زنگ خطر نابودی طبیعت گیلان به گوش می رسد/ دفن غیراصولی زباله ها

به گزارش خبرنگار مهر، در حال حاضر آلودگی آبها، دفع غیربهداشتی زباله، استفاده بی ‌رویه از سموم کشاورزی و غیره از عمده ‌ترین معضلات زیست محیطی استان گیلان به شمار می رود. در این میان انباشت زباله بدون هیچگونه عمل جداسازی از مبدا، در داخل و حاشیه‌ های جنگل و در بهترین مکانهای توریستی و طبیعی و نزدیک به مراکز مسکونی شهری یا روستایی استان با کمترین فاصله حمل و با ارزانترین هزینه انجام می شود.

31 مرکز دفن زباله غیراستاندارد در گیلان

در این ارتباط مدیرکل محیط زیست گیلان با بیان اینکه 31 مرکز دفن زباله غیراستاندارد در استان فعال است، گفت: از مهمترین عوامل تخریب عرصه های جنگلی تخلیه و دفن غیر اصولی زباله و فاضلاب است.

امیر عبدوس افزود: دفن زباله غیر استاندارد زباله هم از نظر منظر و هم به لحاظ اکولوژیکی مشکلات بسیاری در استان به وجود آورده و سلامت مردم را تهدید می کند.

وی اظهارداشت: تفکیک زباله از مبدا، ساخت کارخانه های تبدیل زباله به انرژی، تولید کمپوست از زباله و ساخت سیستمهای تصفیه فاضلاب در استانهای شمالی تنها راهکارهای ساماندهی زباله و فاضلاب دراین مناطق است.

مدیرکل محیط زیست گیلان با اشاره به اینکه دفن غیر اصولی زباله به عنوان یک معضل امروز گریبان استان را گرفته است، گفت: اگر فکری اساسی برای رفع این مشکل نشود در آینده نه چندان دور خطر جدی منابع و ذخایر آبی گیلان را تهدید خواهد کرد.

وی همچنین عمده ترین مشکل زیست محیطی استان گیلان را آلودگی آب ذکر کرد و افزود: هم اکنون فاضلابهای صنعتی، شهری و شیرابه های پسماندها شهری آبهای زیر زمینی گیلان را تهدید می کنند.

عبدوس اظهارداشت: عمده ترین مشکلی که در گیلان برای دفع پسماندها وجود دارد بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی است که باعث می شود دفن پسماند را غیر ممکن کند.

هیچ نقطه ای برای دفن پسماند در استان وجود ندارد

مدیرکل محیط زیست گیلان با بیان اینکه براساس ضوابط دفن بهداشتی پسماندها هیچ نقطه ای برای دفن پسماند در استان وجود ندارد، گفت: در تمام 31 مرکز دفن پسماند گیلان، دفن غیر بهداشتی انجام می شود.

وی افزود: سفره های آبهای زیرزمینی گیلان آلوده هستند اما میزان آلودگی بر اساس استانداردها و مقادیر مجاز از سوی آب و فاضلاب شهری، روستایی و شرکت آب منطقه ای گیلان بررسی می شود اگر از حد استاندارد، آلودگی بالاتر باشد باید به مردم اطلاع رسانی شود از آب چاه استفاده نکنند.

بدین ترتیب دفن نامناسب و غیراصولی زباله های شهری در اطراف شهرها موجب تولید حجم انبوهی از شیرابه های بسیار خطرناک می شود. این شیرابه ها که بسیار آلوده بوده، حاوی سموم و فلزات سنگین نیز هستند که همراه جریان آبهای سطحی به هنگام بارندگی و یا به طور مستقیم به سفره های آب زیرزمینی نفوذ و می تواند باعث آلوده شدن آب زیرزمینی شود.

حال چنانکه در پایین دست مراکز دفن زباله، چاههای برداشت آب برای مصارف مختلف وجود داشته باشد، شیوع بیماریهای بسیار خطرناک و بروز حالت بحرانی بسیار محتمل خواهد بود که البته این حالت پس از چند سال به وجود می آید.

به هر حال آلودگی آبهای زیرزمینی در مجاورت مکانهای دفن زباله با شیرابه ‌های مواد زاید جامد شهری برای سالهاست که اتفاق می ‌افتد بدون اینکه هیچگونه بررسی دقیق و جامعی در این خصوص انجام شده باشد، اگرچه مطالعات انجام گرفته در برخی از کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که شیرابه مکانهای دفن زباله سبب آلودگی شدید آبهای زیرزمینی می شود.

آبهای زیرزمینی از طریق فرآیندهای طبیعی مانند شستشوی خاک و اختلاط با منابع آب زیرزمینی آلوده و یا از طریق فعالیتهای انسانی از قبیل دفع مواد زاید، معدن کاری و فعالیت های کشاورزی در معرض آلودگی قرار می گیرند.

دفع مواد زائد جامد و زباله های شهری

از مهمترین عواملی که سهم مهمی در آلودگی منابع آب زیرزمینی دارد دفع مواد زائد جامد و زباله های شهری است، دفع غیر اصولی زباله های شهری علاوه بر آلودگیهای آبهای زیرزمینی تبعات زیست محیطی دیگری از جمله آلودگی آبهای سطحی، تغییر هدایت هیدرولیکی آبخوان و آلودگی منابع معدنی را نیز در پی خواهد داشت.

یک کارشناس مسائل زیست محیطی در این باره گفت: آب مهمترین نیاز انسان برای زیستن است که در سطح زمین و زیرزمین وجود دارد و نگهداری آن بسیار اهمیت دارد، بهره گیری نامناسب از آن ممکن است موجب آلوده شدن و در نتیجه زیان بخش بودن آن شود که بسیار خطرناک خواهد بود.

علی اصغر محمدی افزود: توجه به چشمه ها، رودها و سیلاب، دریاها، دریاچه ها، آبخوان های زیرزمینی و نیز راههای آلوده شدن آنها و جلوگیری از آلودگی در بررسی های زیست محیطی اهمیت بسزایی دارند.

وی اظهارداشت: منابع و عوامل آلاینده آبهای زیرزمینی از نظر هندسی به آلایندههای نقطه ای و غیر نقطه ای تقسیم می شوند، آلایندههای نقطه ای از یک منبع قرار گرفته در یک نقطه منشا می گیرند حال آنکه آلودگی غیرنقطه ای از سوی یک منبع آلاینده در امتداد یک خط صورت می گیرد.

این کارشناس محیط زیست گفت: نهرها، جویها، رودخانه ها، دریاچه ها، دریاها و منابع آبهای زیرزمینی از طریق ورود مواد زاید انواع مختلف آلودگیهای بیولوژیکی و شیمیایی را دریافت می کنند و می توانند در انتشار عوامل بیماری زا نقش مهمی داشته باشند، انباشتن مواد زاید در محیط از طریق نشت شیرابه به آلودگی آبهای زیرزمینی و سطحی منجر می شود.

وی با بیان اینکه مواد زیاد شهری آلوده به میکروب هستند و می توانند منابع آب را آلوده کنند، افزود: در برخی از ایستگاههای موقت زباله و محل های دفن، آبهای سطحی و شیرابه بدون توجه به عواقب آن به چاههای جاذب هدایت می شوند، این آب به راحتی می تواند به آبهای زیرزمینی نفوذ و آلودگی را در سطح وسیعی منتشر کند.

محمدی گفت: با وجود این عمده ترین مشکل گودالهای دفن زباله، مساله آلودگی آبهای زیرزمینی در اثر نفوذ شیرابه است که به دلیل عدم رعایت اصول دقیق مهندسی پدید می آید، در این محلها آبهای سطحی به تدریج برخی مواد زباله را در خود حل و با شیرابه زباله ها مخلوط شده و مایعی بسیار آلوده کننده ای تشکیل می شود.

شیرابه ها حاوی مقایر زیاد مواد محلول و معلق است

وی با بیان اینکه شیرابه ها حاوی مقایر زیاد مواد محلول و معلق است، افزود: عناصری همانند سدیم، کلسیم، آهن، مس، آلومینیوم، سرب، روی، نیکل، کادیوم، کروم و انادیم در شیرابه یافت می شوند.

این کارشناس مسائل زیست محیطی اظهارداشت: شیرابه حالت اسیدی دارد و میزان PH آن بستگی به غلظت اسیدهای موجود در ترکیبات زباله و co2 حاصل از اکسیداسیون مواد دارد، به دلیل خطرناک بودن ورود شیرابه ها به آبهای زیرزمینی باید بیشترین تلاش برای حذف یا محدود کردن آنها صورت گیرد، پیدایش و ظهور شیرابه می تواند همزمان با دفن زباله و یا دیرتر و تا ۲۰ سال بعد نیز ادامه داشته باشد.

وی یادآورشد: اکسیژن مورد نیاز برای اکسیداسیون یک شیرابه، فاضلاب و پس آب معیار مناسبی برای آگاهی از مقدار مواد آلوده کننده موجود در آنهاست.

بدون شک مکانی که برای دفن زباله ها انتخاب می شود باید از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد برای مثال در مطالعات اولیه باید نقشه برداری صورت گرفته و وضع منطقه از نظر توپوگرافی مشخص شود. همچنین مطالعات زمین شناسی، هیدرولوژی، زهکشی طبیعی منطقه، خاک پوششی، وضعیت دسترسی به محل، مکان سنجی و غیره انجام گیرد.

قبل از انتخاب قطعی یک مکان برای دفن زباله ها، وضعیت آبهای زیرزمینی باید مشخص شود و نوع استفاده از آبهای زیرزمینی منطقه مشخص شود.

در رابطه با آلودگی آبهای زیرزمینی و امکان نفوذ شیرابه به داخل آنها همواره باید قدرت تصفیه پذیری و رفع آلودگی در هنگام حرکت شیرابه از لایه های مختلف زمین را مد نظر قرار داد.

با توجه به نیاز روزافزون جامعه به آبهای زیرزمینی و امکان استفاده از این آبها برای آشامدینی آلودگی آنها حتی به مقدار کم می تواند مشکل آفرین باشد به دلیل جریان آهسته آبهای زیرزمینی، قدرت خود پالایی آنها به مراتب کمتر از آبهای سطحی است.

نقاط خشک و نیمه خشک بهترین مکان دفن زباله هستند

بهترین مکان دفن زباله مناطقی هستند که عوامل طبیعی در آن محلها شرایط خوبی را برای دفن مواد زائد به وجود آورده باشند مثل نقاط خشک و نیمه خشک، در چنین مکانهای به دلیل وجود زمین کافی و پایین بودن عمق آبهای زیرزمینی شرایط دفن ایمن است.

با توجه به اینکه در مناطق مرطوب زباله ها در نزدیکی سطح آبهای زیرزمینی دفن می شود، حتی به رغم وجود خاک غیرقابل نفوذ رس و سیلت، هرگونه شیرابه تولیدی در محل دفن تجمع یافته و در اثر فیلتراسیون طبیعی و تبادل یونی بین خاک رس و شیرابه، به آبهای زیرزمینی وارد می شود.

این موضوع در مورد جایگاههای دفن زباله سایر مناطقی که در آنها سطح آبهای زیرزمینی بالا باشد نیز صدق می کند بنابراین حداقل ارتفاع خاک غیرقابل نفوذ، بین قسمت تحتانی محل دفن و سطح آب باید ۱۰ متر باشد، اگر ضخامت خاک غیرقابل نفوذ کمتر از ۱۰ متر باشد، جنس صخره های بستر باید مورد مطالعه قرار گیرد.

در صورتی که محل دفن در بالای سطح آبهای زیرزمینی باشد و فاصله بین محل دفن و سطح آبهای زیرزمینی از سیلت و شن و صخره های ترکدار تشکیل شده باشد، پتانسیل آلودگی شدید، بسیار کم است، زیرا شیرابه به هنگام عبور از صخره های ترک دار، به صورت طبیعی فیلتر شده و تجزیه می شود به علاوه آلایندهها فقط در صخره های ترک دار پخش خواهند شد.

به هر حال در صورتی که سطح آبهای زیرزمینی بالاتر باشد و یا ضخامت مواد نفوذ پذیر بالای سطح آب زیرزمینی کمتر باشد، آبهای زیرزمینی به شدت آلوده خواهند شد، در صورتیکه مواد زائد جامد در زمین شنی نفوذ پذیر، دفن شوند و سطح آبهای زیرزمینی زیر این لایه های شنی قرار گرفته باشد، آبها به سرعت آلوده خواهند شد.

از آنجایی که نفوذ شیرابه در سفره های آب زیرزمینی باعث افزایش مواد مضر و آلاینده در آنها می شود، در مراکز دفن زباله باید با بکارگیری از روشهای مختلف از ورود شیرابه به آبهای زیرزمینی جلوگیری کرده و آن را دفع یا تصفیه شود.