گسترش بیابانها در هرمزگان/ روستاهای جاسک طعمه شنهای روان است

به گزارش خبرنگار مهر، استان هرمزگان با مساحت هفت میلیون و200هزار هکتار، پنجمین استان کشور از لحاظ مساحت بیابان است.

سهم متوسط سرانه بیابانها در جهان 22صدم هکتار به ازای هر نفر است که در ایران نیم هکتار و در هرمزگان سهم هر نفر 95 صدم هکتار ارزیابی می شود ضمن اینکه سهم هرمزگانیها 4.3 برابر متوسط جهانی و دو برابر کشوری است.

95 درصد از سطح استان هرمزگان را عرصه های منابع طبیعی تشکیل می دهند، استان هرمزگان به واسطه قرار گرفتن بر روی کمربند خشک و نوار بیابانی دنیا شرایط حاد متمایزی دارد به نحوی که به دریافت سهم اندک نزولات آسمانی به میزان 24 درصد از متوسط جهانی از یک سو با شرایط اقلیمی و اکوسیستم محیط طبیعی سخت و شکننده و دوره های طولانی خشکسالی مواجه بوده ایم.

شنهای روان کابوس کودکان روستایی شهرستان جاسک

روستای سهرکی از توابع حوزه شرق بخش لیردف شهرستان جاسک که بر اثر شنهای روان در حال دفن شدن است.
روستای سهرکی روستایی است با 70 خانوار حدود 400 نفر و در چهار کیلومتری از مرکز بخش لیردف قرار دارد. این روستا یکی از شش روستای در معرض دفن در زیر شنهای روان است که خطر دفن هر روز بیشتر مردم این روستا را که شغل همه آنان دامداری و ماهیگیری است، تهدید می کند.

دهیار این روستا می گوید: بر اثر بادهای موسمی مردم این روستا تمام دارایی خود از قبیل دام، خانه های کپری خود را از دست می دهند و ضررهای زیادی را متحمل می شوند. این در حالی است که روستای سهرکی در اولویت اول اداره منابع طبیعی برای نهال کاری قرار دارد که هنوز هیچ بودجه ای به آن اختصاص داده نشده است.

جابر صدیقی زاده ماه های اسفند و فروردین را ماه های وزش باد اعلام کرد و گفت: در ماه های اسفند و فروردین به خصوص دهه دوم اسفند تا نیمه های فروردین وزش هر روزه باد را در روستاها شاهد هستیم به طوریکه وزش باد شدید از سمت جنوب تا جنوب غربی تا غروب آفتاب ادامه دارد.

صدیقی زاده ادامه داد: کودکان این روستا هر روز با وحشت و ترس از شنها به مدرسه می روند به طوریکه روزهای طوفانی ساعتها در مدرسه قرنطینه می شوند، بر اثر طوفانها برق این روستا برای مدت زمان زیادی قطع می شود.

وی گفت: بیشتر مردم این روستا آز آب اشامیدنی بی بهره اند، تمام راههای ورودی روستا توسط شنها بسته شده به طوری که ورود تانکرهای آبرسانی به روستا میسر نمی شود و برای رفع تشنگی مردم این روستا چاهی 800 متری در روستا حفر کرده اند که آب آن هم غیر بهداشتی است.

این در حالی است که شنها بیماریهای زیادی را برای مردم این روستا ایجاد کرده که از مهمترین این بیماریها که اغلب زنان و دختران این منطقه به آن مبتلا هستند عفونتها و نصف شدن ناخن دستان آنان است.

نکته قابل تامل آن است که بیمارستان خاتم الانبیاء شهرستان جاسک بیشتر مراجعات بیماران روستایی را عفونتهای چشمی، گوشی و وجود سنگ کلیه اعلام کرده است.

روستاهای گشمی، گتی، مشکوهی، تیدرقدیم و براکاز جمله روستاهایی هستند که در معرض دفن شن زیر شنهای روان قرار دارند.

احمدهادی کارشناس جنگل و بیابان اداره منابع طبیعی شهرستان جاسک گفت: شهرستان جاسک یک میلیون و 96 هزار هکتار مساحت دارد که 750 هزار هکتار آن را اراضی بیابانی تشکیل می دهد که از رقم بیش از 250 هزار هکتار تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد و 87 هزار و 579 هکتار شامل تپه های شنی و شن های روان به صورت کانون های بحران فرسایش بادی در آمده که بیشترمناطق حوزه شرق شهرستان جاسک را در بر می گیرد.

وی به ارتفاع شنهای روان اشاره کرد و گفت: ارتفاع شنها بستگی به وزش باد دارد که از یک متر تا 15 متر است به طوریکه در مناطق روستاهای "بیاهی" و "پیوشک" ارتفاع تا 10 متر و در بعضی نقاط دیگر تا 15 متر نیز میرسد.

وی تصریح کرد: برای تثبیت شنهای روان تا سال 87 مالچ به صورت مجانی در اختیار سازمان جنگلها و مراتع کشور و ادارات کل منابع طبیعی قرار می گرفت و هزینه های مالچ پاشی با احتساب هزینه های حمل از پالایشگاه تهران تا مقصد و هزینه های پاشش تقریبا هر هکتار 900 هزار تومان هزینه در برداشت ولی از سال 87 دولت دیگر مالچ رایگان به ادارات منابع طبیعی نداده و مجبور به خرید مالچ لیتری 450 تومان شده که  باید برای هر هکتار پاشش حدود پنج میلیون تومان پرداخت کنند.

وی گفت: هزینه های تولید نهال در نهالستانهای اداره منابع طبیعی تقریبا 300 تومان و در نهالستانهای شخصی با احتساب  تمام هزینه ها توسط پیمانکار حدود600 تومان در بر خواهد داشت.

وی ادامه داد: هزینه های کاشت نهال که شامل بارگیری، تخلیه، پخش در عرصه، آبیاری، مراقبت و اجاره ادوات لازم آبیاری با احتساب 10 دور آبیاری در مدت زمان پنج ماه برای یک محدوده 100 هکتاری با 20 هزار اصله نهال حدودا 150 میلیون تومان است.

کارشناس منایع طبیعی نوع نهالهای کاشته شده را تقریبا 90 درصد از نوع سمر "کهور" آمریکایی و 10 درصد بقیه از گونه های کهور ایرانی، استبرق، مغیر، کنار و شورگز اعلام کرد.

محمد درویش خواه بیان داشت: یک میلیون و 565 هزار هکتار عرصه بیابان استان هرمزگان معادل 23 درصد از سطح استان را شامل می شود.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری هرمزگان گفت: هرمزگان دارای 19 کانون بحرانی فرسایش بادی است که دارای مساحت 209 هزار هکتار است و بیشتر بیابانها در شرق استان قرار دارد.

وی با بیان اینکه 475 هزار هکتار مساحت اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی است، عنوان کرد: پراکنش بیابانها در سطح، از غرب استان به شرق بیشتر و در شهرستان سیریک وجاسک روند بیابانزایی بحرانی است.

وی اظهارداشت: به لحاظ وجود سواحل دریا به طول یک هزار و 500 کیلومتر در استان هرمزگان، زمینه توسعه بیابانها و تپه های ماسه ای فراهم است.

به گفته درویش خواه، مناطق مساعد برای برداشت ماسه های روان بستر رودخانه ها، دامنه کوهها، تپه های حاشیه کویر، سواحل دریا، اراضی رها شده کشاورزی، سیلابی، باتلاقها و دریاچه های خشک شده و کشور همسایه (ریزگردها) هستند که در استان، سواحل ماسه ای دریا سهم بسزایی در بیابان زایی هرمزگان دارند.

وی گفت: خشکسالیهای متعدد در دو دهه اخیر نیز بر کاهش پوشش گیاهی نقش بسزایی داشته و روند بیابان زایی را در استان تشدید کرده است.

درویش خواه تصریح کرد: در این استان اداره کل منابع طبیعی در قالب طرحهای تثبیت ماسه های روان و مدیریت مناطق بیابانی پروژه هایی را برای کاهش اثرات بیابان زایی در استان انجام داده که تا کنون 18 هزار هکتارنهالکاری در سطح اراضی بیابانی و کانونهای بحرانی استان، شش هزار و 200 هکتار مالچ پاشی تا سال 87 انجام شده که اثرات بسیار مطلوبی در کاهش اثرات مخرب بیابان زدایی در استان خصوصا شرق جاسک و بخش لیردف را ایجاد کرده و مناطق مالچ پاشی شده همراه با نهالکاری هم اکنون به صورت جنگل نمایان است.

وی گفت: انجام عملیات بیومکانیک به وسیله ایجاد بند و بند سار خاکی و نهالکاری در سطح سه هزار و 500 هکتار به جهت استفاده بهینه از رواناب را با پوشش گیاهی، انجام طرحهای مشارکت مردمی با ساکنان مناطق بیابان در سطح شهرستانهای بندر جاسک، سیریک، میناب‌ در سطح هزار هکتار که نمونه های بارز آن در شهرستان سیریک در مناطق گاونمردی و گز و جوزان، حاجی آباد و میناب مشهود است.

معاون فنی منابع طبیعی هرمزگان گفت: 15 روستای مصون شده در برابر هجوم ماسه های روان در شرق جاسک با انجام پروژههای مالچ پاشی و نهالکاری در قالب طرح تثبیت ماسه های روان مصون مانده اند که این روستاها هفت هزار نفر جمعیت داشتند.

وی افزود: وجود ماسه زارهای فعال به خصوص در حوزه شرق استان موجب بروز مشکلات عدیده ای برای ساکنان این مناطق شده به نحوی که تعداد زیادی از آبادیها و روستاهای منطقه خالی از سکنه شده و حتی جابه جا شده اند.

..........................

گزارش: حسن باعثی