سقفهای لرزان بافتهای فرسوده/ بافتهایی با خشت،گل و چوب

به گزارش خبرنگار مهر، دنیایی که فرسودگی در هر گوشه آن نمایان است و بسیاری از جلوه‌های پیشرفت فناوری نیز نمی‌تواند فرسودگی آن را بپوشاند.

خانه‌ها از بیرون هم نقش لرزانی را گرفته اند ساختمانهای تو سری خورده ای که گاهی با چند درخت کهنسال که از دل حیاط‌هایشان سر به آسمان ساییده تو را با دیوارهای کهنه و الوارهای چوبی سقفها پیوند می‌دهد چیزی که ویژگی بارز این محله است محله‌ای که یک سوم بافت فرسوده اصفهان را در خود جای داده و زخمی و ناسور در دل اصفهان قرار گرفته است .

سلامت یکی از کسانی است که در همین خانه ها زندگی می کند؛شانه اش را بالا می اندازد و می‌گوید: در خانه عنکبوت زندگی می کنیم با یک باد و باران می ریزد روی سرمان. نیاز به زلزله نیست این خانه از پای بست لرزان است.

نگاه می کند به شکاف‌هایی که توی ستونها جا خوش کرده اند، شکافهایی که هرروزعمیق ترمی شود:تنمان می لرزد هر روز هر بار.

منازلی که در این بافت قرار دارد، به طور معمول با چند پله به حیاط می رسد. حیاط های قدیمی با دیوارهای کهنه و سقفهایی که خیلی وقت است بازنشست شده اند و دیگر قدرت ماندن و بودن ندارند.

ابن سینا و محله‌های اطراف آن تنها بخشی از محدوده وسیعی از مرکز استان و دیگر شهرهای پرجمعیت استان را شامل می شود که بافت فرسوده نام دارد.

زندگی زیر سقفهای لرزان یعنی هر روز طعم مرگ را چشیدن، اصلانی خودش هر بار که از زیر سقف اتاق حیاط می گذرد با این مسئله روبرو می شود: نه می توانیم این خانه ها را بفروشیم و نه می توانیم آنها را تخریب و دوباره سازی کنیم.

نبود بودجه و فقر ساکنان این محل باعث شده که بافتهای فرسوده همچنان گسترش یابند، اصلانی می‌گوید: زندگی در این مکان یعنی پذیرفتن خطر رویارویی با هر نوع حادثه و این ادعا به هیچ وجه بزرگنمایی موضوع نیست.

وی اضافه می کند: با نگاهی به بافت فرسوده این منطقه می توان دریافت که اگر در این منطقه، آتش سوزی رخ دهد یا سقفی فرو بریزد یا اگر زلزله ای رخ دهد، امکان ورود خودروهای آتش نشانی، آمبولانس و هرگونه کمک دیگر به علت بافت خاص و تراکم جمعیت وجود ندارد و یا محدود است.

وی ادامه می دهد: نه کسی از ما می خرد و نه ما خودمان توانایی اقدام به ساخت و ساز داریم تا هنگامی که شرکت عمران و مسکن سازان استان برای ارایه طرح و نقشه یا تملک زمین اقدام نکند، مجبور هستیم زیر همین سقفها زندگی کنیم.

وی مدعی است که در لایه های مختلف بافت فرسوده شهری انواع مشاغل کاذب شکل گرفته است که موجب می شود بهداشت محیط به خطر بیفتد.

انباریهای خطرناک

وجود خانه هایی که بیشتر به انباری شبیه است و محلهایی که مکانهای امنی شده برای معتادان و انواع حشرات. یا انبارهایی که لباسهای کهنه یا نان خشک و پلاستیک در آنها تلنبار شده ارمغانی است که بافتهای فرسوده به شهروندان هدیه کرده است. صباحی یکی از کسانی است که به تازگی در این منطقه اسکان گزیده و خودش خانه نوسازی دارد اما با توجه به بافتی که در اطراف منزلش است اظهار نارضایتی می کند.

وی از مسئولان امر و شهروندان ساکن در این بافت همدلی، تعامل و مشارکت بیشتری را می طلبد و تاکید می کند: اگر برای احیا و بازسازی بافت فرسوده شهرها، تعامل و همکاری بیشتری بین متولیان امر، مانند شهرداری، سازمان مسکن و شهرسازی و شرکت عمران و بهسازی بافت فرسوده باشد، سرعت احیای این بافت نیز بیشتر می شود.

یک کارشناس ارشد شهرسازی می گوید: با گسترش شهرها در سطح، در اطراف بافت مرکزی هر شهر محله ها و منازل جدید شکل گرفت و با توجه به این که در کشور ما در بسیاری از استان ها شهرنشینی بسیار زودتر از شهرسازی آغاز شده، بافت قدیمی شهرها از نظم خاصی در ساخت و ساز پیروی نکرده است.

کنعانی می افزاید: پس از اینکه برای شهرها طرح جامع و تفصیلی دیده شد، شکل گیری شهرها با اصول علمی آغاز شد ولی در مورد بافت قدیمی داخل شهرها بافت فرسوده، محدوده وسیعی را شامل می شود که باید به آن توجه ویژه ای کرد.

وی می گوید: بافت فرسوده به چند بخش اطلاق می شود که یکی از آن ها بافت فرسوده ای است که دارای ارزش فرهنگی و معنوی است و احیا، مرمت و حفظ آن را سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برعهده دارد، دوم بافت فرسوده ای است که در حواشی شهر ساخته شده و نه از نظر قدمت بلکه از نظر مصالح و نوع ساخت به آن فرسوده اطلاق می شود و به تخریب و ساماندهی نیاز دارد و مورد سوم هم بافت فرسوده شهری است که در هسته های مرکزی شهرها در وسعت زیادی می توانیم آن را مشاهده کنیم.

بافتهایی با خشت و گل و چوب

این کارشناس شهرسازی با برشمردن خصوصیات بافتهای فرسوده می گوید: مصالح به کار برده شده در این بافتها به طور معمول شامل خشت، گل و چوب است و بافت قدیمی و کهنه ای است که از عمر آن سالها می گذرد و به دلیل قدمت زیاد، به تدریج به قطعات کوچک تقسیم شده است، به طوری که دولت یا متولیان امر برای تملک آن با تعداد زیادی از وراث رو به رو هستند که روند تملک را زمان بر کرده و با مشکل روبه رو می کند.

کنعانی بیان می کند: شرکتهای عمران و بهسازی در هر استان با توجه به اینکه از اعتبارات پایدار و سالانه ای که مشخص باشد و هر سال به تملک بافت فرسوده اختصاص پیدا کند، برخوردار نیستند نمی توانند به طور گسترده برای احیای بافت فرسوده اقدام کنند و برای همین از روشهای مختلف مانند انتشار اوراق مشارکت و استفاده از مشارکتهای دیگر مردمی استفاده می کنند که این امر نیز روند احیا و بازسازی بافت فرسوده را کند می کند.

کسانی که در بافت فرسوده استان زندگی می کنند، مطالبات گوناگونی دارند، اما گویا ساکنان شهرهایی که برای بافت فرسوده آن ها پروژه ای تعریف نشده، بهتر از کسانی که در شهرهایی با پروژه های احیا و بازسازی ساکن هستند، می توانند برای فروش و ساخت منازل خود اقدام کنند. به همین دلیل است که در آشخانه، اسفراین، گرمه، جاجرم و فاروج خرید و فروش در محدوده بافت فرسوده به آسانی انجام می شود، اما در بجنورد و شیروان وضعیت به کلی متفاوت است.

روند کند خرید املاک، قیمتگذاری یکطرفه و گاهی کمتر از نرخ بازار موجب شده است که هیچکس از فروش منزل خود تحت عنوان طرح مصوب راضی نباشد.

صغری مرادی یکی دیگر از ساکنان این محل می گوید: هر لحظه امکان دارد بسیاری از سقفهای لرزان بافت فرسوده برسر صاحبان آنها بریزد، ولی مسئولان بدون توجه به خواست مردم که خواهان ساخت فوری بناها هستند، همچنان به کار خود ادامه می دهند.

وی می افزاید: ملک پدری ام به مرور زمان توسط وراث، قطعه قطعه شده و اکنون به دلیل کم بودن مساحت زمین نمی توانم تراکم مورد نیاز را دریافت کنم و به من گفته شده که با چند نفر از همسایگان که مساحت ملک آنها نیز کم است، شریک شوم و سپس برای گرفتن تراکم اقدام کنم اما این کار زمان زیادی می برد.

اما از طرف دیگر یکی از مشکلات ساکنان این بافتها نداشتن سند قطعی در برخی از قطعات است. در گذشته بسیاری از املاک پس از فوت صاحب ملک به ورثه رسیده و آنها پس از انحصار وراثت، برای گرفتن سند جداگانه ای از طریق اداره ثبت اسناد و املاک اقدام نکرده اند و اکنون که برای گرفتن وام با مشکل سند، وثیقه های سنگین و ضامن روبه رو می شوند.

تافته های جدا بافته

هم اکنون می توان گفت بافت فرسوده در هسته مرکزی شهر به تافته ای جدابافته تبدیل شده است.

معابر کم عرض و طولانی، شیب تند و حیاط هایی که پایین تر از سطح معابر قرار دارد، از ویژگیهای این بافت است که ارائه خدماتی مثل جمع آوری زباله، آسفالت و امثال آن در این معابر کم عرض به سختی ممکن می شود.

در این میان اگر چه برخی مالکان بافت فرسوده از نحوه قیمت گذاری و خریداری املاک در این محدوده رضایت ندارند، اما مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان منطقه مرکزی در این باره می گوید: قیمت گذاری املاک واقع در بافت فرسوده با توجه به قیمت روز و نظر کارشناسان در بخش های مختلف انجام می شود.

غلامرضا عمرانی تاکید می کند: قرار نیست برای نوسازی بافت فرسوده، مردم را عذاب دهیم.

وی تاکید می کند: باید با هم اندیشی و استفاده از خرد جمعی کاری برای بافت فرسوده انجام داد تا مردم بیش از این متضرر نشوند.

70 هزار بافت فرسوده در جیب خالی اعتبارات

مدیرعامل شرکت عمران و مسکن‌سازان منطقه مرکزی می افزاید: استان اصفهان برای نوسازی بافتهای فرسوده خود به هفت هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

غلامرضا عمرانی با اشاره به اینکه مجلس شورای اسلامی در برنامه پنجم توسعه مقرر کرده که ظرف 10 سال 70 هزار هکتار بافت فرسوده کشور نوسازی و احیا شود، اظهار می دارد: این تکلیف در حالی محول شده که نوسازی هر هکتار بافت فرسوده 10 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

وی در ادامه با بیان اینکه هر ساله 70هزار میلیارد تومان هزینه برای نوسازی بافت‌های فرسوده کشور مورد نیاز است، می افزاید: سهم استان اصفهان در این میان برای نوسازی بافتهای فرسوده خود هفت هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

مدیرعامل شرکت عمران و مسکن‌سازان منطقه مرکزی با تاکید بر اینکه مدیریت استان اصفهان باید جریانی را در خود ایجاد کند تا موج نوسازی بافت‌های فرسوده به صورت گسترده در استان عمل کند، بیان می کند: نوسازی بافتهای فرسوده در شهرها بر عهده شهرداریها قرار داده شده اما یک رکن دیگر آن که نقش حمایتی دارد دولت مشخص شده است.

عمرانی با اشاره به اینکه دولت در راستای ایفای نقش حمایتی خود تسهیلات 20 میلیون تومانی به ازای نوسازی هر واحد مسکونی فرسوده و هشت میلیون تومان وام ودیعه مسکن در شهر اصفهان و چهار میلیون تومان در سایر شهرها را در دستور کار خود قرار داده است، می گوید: تشکیل دفاتر نوسازی محلات هم از تکالیف شهرداری‌ها به منظور تحقق این هدف است.

هشت هزار واحد مسکونی در انتظار وام

وی تصریح می کند: در استان اصفهان هشت هزار واحد مسکونی برای دریافت وام به بانکهای ملی، سپه و مسکن معرفی شده‌اند که از این تعداد چهارهزار واحد تسهیلات خود را دریافت کرده‌اند.

مدیرعامل شرکت عمران و مسکن‌سازان منطقه مرکزی ادامه می دهد: مجموع تسهیلاتی که واحدهای فرسوده استان از بانکها دریافت کرده‌اند حدود 65 میلیارد تومان است.

وی با اشاره به اینکه بر اساس قانون دولت اجازه دارد در قانون بودجه سالانه 10 هزار میلیارد تومان به نوسازی بافت‌های فرسوده اختصاص دهد، افزود: دولت می‌تواند در این بین با ایفای نقش حمایتی و شهرداری با ایفای نقش مدیریتی اختیارات خود را به بخش خصوصی واگذار کنند.

...............

گزارش: دریا قدرتی پور