دکتر حمیدرضا آیت اللهی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رئیس دومین کنگره ملی علوم انسانی در مورد چگونگی رسیدن به مرحله نظریه پردازی در علوم انسانی و پیش شرطهای لازم آن در جامعه ایران به خبرنگار مهر گفت: با این سبکی که در حال حاضر نظریه پردازی می شود و با سبک کاری کرسیهای نظریه پردازی موافق نیستم. نظریه پردازی در علوم انسانی بسیار مؤثر است.
وی افزود: علت اصلی مخالفت بنده با این سبک کاری کرسیهای نظریه پردازی این است که نظریه چیزی نیست که بتوان آنرا در یک جلسه ارائه کرد. نظریه باید به طور طبیعی در جامعه علمی جا بیفتد.
وی تصریح کرد: برای جا افتادن یک نظریه مسائل مختلفی باید مورد توجه قرار گیرد. اگر نظریه مورد نقد قرار نگیرد به درد نمی‌خورد. نظریه زمانی مورد نقد قرار می‌گیرد که با افراد درگیر شود. اگر نظریه با افراد درگیر نشود و نقد نشود دیگر نظریه نیست.
این استاد فلسفه یادآور شد: آنچه مهم است این است که ما باید شرایطی را فراهم کنیم که نظریه‌پردازان اولا بتوانند نظریه خود را خوب منتشر کنند. نقطه ضعف بزرگ کشور ما این است که توزیع اندیشه‌ها بسیار ضعیف و بد صورت می‌گیرد. وقتی نظریه توزیع شد ارتباط به وجود می‌آورد.
وی افزود: وقتی اندیشه توزیع شد و به دست افراد رسید و مکانیسمهایی گذاشتیم که همه بتوانند با آن اندیشه فعال برخورد کننددر آن صورت یک نظریه جا می‌افتد. این مکانیسمها البته خیلی مهم هستند.
وی تصریح کرد: حال اگر نظریه‌ای ارائه شود و به آن جایزه‌ای هم داده شود دردی را دوا نمی‌کند. در مورد نظریه باید بحث و گفتگو کرد و نظریه باید بتواند خود را در جریان تحول علمی نشان دهد. اگر این کار صورت نگیرد نظریه‌هایمان نزد خودمان می‌گندند و آرشیو می‌شوند.
این استاد فلسفه تأکید کرد: اگر نظریه‌های ما مناسب توزیع شوند و به شیوه‌ای که گفته شود مطرح و بحث شوند مسلما در سطح جهانی نیز می‌توانند توزیع شوند. برای مثال چه کسی آمد از علامه طباطبایی تجلیل کند. حتی برخی افراد نیز در مقابل او ایستادند. اما در حال حاضر رساله‌های زیادی در مورد آراء و اندیشه های علامه طباطبایی و شهید مطهری نوشته می شود. به عبارت دیگر اندیشه و نظریه این متفکران جا افتاد.
وی افزود: دوم اینکه نباید فکر کرد که نظریه حتما یک چیز مثبت است. در برخی موارد نظریه منفی است. برای مثال مارکس یک نظریه خیلی جدی داشت. اینکه آن نظریه درست یا غلط است در جای خود قابل بحث است. ولی به هر حال نظریه‌ای جدی بود.
وی با اشاره به اینکه فرایند نظریه‌پردازی در جامعه ما فرآیند خوب و مناسبی نیست، گفت: ما باید کمک کنیم تا نظریه در جامعه انتشار یابد و یک نظریه پرداز بتواند حرف خودش را بزند. باید محافل گوناگون داشته باشیم که امکان درگیرد شدن با اندیشه یکدیگر را داشته باشیم. مقام معظم رهبری در این خصوص عبارت "پاتوق علمی" را به کار بردند. لذا باید پاتوقهای علمی را زیاد کنیم.
وی یادآور شد: یکی از مشکلات جامعه ما در نظریه پردازی مرکز محوری و تهران محوری است. برای مثال یک شخص در چابهار آیا می‌تواند با فلان نظریه جامعه شناسی درگیر شود؟! وقتی آن شخص می تواند درگیر آن نظریه شود که نظریه انتشار یابد.
نظر شما