به گزارش خبرنگار مهر، کمتر کسی است که در دوران زندگی خود با معلولان برخورد نداشته باشد چرا که زندگی، معلول و غیر معلول ندارد؛ برخی از معلولان به طور مادرزادی با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند و برخی نیز در اثر سانحه، بیماری و یا هر مشکل دیگری در برهه ای از زندگی دچار این مشکل شده اند.
معلول به کسی گفته می شود که بر اثر نقص جسمی یا ذهنی، اختلال قابل توجهی به طور مستمر بر سلامت و کارایی عمومی و یا در شئون اجتماعی، اقتصادی و حرفه ای او به وجود آید، به طوری که این اختلال، از استقلال فردی، اجتماعی و اقتصادی وی بکاهد؛ این گروه، شامل ناشنوایان، نابینایان و معلولان جسمی، حرکتی و ذهنی نیز هست.
آمار ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که تا سال ۱۳۷۸شمسی، ۱۰ درصد از جمعیت جوامع صنعتی و ۱۲ درصد ازجمعیت جوامع روبه توسعه را افراد معلول تشکیل می داد.
سه درصد جمعیت ایران را معلولان تشکیل می دهند/ ۱۰ درصد جمعیت جهان
بر اساس آخرین آمار، معلولان بزرگترین اقلیت جهان هستند که ۱۰ درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند و در ایران نیز حدود سه درصد به نوعی دچار معلولیتهای جسمی جزئی یا کلی هستند.
معلولیت، گاه به علت نبود درمان مناسب، در طول زندگی و تا پایان عمر، با این گونه افراد خواهد بود.
تاریخچه روز جهانی معلولان
اعلام سال ۱۹۸۱ میلادی به عنوان سال جهانی معلولان از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد یکی از نقاط عطف در نگرش به معلولان بود؛ در سال بعد نیز فاصله سالهای ۱۹۸۲ - ۱۹۹۲ "دهه جهانی معلولان" نام گرفت تا کیفیت و شرکت فعالانه و همه جانبه افراد معلول را در زندگی اجتماعی گسترش ببخشد.
قانون برنامه جهانی در ارتباط با معلولان که در سال ۱۹۸۲ از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید، چارچوب بین المللی را برای الحاق و انضمام مسائل مربوط به انواع معلولیتها به یک برنامه ریزی ملی فراهم آورد.
در سال ۱۹۹۲ قوانین استاندارد در زمینه برابرسازی مجالها و فرصتهای زندگی برای افرادی که با انواع معلولیتها دست و پنجه نرم می کنند، به قانون مذکور افزوده شد تا به منزله مکمل آن بوده و موجب قوام آن شود.
برای نخستین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی به منظور گرامیداشت سالروز تصویب قانون برنامه جهانی در ارتباط با معلولان از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شد که هدف از این اقدام ارتقای رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیتهای مختلف و افزایش آگاهیهایی بوده است که می بایست از مسئله پیوستن افراد معلول در تمامی جنبه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی منتج شود.
این وضع به همین منوال طی شد تا در سال ۱۹۹۹ شعاری با مضمون " امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید" برگزیده شد و سرلوحه امور قرار گرفت.
معلولان روحی، مغزی، جسمی و حسی، هر کجا که باشند و در هر نقطه ای از دنیا که به سر برند به دلیل موانع ظاهری و یا اجتماعی با محدودیتهایی در زندگی خود مواجه می شوند.
دلیل انتخاب روز سوم دسامبر به عنوان روز جهانی معلولان
منشور سال ۱۹۸۲ سازمان ملل، روز معلولان را برخاسته از نیازهای به حق افرادی می داند که به رغم محدودیتهای حسی و حرکتی، به دلیل برخورداری از جوهره انسانی، باید همچون دیگران، ازامکانات رفاهی و اجتماعی برخوردار شوند؛ حق بهره مندی از خدمات آموزش و پرورش، بهداشت، مسکن، اشتغال، امکانات تفریحی و... همگی به عنوان موضوعات محوری در قوانین و آیین نامه های مربوط به حقوق معلولان به شمار می آید.
روز جهانی معلولان که از سوی سازمان ملل متحد به عنوان اقدامی مشترک از سوی سازمان ملل متحد اعلام شده، زمانی است برای برپایی جشن و ارج نهادن به تجارب و تواناییهای مردمی که با معلولیتهای گوناگون دست و پنجه نرم می کنند.
روز جهانی معلولان به این دلیل از سوی سازمان ملل متحد نامگذاری شده است که توجه دولتها و جامعه جهانی به پدیده معلولیت و ابعاد مشکلات انسانهای دارای معلولیت جلب شود.
"کنوانسیون معلولان" اولین کنوانسیون سازمان ملل در هزاره سوم
"کنوانسیون بین المللی حقوق معلولان" اولین کنوانسیون سازمان ملل در هزاره سوم است که پس از پنج سال کارشناسی، در ۱۰ فروردین۱۳۸۶ در مجمع عمومی سازمان ملل در ۵۰ ماده و ۱۸ ماده الحاقی به تصویب رسید.
براساس این کنوانسیون، کشورهای عضو، تضمین و تعهد می دهند که معلولان کشورشان از حقوقی همچون دسترسی به عدالت، رهایی از شکنجه یا رفتارهای بیرحمانه، شرکت در اجتماع، سلامتی، توانمندسازی، آزادی انتخاب، استقبال فردی و برابرسازی فرصتها برخوردار باشند.
کنوانسیون جهانی حقوق معلولان همچنین در بندهای دیگر خود تأکید می کند که دولتهای عضو باید موانع زندگی عادی معلولان را شناسایی و حذف کنند، همچنین از کشورها خواسته شده است که حق استاندارد مناسب زندگی و حمایت اجتماعی شامل اسکان دولتی ، تسهیلات خدمات عمومی و دسترسی به اطلاعات برای معلولان گسترش یابد.
کنوانسیون حقوق معلولان در میان هشت کنوانسیونی که تا کنون سازمان ملل تصویب کرده است، ویژگیهای استثنایی دارد که آن را متمایز می کند؛ اول اینکه اولین کنوانسیونی است که خود معلولان به عنوان افراد درگیر کنوانسیون در تدوین آن نقش داشتند و دوم اینکه این کنوانسیون که اولین کنوانسیون هزاره سوم سازمان ملل است در روز اول با پیوستن ۱۳۲ کشور مواجه شد که در هیچ کدام از کنوانسیونهای قبلی سابقه ندارد.
نام ایران دو سال بعد در جمع امضاءکنندگان کنوانسیون حقوق معلولان قرار گرفت
کشورهای زیادی در جهان و منطقه ما به ویژه کشورهای عربی به کنوانسیون جهانی حقوق معلولان پیوسته اند و یک مورد جالب آن، کشور جامائیکا در امریکای جنوبی است که نه تنها در روز اول به کنوانسیون پیوست بلکه در همان روز نیز آن را در پارلمان خود به تصویب رساند و به این دلیل اولین کشور شد.
نام ایران با وجود داشتن قانون جامع حمایت از حقوق معلولان ، دو سال بعد در جمع امضاء کنندگان این کنوانسیون قرار گرفت؛ اصل سند الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حقوق افراد دارایمعلولیت توسط وزیر امور خارجه به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۸ امضا وطی یادداشتی به دبیر کل سازمان ملل به عنوان امین این کنوانسیون ارسال شد.
معلولان نیاز به احترام دارند نه ترحم
آنچه در ارتباطات اجتماعی با معلول باید در نظر گرفت، این نکته است که ارتباط با آنها، باید همراه احترام باشد و از ترحم به ایشان دوری شود؛ تفاوت این دو نوع رفتار در این است که در اولی، طرفِ موردِ احترام، انسانی بزرگ به شمار می آید اما در گزینه ترحم، مخاطب، انسانی ذلیل و خوار شمرده می شود که باید همواره دست او را گرفت و به شخصیت و روحیات وی، اندک توجهی نمی شود.
به یاد داشته باشیم آنچه توانایی را می سازد، اراده است و اراده اگر بخواهد جاری شود، هیچ بهانه ای را نمی شناسد؛ افراد سالم و توانمند جامعه باید بدانند که معلولان هرگز نیازی به ترحم ندارند.
همنوعان سالم باید همواره بکوشند تا کمبود موجود در معلولان را به صورت یک جریان طبیعی نشان دهند و کاری نکنند که این کمبود، زندگی معلول را از حالت طبیعی خارج کند و او را به فردی منزوی و جدای از جامعه تبدیل سازد. باید این حقیقت را بپذیریم که اگر فرد معلول به درون جامعه برمی گردد و به فعالیت می پردازد، حتما توانمندی دارد، پس نباید با ترحم یا تمسخر خویش، هیاهوی زیبای بازگشت به زندگی را در او خاموش کنیم، بلکه باید او را بپذیریم و تشویقش کنیم تا کارهایش را درست انجام دهد و با کارخواستن از آنها، آنان را در میان خود نگه داریم.
یاری به معلولان نباید جنبه فخر فروشی داشته باشد
کمک و یاری رساندن به هم نوع، فضیلتی است بزرگ و در اسلام سفارش زیادی به آن شده است؛ البته این کمک باید به حال کمک گیرنده مفید باشد و موجب ناراحتی او نشود.
کسانی که با انگیزه خودنمایی، ارضای حس خود بزرگ بینی و فخرفروشی به دیگران کمک می کنند، راه خطا می روند؛ در این میان، کمک به افراد معلول، برداشتن همه موانع و مشکلات نیست، بلکه کمک به انجام کاری است که این افراد از عهده آن برنمی آیند؛ فراهم ساختن امکانات شرکت واقعی معلولان جسمی در زندگی اجتماعی، در آنها دلگرمی، اعتماد به نفس و نشاط می آفریند.
قانون سه درصد استخدام معلولان در سازمانها و دستگاههای دولتی اجرا نمی شود
اشتغال هر فرد، موجب استقلال اقتصادی او می شود؛ داشتن شغل، به شخص هویت اجتماعی بخشیده و در او اعتماد به نفس به وجود می آورد؛ در این میان، متأسفانه تعداد زیادی از معلولان، به رغم گذراندن دوره های تحصیلات عالی و کسب دانش و مهارت لازم، نمی توانند به اشتغال مناسب برسند.
در زمینه اشتغالزایی برای معلولان، تبعیض فاحشی وجود دارد و گاه میزان بیکاری میان معلولان، دو برابر بیکاران عادی است؛ در صورتی که براساس قانون، دولت موظف است سه درصد از اشتغال را به معلولان اختصاص دهد، ولی این قانون تا کنون به صورت مطلوب اجرا نشده و شاهدیم که موضوع اشتغال معلولان، با بی مهری روبه رو است و به ناچار، تعداد قابل توجهی از آنان باید بیشترین وقت خود را در میان خانوده سپری کرده و زندگی خود را به سختی ادامه دهند.
توجه به زندگی اجتماعی معلولان الزامی است
افراد معلول باید در تصمیم گیریها، به ویژه درخصوص سازمانهایی که اعضای آن از معلولان تشکیل شده یا معلولان در آن عضویت دارند و برای معلولان خدمت رسانی می کنند، مشارکت جدی و تأثیرگذار داشته باشند.
کمک به تشکیل گروههای خودیار به منظور حمایت و توسعه جامعه خاص معلولان، از مهمترین اقدامها برای مشارکت این گروه است و تشکیل جوامع خاص معلولان نیز می تواند پاسخگوی نیازهای آنان باشد؛ از سوی دیگر، وجود چنین تشکیلاتی، موجب می شود تا افراد ضمن برخورداری از رابطه اجتماعی، استقلال اقتصادی، احترام اجتماعی، دسترسی به خدمات تخصصی و نیز زندگی زناشویی و تشکیل خانواده، بتوانند دیدگاهها و ایده هایشان را مطرح و در مورد مسایل مربوط به زندگی خود، تصمیم گیری کنند.
زمینه بروز خلاقیت معلولان فراهم شود/ مشارکت در توسعه حق معلولان است
معلولان باید فرصت یابند تا استعدادهای خلاق هنری و فکری خود را رشد داده و آن را نه تنها برای منافع خود، بلکه برای غنی سازی جامعه به کار گیرند.
به این منظور، باید دسترسی آنان برای مشارکت در فعالیتهای فرهنگی تضمین شود؛ از شمار این اقدامها، می توان تهیه وسایل کمک ارتباطی برای ناشنوایان، منابع و مطالب علمی به خط بریل یا نوارهای صوتی برای اشخاصی که دچار اختلالات بینایی در سطح مختلف هستند و خواندنیهایی که از لحاظ کمی و کیفی باتوان و استعداد افراد کم توان ذهنی مناسب باشد را نام برد؛ تا زمانی که نیازهای اولیه معلولان به عنوان عضوی از جامعه تأمین نشود، خلاقیت و تواناییهای آنان بروز نخواهد کرد.
بیشتر معلولان از حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بهره نمی برند و حقوق این افراد نادیده انگاشته شده، احتمال بیکار بودن آنان بیشتر است و میزان مرگ و میر بالاتری در مقایسه با عموم مردم دارند اما این حق طبیعی آنان است تا در سراسر جهان بتوانند در چرخه توسعه شرکت کنند و از آن بهره ببرند.
دسترسی به رسانه الکترونیک حق مسلم معلولان است
عصر، عصر ارتباطات و دنیا، دنیای الکترونیک است. از آنجایی که شعار روز جهانی معلولان در سال ۲۰۰۶ "دسترسی معلولان به رسانه الکترونیک" بوده ، دسترسی به رسانه الکترونیک حق مسلم معلولان است.
این نامگذاری با تأکید بر لزوم قابلیت دسترسی معلولان به رسانه الکترونیک، از تمام کشورهای عضو سازمان می خواهد از راههای گوناگون، امکان دستیابی به فناوریهای ارتباطی و اطلاعات را برای معلولان همواره تسهیل کند.
این موضوع ایجاب می کرد اقداماتی به منظور رفع موانع و سدهای موجود برای دسترسی معلولان به فناوریهای الکترونیکی از جمله اینترنت انجام گیرد و دستیابی به فناوریهای ارتباطات برای آنان تسهیل شود تا افراد معلول نیز در راستای بهره مندی از این فناوریها، تواناییهای بالقوه خود را پرورش دهند و نقش خود را در توسعه جامعه ایفا کنند.
بخشی از امکانات تفریحی جامعه به معلولان اختصاص یابد
توجه به تفریح و ورزش، موجب سلامت جسمی و بهداشت روانی بخش عظیمی از نیروی خلاق معلولان را فراهم می آورد؛ بیشتر این افراد نمی توانند از امکانات تفریحی موجود در سطح جامعه استفاده مناسب کنند، چراکه محیطهای تفریحی و ورزشی، با شرایط فیزیکی و بدنی معلولان متناسب نیست.
شایسته است که مسئولان، درصدی از امکانات رفاهی و ورزشی را به معلولان اختصاص دهند تا آنها نیز مانند سایر افراد جامعه، از این امکانات استفاده کنند.
سرویسهای "بهزیستکار" مخصوص ایاب و ذهاب معلولان باید افزایش یابد
اقشار مختلف معلولان به دلیل داشتن شرایط خاص جسمانی قادر به استفاده از انواع گوناگون وسایل نقلیه نیستند و در زمینه حمل و نقل و همچنین رفت و آمد در سطح شهرها نیازهای ویژه‌ای دارند که محتاج رسیدگی و توجه بیشتری هستند.
بنابراین تا وقتی تمامی وسایل نقلیه عمومی شهری مانند اتوبوس، مترو، تاکسیها، ماشینها و... مناسب سازی شوند، لازم است از وسایل ایاب و ذهاب مخصوصی برای تردد استفاده کنند اما اکثر اوقات، ماشینها و سرویسهای مخصوص معلولان که برای استفاده معلولان مناسب سازی شده، به علت بروز برخی مشکلات فعالیت نمی‌کنند یا فعالیتشان تا مدتها به تعویق می افتد.
در صورتی که یکی از نیازهای مهم و حیاتی بشر حضور اجتماعی است، لذا انزوا و خانه نشینی مانع بروز استعدادهای فردی شده و کاهش روحیه شاد زیستن و امیدواری افراد را در پی خواهد داشت.
برای ارتقای کیفیت زندگی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی معلولان در جامعه همه مسئولند
اگر چه فعالیتهای فردی در زمینه بهبود شرایط زندگی جوانان معلول امری مهم به شمار می رود، اما در بیشتر کشورها مسئولیت نهایی ارتقای کیفیت زندگی معلولان به دولتها واگذار شده است البته نه به آن معنا که نقش دیگر ارگانها و سازمانهای غیر دولتی کمرنگ شود؛ در حقیقت، دولت بسترهای مناسب برای مشارکت دیگر اقشار جامعه درراه کاهش مشکلات معلولان را ایجاد می کند.
علاوه بر اینکه دولت باید امکانات و خدمات رفاهی معلولان در جامعه را فراهم کند، مردم نیز باید حقوق معلولان را رعایت کرده و به جای دلسوزی و ترحم، آنها را حمایت کنند.
معلولان را دریابیم
۱۲ آذر روز معلولان است اما صرف اعلام یک روز و برگزاری مراسمی با حضور و یا بدون حضور معلولان، باری از دوش معلولان کشور برنخواهد داشت.
می گویند سواره از پیاده خبر ندارد؛ هر کسی که پایی برای رفتن دارد، به کسی که توانی برای ایستادن ندارد، نمی اندیشد اما کافی است چند لحظه تصور کنیم و خود را به جای یک معلول جسمی که نه دستی دارد و نه پایی بگذاریم، به راستی چه می کردیم؟!
هر کدام از ما اگر بیماری و یا حادثه خاصی را تجربه کرده باشیم، می دانیم که از دست دادن هریک از نعمتهای جسمی، حسی، حرکتی و ... مشکلاتی را برای ما ایجاد می کند که زندگی کردن با این مشکلات حتی برای چند روز بسیار سخت و طاقت فرساست، بیماری که به دلیل شکستگی پا برای مدتی مجبور است با عصا یا ویلچر زندگی خود را بگذراند، به دنبال آن است که هر چه سریعتر دوره درمان به پایان رسد و از دست ویلچر خلاص شود.
حال که این مسشکلات را درک می کنیم باید هر یک از مردم و مسئولان، عزم خود را جزم کرده و تا هنگامی که سالم هستند حقوق معلولان را رعایت کنند تا آنان نیز با استفاده از امکانات لازم و کافی معلولیت را محدودیت لحاظ نکنند و همانند جوانی که بدون داشتن دست و پا و تنها با دهان نقاشی کرده، کارهای شخصی خود را انجام می دهد و همانند یک انسان سالم در جامعه زندگی می کند، در جامعه آسایش داشته و با استفاده از داشته های خود، زندگی شیرین داشته باشند.
.....................................
خدیجه سیاسرنژاد
نظر شما