرد: مناسبات بین المللی آذربایجان شرقی به صورت هدفمند منافع منطقه ای و ملی را تامین نمی کند.
احسان شاکری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مراودات بین المللی آذربایجان شرقی حالتی طایفه ای و اکیپی به خود گرفته و لذا تصمیم هایی که در این ارتباطات گرفته می شود تصمیماتی شخصی، گروهی و اقتضایی است.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه با تاکید بر اینکه سفرهای خارجی مسئولان محلی آذربایجان شرقی و مراودات بین المللی این استان مطابق یک فرایند کارشناسی صورت نمی گیرد، تصریح کرد: این مناسبات به صورت هدفمند، منافع منطقه ای و ملی را تامین نمی کند.
این کارشناس علوم سیاسی و روابط بین الملل گفت: متاسفانه مسئولان تصمیم گیر استانی با نخبگان دانشگاهی و اساتید علوم سیاسی ارتباطی ندارند و همین عامل می تواند به بروز ناهماهنگی های بیشتر دامن زند.
دیپلماسی عمومی ایران مورد انتقاد است
نماینده مردم تبریز در مجلس هم از نحوه مراودات بین المللی آذربایجان شرقی و در سطح وسیع تر نسبت به سیاست خارجی ایران به شدت انتقاد کرد.
شکور اکبرنژاد در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: ارتباط کشورمان و آذربایجان شرقی با اغلب کشورها ارتباط نامناسبی است و چنین ارتباط هایی نمی تواند به اقتصاد کشورمان کمک کند.
وی با انتقاد از تلاش کشورمان برای ارتباط با کشورهای بسیار کوچک و غیرموثر، آن را برای بهبود وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران غیرمفید دانست و افزود: ایران فاقد دیپلماسی خوب است و هرگز در حوزه سیاست خارجی ماهرانه عمل نمی کند.
این نماینده مجلس با انتقاد از تلاش مسئولان محلی و ملی برای افزایش مراودات بین المللی با کشور چین تصریح کرد: ارتباط با کشور چین چنان افزایش یافته که حتی پیاز و سنگ قبر هم از این کشور وارد می شود؛ در این شرایط علاوه بر اینکه رفع معضل بیکاری شتاب نمی گیرد بلکه واردات کالاهای بنجول چینی به تولید ملی نیز لطمه جبران ناپذیری وارد می کند.
اکبرنژاد تاکید کرد: آذربایجان شرقی در مراودات بین المللی استقلالی ندارد و در تصمیم گیری ها فاقد هر نقش موثری است!
بروز ناهماهنگی با رفتار غیرسیستمی طبیعی است
یک کارشناس ارشد مسایل سیاسی نیز گفت: رفتار خارجی در ایران یک رفتار کاملاً غیرسیستمی است و در این شرایط بروز ناهماهنگی ها و تناقضاتی طبیعی است.
منصور حقیقت پور در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در ارتباط غیر سیستمی، تعدادی از مجموعه ها و نهادهای ملی و محلی که دارای اختیاراتی هستند به شکل جزیره های جدا از هم قلمداد می شوند که متناسب با برداشت ها و تجزیه و تحلیل های خود به مراودات بین المللی مبادرت می کنند.
استاندار سابق اردبیل افزود: این اقدامات جزیره ای هم می تواند در راستای منافع ملی باشد و هم می تواند خنثی کننده رفتار سایر جزایر باشد.
این تحلیلگر مسایل سیاسی افزود: این رفتار غیرسیستمی تا زمانی که اصلاح نشود بروز مشکلاتی از جمله ناهماهنگی و یا تناقض مراودات بین المللی یک دستگاه اداری و یا یک استان با سیاست خارجی کشور تداوم خواهد داشت.
حقیقت پور با تاکید بر اینکه تنظیم رفتارها در سطح بین الملل بر پایه منفعت بوده و همه به دنبال منافع خود هستند، اظهار داشت: در عین حال تعریف منفعت همواره محل مناقشه بوده است بطوریکه گاهی منافع ما ارزش های دینی هستند و منافع کشوری دیگر مسایل مادی یا ارزش های قومی است.
وی افزود: اغلب تلاش ها برای توسعه مراودات بین المللی توسط استان ها فاقد پشوانه کارشناسی است و استانداران فقط می خواهند سفر به خارج داشته باشند و یا هیئتی خارجی را میزبانی کنند.
مراودات بین المللی آذربایجان شرقی حول مسایل اقتصادی است
در همین حال معاون برنامه ریزی استاندار آذربایجان شرقی هر گونه ناهماهنگی و یا تناقض بین مراودات بین المللی این استان با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را رد کرد.
فرخ مسجدی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: تمام همکاری ها و ارتباطات بین المللی آذربایجان شرقی حول مسایل اقتصادی است و تلاش می شود با گسترش همکاری های اقتصادی مسایل سیاسی به حاشیه برود.
وی با تاکید بر اینکه مراودات بین المللی آذربایجان شرقی هیچ تضادی با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ندارد، وزارت خارجه را مرجع هماهنگی های این مراودات معرفی و تصریح کرد: این وزارتخانه علاقمندانه مناسبات بین المللی آذربایجان شرقی را پیگیری می کند و تمایل اش به افزایش این مناسبات حتی بیشتر از وزارت کشور است.
معاون برنامه ریزی استاندار آذربایجان شرقی تلاش برای توسعه ارتباطات با کشور چین را در راستای ایجاد فرصت های مناسب برای تجار و بازرگانان این استان خواند و با تاکید بر اینکه چین دارای اقتصاد بزرگی است که نقش پررنگی در اقتصاد جهانی دارد، افزود: در این شرایط هر کشور وارد مذاکره با چین نشود متضرر شده است.
وی اضافه کرد: مسئولان آذربایجان شرقی در مراوده با چین هدف واردات را تعقیب نمی کنند بلکه شناسایی و ایجاد فرصت های جدید برای بازرگانان استان مورد توجه است.
معاون برنامه ریزی استاندار آذربایجان شرقی درباره ارتباط با تاجیکستان گفت: در بحث تاجیکستان، محور مراودات دو جانبه مشترکات فرهنگی است.
مسجدی افزود: در خصوص جمهوری آذربایجان و عراق نیز به خاطر اینکه حلقه اتصال ایران با این کشورها به ترتیب استان های اردبیل و آذربایجان غربی تعیین شده، آذربایجان شرقی ورود جدی ندارد و هر گونه همکاری با این کشورها با اطلاع استان های مزبور صورت می گیرد.
وی درباره سفر بلاروس که در آینده نزدیک صورت خواهد گرفت نیز اظهار داشت: این سفر بنا به توصیه وزارت خارجه صورت می گیرد.
مسجدی در پاسخ به این سئوال که با توجه به ضرورت تائید نهایی تفاهم نامه ها و توافق نامه های بین المللی در هیئت دولت و مجلس، چه تضمینی برای اجرایی شدن تفاهم ها و توافق نامه های بین المللی آذربایجان شرقی وجود دارد، گفت: تفاهم ها یا توافق ها در حدی نیست که در سطح هیئت دولت و یا مجلس مورد بررسی و تائید قرار گیرد زیرا بالاتر از استانداری، مرجعی برای تائید آنها نیاز نیست.
وی با بیان اینکه تفاهم ها و توافق های بین المللی آذربایجان شرقی توسط استانداری و شهرداری با مجموعه های همطراز خارجی صورت می گیرد، محور این تفاهم ها و توافق ها را زمینه سازی برای گسترش همکاری ها توصیف کرد و افزود: این تفاهم ها و توافق ها، الزام آور نیستند اما نباید تشریفاتی هم قلمداد شوند!
دستاورد مراودات بین المللی باید ارزیابی شود
یک نماینده دیگر تبریز در مجلس هم با بیان اینکه مراودات بین المللی آذربایجان شرقی در راستای تبادلات فرهنگی و اقتصادی و یا جذب سرمایه گذاری بوده و با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مغایرتی ندارد، اظهار داشت: باید در ارزیابی این مراودات، دستاوردها و نتایج سفرها یا ارتباطات بین المللی مورد توجه قرار گرفته و مورد بررسی قرار گیرد.
محمدحسین فرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: باید تک تک سفرها و ارتباطات بین المللی آذربایجان شرقی نتایج و آثاری داشته باشند که اگر این آثار محدود باشد تداوم این مراودات قابل بحث است.
وی با بیان اینکه اطلاعات دقیقی از دستاوردهای مراودات بین المللی آذربایجان شرقی ندارد، در عین حال افزود: در یکی از سفرهای خارجی هیئت آذربایجان شرقی که خود من حضور داشتم خروجی موثری از آن سفر برداشت نکردم.
***
ضعف در نظر و نداشتن دیدگاههای مشخص در مراودات بین المللی توسط آذربایجان شرقی باعث شده که تضمینی در عمل نیز وجود نداشته باشد البته این مراودات زوایای تاریکی دارد که گاهی ردپای تناقض یا ناهماهنگی را نیز می توان دید.
.........................................
گزارش: حامد عاطفی فر
نظر شما