زنگها برای چه به صدا در می آیند

به گزارش خبرنگار مهر، سال تحصیلی با زنگ مهر و مهربانی آغاز می شود، بعد می رسد به پیوند اولیا و مربیان، زنگ عاطفه ها، زلزله، هوای پاک، سلامت، بهداشت، انضباط اجتماعی، پژوهش، مقاومت و پایداری، انقلاب، کتابخوانی، ایثار و شجاعت، تربیت بدنی، نیکوکاری و خلیج فارس، البته اینها از جمله صدها زنگی است که به طور رسمی و با اعلام قبلی در مدارس نواخته می شود.

این در حالی است که سازمانها و نهادهای دیگر نیز از آموزش و پرورش توقع دارند که در طرح ها و برنامه های آنان شریک شده و با نواختن زنگ در مدارس، همراهی شان کنند.

زنگ سرشماری نفوس و مسکن، ایمنی، محیط زیست، طبیعت و نجات آب از این دسته است که به زنگهای سپاس معلم و بسیج و همیار پلیس افزوده می شود.

به عقیده کارشناسان تعلیم و تربیت به صدا در آمدن زنگهای گوناگون در مدارس ما، نه تنها نتیجه آموزشی و تربیتی را کاهش داده، بلکه جلوه های جامعه نگری را کم رنگ ساخته است.

اضطراب، وعده

دوازده اردیبهشت 90 است. خبر دادند قرار است زنگ سپاس معلم خراسان رضوی در مجتمع المهدی ناحیه 5 به صدا درآید.

از روز قبل شهرداری منطقه مشغول شست و شوی محیط مجتمع می شود. زباله ها و مواد بازیافتی چند ماه مانده با سرعت از محل دور می شوند.

جاده خاکی منتهی به مدرسه که زمستانها باعث عذاب معلمان و واژگون شدن مینی بوس دانش آموزان شده بود، تیغ زده می شود.

حالا همه خوشحالند که بدون یادآوری دهها نامه ای که به شهرداری،اداره راه و ترابری و سایرین توی این سالها فرستاده و پاسخ روشنی دریافت نشده، راه برای معلم و شاگرد آب زده می شود و حتی اگر یک روز هم باشد؛ باز غنیمت است.

مدیران مجتمع بخشی از درس را تعطیل و مشغول نظافت و برنامه ریزی برگزاری مراسم نواختن زنگ سپاس می شوند.

نماینده ای از اداره ناحیه 5 از راه می رسد. او ناظر بر کارهاست که همه چیزدرست و سر جایش باشد. من در طبقه سوم دبیرستانم. با دانش آموزانم داریم خانه پیشرفت را تمیز می کنیم. نگاهم به ساختمان روبه رو می ماند. خشکم می زند.

دختر کوچکی از پنجره طبقه دوم دبستان یک دست به شیشه و یک دست به دستمال و روزنامه دارد تمیز کاری می کند. نفسم توی سینه می ماند. صدا می زنم. نمی شنود. مسئول تریای دبیرستان را صدا می زنم. صحنه را نشانش می دهم و خواهش می کنم برود و سریع به مدیرشان خبر بدهد که جان دانش آموزش از مهمانی فردا مهمتر است.

از اول ماه تا امروز، آموزش و پرورشیها چندین جلسه با مدیران برگزار کرده اند و آنها با ما که دبیرستان، دبستان و هنرستان در حاشیه مراسم زنگ سپاس، باید نمایشگاه داشته باشد؛ و مدرسه راهنمایی، جشنواره غذا و سایر مراسم نیز برگزار شود.

ساعت 7 صبح دوازدهم اردیبهشت است، اما آفتابی داغ، بر مجتمع پهن است. دانش آموزان را ازهنرستان و دبیرستان به حیاط راهنمایی می برند. کلاههایی به رنگ پرچم بر سرشان می کنند و می نشانندشان روی صندلی تا بعد از شروع مراسم، سرود "ایران وطن من" بخوانند.

معلمان روی صندلی های جلویی و بقیه دانش آموزان چهار مدرسه سرگردان و بی معلم هستند.همه آمده اند. از استاندار تا مدیرکل آموزش وپرورش، از نمایندگان مجلس گرفته تا کارشناسان و اصحاب رسانه نیز حضور دارند.

ناظر ناحیه 5 دقت دارد که همه چیز مرتب و برنامه ها به نحو احسن اجرا شود. هوا به شدت گرم می شود. دانش آموزان را به هزاران ترفند ساکت می کنیم البته برای چند لحظه. بالاخره بعد از تلاوت قرآن و سرود جمهوری، چکش می آورند و استاندار زنگ را می نوازد بعد هم کیک چند متری را می برد. می بینم کلاسهای راهنمایی به طور کل تعطیل است.

بعد سخنرانی می کنند اول استاندار بعد مدیر کل و پس از آن رئیس آموزش و پرورش ناحیه. گرما همه را کلافه می کند. مسئولان که از غذاها و نمایشگاه دیدار می کنند، دکتر محمود صلاحی استاندار وارد دبیرستان می شود و از خانه اولیاء دیدار می کند. بعد به اصرار هیئت همراهش به سرعت می رود. ما اهالی مدرسه تا می آییم نفس راست کنیم که استاندار به اصرار یکی از دانش آموزان بر می گردد و از نمایشگاه داخلی دیدار می کند و جلوی هیئت همراه و اصحاب رسانه به پنج مدیر، یک مشاور و رئیس انجمن اولیاء و مربیان به خاطر زحمات چندین ساله شان، سفر کربلا هدیه می کند.

هفت ماه از زنگ سپاس می گذرد، بعد از پی گیری ناحیه 5 و مراجعه چندین باره نماینده آن هفت تن، معاون استاندار حکم به بایگانی دستور می دهد و پی گیری های بعدی باز نامه را به جریان بروکراسی اداری می اندازد. اما هنوز از وعده سپاس معلم خبری نیست.

مسئولان خوب حرف می زنند. خوب وعده می دهند. خوب زنگ می زنند. می آیند و می روند. اینها را حسین نژاد یکی از فرهنگیان می گوید و می افزاید: گاهی در مراسم مقاوم سازی مسئولی نمی رود ببیند آن مدرسه مقاومتش خوب است یا در زنگ بهداشت آیا آن مدرسه حداقل یک سرویس بهداشتی مناسب، دارد یا نه؟

یک کارشناس ارشد روانشناسی بالینی می گوید و می افزاید: به نظر من بعضی از زنگها که جنبه آموزشی دارند و دانش آموزان را برای حوادثی غیر مترقبه، آماده می کنند مثل زنگ زلزله خیلی لازم و جالب هستند.

زهرا بهفر می افزاید: برخی از زنگها یادآور گذشته و حال یک ملت است مثل زنگ انقلاب. اما اشاعه و گسترش دادن زنگها به 40 یا 50 برنامه مختلف و با هر نام و رسمی مثل زنگ تخم مرغ که در پایتخت زده شد، هم از ارزش و اهمیت رویدادهایی مهم که تبدیل به زنگ خاص شده اند می کاهد و هم حساسیت و ویژه بودن آن موضوع را نزد دانش آموزان کاهش می دهد.

وی که از 18 سال سابقه کاری اش سه سال را در مجتمع آموزشی ایرانیان قطر گذرانده می افزاید: به عقیده من، برای این که یک رویداد با عنوان یک زنگ در ذهن دانش آموزان ماندگار شود، باید اهمیتی فوق العاده داشته باشد و بهتر است با افزایش کمی آنها، اهمیت تاریخی یا حیاتی شان را از بین نبریم.

تضعیف و تکرار

محمد احمدی کارشناس علوم اجتماعی، معتقد است: نواختن زنگهای اجتماعی نوعی آموزش رفتارهای اجتماعی است. اما تکرار آن جز خستگی دانش آموزان، تضعیف ساعات درسی و فشار اقتصادی بر مدارس چیز دیگری در بر ندارد.

آذر ماه نود است. قرار است زنگ "طناورز" در مدارس ابتدایی زده شود. این جا دبستان دکتر شهرستانی ناحیه 6 مشهد است. تیم طناب زنی استان و معلم ورزش کلاس چهارمی ها در حیاط جمعند. بچه ها هی به صف می شوند و آموزش می بینند.

رئیس تربیت بدنی دارد با خبرنگاران مصاحبه می کند. همه مقدمات فراهم است تا انتظارها تمام شود و مسئولان اداره کل از راه  برسند. مدیرناحیه 6 و مدیران مدارس هم همین طور.

بچه ها هنوز دارند آماده می شوند. سوز هوا روی سنگفرش می ریزد. بالاخره چکش بر صفحه می نشیند و سه تن از مسئولان پشت تریبون می روند و برای بچه دبستانیها یک به یک سخنرانی می کنند. هیئت طناب زنی و گروه سرود هم برنامه شان را انجام می دهند.

کودکان، خسته به زنگ تفریح می رسند و مسئولان می روند. این تمام اجرای برنامه زنگ طناورز استان در مشهد است.

سالاری 22 سال سابقه معاونت ومربی پرورشی دارد. از او معایب و مزایای اجرای برنامه های جانبی نواختن زنگها را می پرسم. وی می گوید: اجرای بعضی زنگها مثل زنگ زلزله، هوای پاک و مقاومت خوب و مفید است.

وی که اکنون مربی پرورشی دبیرستان فرزانگان ناحیه 7 مشهد است می افزاید: این زنگها باعث یادآوری حادثه ای مهم در سال است.

وی با بیان اینکه اجرای چنین برنامه ای همکاران و دانش آموزان را ملزم به مطالعه و ایجاد توجهی هر چند  کوتاه در مدرسه می سازد، می افزاید: فضای مدرسه در سالروز چنین اتفاقاتی رونق خاصی دارد.

وی تعداد عناوین مختلف روزها را در سال تحصیلی زیاد می داند و معتقد است: می شود برخی مناسبتها را در هم ادغام و یک روز را گرامی داشت تا مزاحم درس و مشق دانش آموزان نشود.

سالاری برخی از تکرارها را یادآوری می کند و می گوید: روز جهانی پاکسازی، روز جهانی کوهستان و روز هوای پاک می تواند در یک برنامه ویژه خلاصه شود.

همچنین روز بهداشت محیط، روز درختکاری و هفته منابع طبیعی نیز عناوینی است که می شود با یک کاسه شدن، اثر بخشی بیشتری داشته باشد.

وی تصریح می سازد: روز جهانی آب،روز طبیعت، روز زمین پاک و روز جهانی محیط زیست نیز از این قائده مستثنی نیست.

راهکار مسئولان

از معاون پرورشی و تربیت بدنی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی هدف به صدا در آمدن این همه زنگ در مدارس را جویا می شوم.وی می گوید:زنگها، حالت ایستی برای پاسداشت و تعمق مناسبتهاست.

محمد ابراهیم محمدی می افزاید: ارتباط دانش آموزان با موضوعی مخصوص نظیر طبیعت، محیط زیست، شیر، دفاع مقدس و نظایر آن، تامل و تفکر را در حوزه دانش آموزی رقم می زند.

وی معتقد است: اگر این پاسداشتها نباشد، دانش آموز ما خبر ندارد هفته بسیج چیست؟ مبارزه با استکبار جهانی یعنی چه؟ و در مجموع اطلاعاتشان افزایش پیدا نمی کند.

وی که مخالف صوری اجرا شدن برخی زنگها و مناسبتها در مدارس است می گوید: حفظ اصالت این برنامه ها بسیار مهم و ضروری است و نباید صرفا به صورت نمادین اجرا شود.

وی با بیان اینکه متاسفانه تعداد چنین برنامه هایی در مدارس زیاد شده است، می افزاید: متاسفانه برخی از ادارات نظیر آتش نشانی یا آب و فاضلاب و محیط زیست نیز از ما انتظار دارند مناسبتهای ویژه ای را برایشان در مدارس به انجام رسانیم که ضررش بیشتر از نفع آن است.

این مسئول با اشاره به این که ساماندهی مناسبتها باید از مهمترین اقدامات آموزش و پرورش باشد می گوید: هم اکنون نزدیک به 50 مناسبت در یک سال تحصیلی وجود دارد که بدون احتساب ایام امتحانات با میانگین یک زنگ در هفته، زمان بر و وقت گیر است.

وی پیشنهاد می کند: بایستی زنگها به صورت نمادین، استانی و چرخشی در مدارس مختلف نواخته شود تا به درس و برنامه مدارس خللی وارد نشود.

محمدی می افزاید: بهتر است زنگهای دیگر نیز به جای ساعت 9 و 10 در برنامه آغازین و ساعت 7.15 یا 7.30 نواخته شود.

وی در پاسخ به این پرسش که برخی وعده های مسئولان در مراسم زنگها که حتی رسانه ای هم شده تو خالی است می گوید: البته آن دسته که اجرایی می شود مفید و ثمر بخش است، اما کمک به یک مدرسه دون شان آموزش و پرورش است.

حیاط خلوت

در خبرها می خوانم: "دویست و نوزدهمین جلسه کمیسیون اساسنامه ها و مقررات تحصیلی با حضور اعضا محترم و نماینده معاونتهای مربوط ساعت 14 روز یکشنبه  چهارم اردیبهشت نود در رابطه با موضوع" نواختن زنگ مدارس در مناسبتها " برگزارشده است.

در این جلسه با بحث و بررسی و موافقت با کلیات آن مقرر شد، نظرات معاونتهای مربوط دریافت و موضوع از جمیع جهات مجددا بررسی و سپس در دستور کار کمیسیون قرار گیرد.

معاون پرورشی و تربیت بدنی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی از سازماندهی برنامه های اوقات فراغت در پنجشنبه ها یاد می کند و تصریح می سازد: با این طرح، آخر هفته به حیاط خلوتی آموزشی و پرورشی برای دانش آموزان بدل شده و زنگها نیز به این روز منتقل می شوند.

ضمن آنکه دانش افزایی معلمان و دانش آموزان در نظر گرفته شده و لازم نیست برای هر مناسبتی دانش آموزان از کلاس خارج شوند.

زنگهای مختلف در مدارس سمبل یا نمادی از مراسم، آداب یا رفتارها و واکنشهای خاصی هستند که در آن موقعیت خاص باید انجام شود یا می شود. ضروری است آموزش و پرورش با استفاده از تجربیات معاونان و مربیان پرورشی نسبت به ساماندهی زنگهای گوناگونی که به جای مفید بودن، وقت گیر شده اند اقدام کند و آنها را از حالت نمادین خارج کند.

...............................

گزارش: عزت خیابانی