14دیماه بود که سومین نشست اندیشه های راهبردی با موضوع زن و خانواده با حضور مقام معظم رهبری برگزار شد. در این دیدار ایشان مسئله زن و خانواده را از مسائل درجه یک کشور دانستند و خواستار تئوریزه شدن منابع و تعالیم اسلامی در حوزه زن و خانواده ، توجه به نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی، مشکلات حقوقی زنان، چار چوب های اشتغال و...شدند .
زهره الهیان نماینده مجلس و عضو فراکسیون زنان، فرحناز قند فروش کارشناس و فعال حقوق زنان و زهرا سجادی معاون امور خانواده مرکز امور زنان و خانواده در نشستی در خبرگزاری مهر به تشریح مشکلات مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری در حوزه زنان و خانواده پرداختند و راهکارهایی در خصوص رفع این چالش ها پیشنهاد کردند.
* خبرگزاری مهر ـــ گروه اجتماعی: شما در نشست اندیشه های راهبردی با موضوع زن و خانواده در حضور مقام معظم رهبری حضور داشتید به نظر شما در این حوزه چه مشکلات و چالش های در اولویت است؟
-زهره الهیان: وقتی مقام معظم رهبری بر این که مسئله زن و خانواده مسئله درجه یک کشور است تاکید دارند باید در سطح رسانه نیز این مسئله به عنوان دغدغه اصلی مطرح شود. در طول سالیان گذشته به آن میزان که مقام معظم رهبری و حضرت امام (ره) به موضوع زنان و حضور زن در جامعه تاکید داشتند به مسئله زنان در رسانه ها پرداخته نشده است.هر چند رسانه های مرتبط با برخی از جریانات خاص با نگاهی فمنیستی و با رویکردی تبلیغاتی و ابزاری در جهت مقاصد سیاسی خود از موضوع زن استفاده کردند اما این حرکتها بیش از این که تاثیر مثبت در حوزه زنان و خانواده داشته باشد تاثیرات منفی داشته و آسیب زا بوده است.
نگاه ابزاری به زنان در رسانه های سیاسی
در دوران اصلاحات برخی از روزنامه ها صفحه ای را به حوزه زنان اختصاص داده بودند اما این که چقدراین صفحات با رویکردشان توانست دردی از دردهای زنان جامعه را درمان کنند؛ من به عنوان کسی که از مدتها است اخبار این حوزه را رصد می کنم معتقدم نحوه پرداختن این رسانه ها به موضوع زنان بیشتر سبب آسیب شده است.
در این صفحات رویکردی عقلانی با نگاه به مسائل اسلامی و دینی و تفکرو اندیشه های الای امام (ره) و مقام معظم رهبری در حوزه زنان دیده نمی شد. در زمان حال رسانه ها وظیفه دارند نگاه حضرت امام (ره)به مسئله زن و مقام رهبری را در افکار عمومی و به صورت کلان تبیین و این تفکر را به جهانیان ارائه کنند. امسال یکی از سالهای پر برکت برای زنان بود. مقام معظم رهبری دو نشست تخصصی با بانوان داشتند و در هر نشستی رهنمودها و راهبردهایی را ارائه دادند که می تواند بسیار راهگشا باشد و این راهبردها می تواند سالها خوراک فکری و مسیر راه رسانه های ما باشد. رسانه ها وظیفه دارند روی بند، بند این فرمایشات کار کنند.
قوانین و نگاه اجتماعی به زنان اسلامی باشد
یکی از حوزه هایی که مقام معظم رهبری در سخنانشان به آن اشاره کردند قانونگذاری در این حوزه بود. ایشان تاکید داشتند اگر می خواهیم نگاه اسلام در حوزه زنان تحقق پیدا کند، باید این نگاه در قوانین ما نیز ورود پیدا کند. زیرا اگر قوانین ما یک چیز بگوید و نگاه ما به این حوزه یک چیز دیگر باشد آن نگاه اسلامی تحقق پیدا نمی کند و تمام تلاش های ما در حد حرف و شعار باقی می ماند لذا یکی از مسئولیتهای جدی زنان و مردان مجلس این است که قوانینی را به تصویب برسانند که متضمن این نگاه اسلامی باشد. در قانون اساسی به عنوان یک سند بالادستی بر حقوق زنان تاکید بسیاری شده است. زیرا در طول سالیان متمادی این حقوق نادیده گرفته می شود. همچنین نکته مهم در بحث قانون گذاری این که قوانین نباید پراکنده باشد.
نگاه اسلامی خانواده را سبب تعالی جامعه می داند
قوانین باید در برگیرنده نگاه سیستماتیک اسلام به خانواده باشد زیرا بر اساس نگاه اسلامی خانواده است که سبب تعالی جامعه می شود و خانواده به عنوان سلول بنیادین جامعه می تواند محور همه کمالات و پیشرفت های جامعه باشد. از این باب لزوم نگاه سیستماتیک به خانواده در آموزه های اسلامی بیشتر احساس می شود. از این رو طرح تشکیل کمیسیون زنان و خانواده با هدف بررسی تخصصی لوایح و طرحهای حوزه زنان و خانواده به هیات رئیسه مجلس ارائه شد.
تشکیل کمیسیون زنان و خانواده
مدتهاست که این طرح در حال بررسی و کار کارشناسی است و جوانب مختلف و ضرورتهای ایجاد آن سنجیده شده است. این طرح پس از بررسیهای نهایی به هیات رئیسه مجلس ارائه شد که امیدوارم در مجلس فعلی و یا در مجلس آینده به تصویب برسد.
ضرورت قانونگذاری تخصصی در حوزه زنان و خانواده سبب طرح این موضوع در مجلس شد زیرا لایحه ها و طرحهای حوزه زنان به جز کمیسیونهای آن نیاز به بررسی نگاه تخصصی داشت. به طور مثال لایحه حمایت از خانواده به جز طرح در کمیسیون قضایی نیاز به بررسی در یک کمیسیون تخصصی داشت تا با نگاه کاربردی و تخصصی مشکلات شناسایی و اصلاح شود.
مقام معظم رهبری نیز دراولین دیدار با زنان خطاب به نمایندگان زن تاکید داشتند در خصوص طرح هایی که در حوزه خانواده و زنان است نظرات خود را اعلام کنند زیرا آنان با مشکلات و معضلات این حوزه آشنایی بیشتر دارند.این طرح تقدیم هیئت رئیسه شده است و در نوبت طرح در صحن مجلس است.
* خانم قند فرش به اعتقادشما چه زمینه هایی سبب برگزاری سومین جلسه اندیشه های راهبردی با موضوع زنان وخانواده شد؟
- فرحنازقند فروش: حضور موفق زنان، پیشتاز بودن آنان در عرصه انقلاب و بعد از آن در میدانهای دفاع مقدس، اهمیت خانواده و موضوع زنان به عنوان یکی از موضوعاتی که غرب همیشه بر آن تاکید دارد و موضع گیریهای منفی آنها سبب شد که موضوع زن و خانواده و اندیشه های راهبردی در اولویت قرار گیرد. این سه عامل نشان دهنده آن است که باید موضوع زن و خانواده در ابعاد مختلف بررسی شود.
خلا های علمی در حوزه زنان
مقام معظم رهبری معتقدند که ما دو دلیل مهم و قابل توجه داریم که به حوزه زنان و خانواده بپردازیم. یکی خلاء هایی است که در زمینه های کار کارشناسی و علمی وجود دارد. ایشان کارهای انجام شده را کافی نمی داند و دیگری به اعتقاد بنده وجود نگاه جنسیتی به مسائل زنان است به این معنا که مسائل زنان و مسئولیت آنان فقط به زنان واگذار شود.
موضوع دیگری که رهبر انقلاب بر آن تاکید کرد بررسی جایگاه زنان در غرب است و اینکه ما باید به دور از انفعال روی این موضوع کار کنیم و برای ابهام آفرینی های غرب پاسخ داشته باشیم. مقام معظم رهبری در آخرین جلسه خود با زنان پس از شنیدن مقالات فرمودند مقالات خوانده شده نشان می دهد موضع ما در برابر غرب همچنان منفعلانه است.
کاردر حوزه زنان زیاد شده است اما کار روی زمین مانده زیاد داریم
- زهرا سجادی معاون امور خانواده مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری: نکته ای که شما ( قندفروش) گفتید قابل تبیین است. حضرت آقا فرمودند در حوزه زنان و خانواده کار بسیار شده است اما هنوز کارهای زیادی بر زمین مانده است که باید انجام شود. یکی از نقاط برجسته آن است که مقام معظم رهبری در خصوص اندیشه های راهبردی بسیار وقت می گذارند، اهمیت زیادی به این مسئله می دهند و شما می بینید سه نشست تخصصی - راهبردی یکی در باب عدالت، یکی الگوهای اسلامی و ایرانی پیشرفت و سومی در موضوع زنان و خانواده برگزار می شود این نشان دهنده اهمیت آقا نسبت به این موضوعات است.
ما نیز در کارگروه تخصصی زن و خانواده در خصوص این موضوعات کار کارشناسی انجام داده بودیم و خوشبختانه مسائلی را که ایشان بر آن تاکید کردند پیش از این مرکز امور زنان و خانواده نیز بر آن ورود پیدا کرده و کار را آغاز کرده بود. در حال حاضر نیز دبیرخانه این نشست های راهبردی دایر شده است و از مردم تقاضا می کنیم راهبردها و اندیشه های خود را برای بیشتر فعال شدن این دبیرخانه ارائه کنند و ما نیز از نظرات کارشناسی استفاده می کنیم.
مرکر امور زنان و خانواده بعد از نشست آقا کمتر از دو هفته نشست هم اندیشی زنان و خانواده را با موضوع اندیشه های راهبردی برگزار کرد که در این هم اندیشی دو کمیسیون علمی یکی با موضوع عدالت قضایی، چالش ها و آسیب ها و دیگری آسیب شناسی مطالعات زنان و خانواده برگزار شد که با وجود فرصت کوتاه دستاوردهای بسیار خوبی داشت.
برگزاری نشست های فصلی اندیشه های راهبردی
اکنون نیز در حال برنامه ریزی هستیم که دبیرخانه بعد از این هم اندیشی فعالانه تر عمل کند و نشست های تخصصی با حضور اندیشمندان، علمای بزرگ و ... به طور منظم برگزار شود و امیدواریم این جلسات راهبردی به صورت فصلی برگزار شود و پس از گذشت دو سال دستاوردی داشته باشیم و به خدمت مقام معظم رهبری ارائه کنیم که دغدغه ایشان در این حوزه کم شود.
یکی از دغدغه های مقام معظم رهبری اندیشه های راهبردی است، ایشان در فرازهایی از سخنانش گفتند شاید کارهای کاربردی در مملکت انجام شده باشد اما ما بیشتر به اندیشه های راهبردی نیاز داریم و ما نیز در مرکز امور زنان روی این موضوعات تمرکز کرده و تا چند ماه آینده گزارشی در خصوص فعالیت هایمان ارائه می کنیم.
* خانم قند فروش یکی از مسائلی که مقام معظم رهبری در سخنانشان به آن اشاره کردند تئوریزه کردن اندیشه های دینی و اسلامی است شما نیز در سخنانی که پیش از شروع جلسه مطرح کردید معتقد بودید ریشه بیشتر مشکلات زنان به همین موضوع باز می گردد در این خصوص توضیح بیشتری دهید؟
فرحناز قند فروش: غنایی که در آیات و روایات ما وجود دارد و نگاه علمی و نظری معصومین در حوزه زنان و خانواده بسیار است اما ما نتوانسته ایم آن را تئوریزه کنیم و بر اساس آن گفتمان سازی کنیم و نهایتا راهکاری به دست آوریم که بتواند چالشهایی را که در حوزه زنان و خانواده داریم برطرف کند. حضرت آقا به جایگاه زن در خانواده به عنوان یکی از اصلی ترین مکانهایی که زنان ما در آن حقوقشان رعایت نمی شود اشاره داشتند. بعد از چند دهه از انقلاب ما می بینیم که در اصلاح مشکلات این پایگاه نیز کار چندانی نشده است.
تصویب قوانین در جامعه و تلاش برای بهبود وضعیت زنان مقطعی است و به صورت جزیره ای کار انجام شده است. این نشان از آن دارد که نتوانسته ایم در حوزه تئوریزه کردن مبانی اسلام برای رفع مشکلات زنان کاری انجام دهیم.
رسوب تفکرات سنتی در اندیشه های دینی
نگاه والای اسلام به زن قابل انکار نیست و برخی نگرش های سنتی و محدود کننده زنان رسوبات تفکرات قدیم و گذشته است. می دانیم حضرت رسول (ص) نگاهی ارزشمند به زن داشته اند، نگاه ایشان در آن جامعه جاهلی یک نگاه نو و مترقی بود و بر حضور زنان در حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی تاکید داشتند.
اعراب جاهلیت نگاهی کاملا ابزاری به زنان داشتند که پیامبر اکرم (ص) این نگاه را اصلاح و نگاه به زن را به یک نگاه انسانی تغییر داد. اما در یک دوره کوتاه و در زمان حکومت بنی امیه و بنی عباس دوباره آن نگاه جاهلیت بر می گردد و بر تفکر جامعه رسوب می کند. زدودن این زنگارها از چهره زن مسلمان کار متفکران این حوزه است.
برخی دوست ندارند این رسوبات رفع شود. اما امام (ره) در عصر حاضر مجددا با این نگاه متحجرانه به زن مقابله کرد و در حال حاضر نیز مقام معظم رهبری داعیه دار این موضوع است. ما باید بسیاری از پیرایه هایی که بر چهره زن مسلمان و زنان عالم بسته شده است را از بین ببریم. متاسفانه در حال حاضر چنین تفکری در میان مدیران ما وجود ندارد و گمان می کنند زنان تا حدی اجازه رشد دارند و امکان رشد بیشتر به آنها داده نمی شود. در حالیکه مقام معظم رهبری از زن و مردم به عنوان بادام و مغز بادام نام می برند و مرد را پوست بادام و زن را مغز بادام می دانند که می شود اینگونه تعبیر کرد که زن عمود خیمه خانواده است. آیا چنین نگرشی در عرف و سنت جامعه وجود دارد؟ آیا توانسته ایم بر اساس این نگاه، نگاه جامعه به زن را اصلاح کنیم؟
* یکی دیگر از موضوعاتی که در جلسه راهبردی مطرح شده موضوع اشتغال زنان و اهمیت کار زنان در خانه است چگونه می توان خانه داری را برای زنان قابلا توجه و ارزشمند کرد؟
- قند فروش: زنان خانه دار از جایگاه رفیعی برخوردار هستند و تربیت فرزند و حفظ کیان خانواده بسیار ارزشمند است ما متاسفانه نتوانسته ایم ارزش بزرگ شغل خانه داری را به جامعه منتقل کنیم حتی زنان نیز گمان می کنند چون شغلی ندارند مجبور به خانه داری هستند.
* مقام معظم رهبری در این نشست بر گفتمان سازی در این حوزه نیز تاکید داشتند در این خصوص نیز توضیح می دهید ؟
- قند فروش: هدف آقا از گفتمان سازی به عنوان هوای یک جامعه نام می برند و هوا چیزی است که در ارتباط دائمی با مردم است و از نیازهای اولیه آنها محسوب می شود. با گفتمان سازی بسیاری از جایگاههایی را که جایگاه واقعی زنان ایرانی و اسلامی نیست می توان اصلاح کرد. متاسفانه علیرغم نگاه بلندی که حضرت امام به زنان داشتند و جایگاه خاصی که برای حضور زنان قائل بودند بعد از پیروزی انقلاب مدتی سخنی از حقوق زنان به میان نمی آید و زنان نخبه که نقش اساسی در مبارزات انقلاب داشتند همانند زنان عوام بدون آنکه مسئولیتی به آنها واگذار شود علیرغم شایستگی ها از پیشرفت باز می مانند. متاسفانه طنزهای رادیویی بسیار چهره زنان را خراب کرده و نمایش ها و آثار تلویزیونی نیز نتوانسته چهره واقعی زنان مسلمان را به تصویر بکشد.
تاثیر منفی آثار نمایشی صدا و سیما بر تحکیم بنیان خانواده
-زهره الهیان: متاسفانه مدیران ما بر خلاف فرمایشات حضرت آقا مسئله زن و خانواده اولویت یک شان نیست و اگر بخواهیم از گزارشهایی که آنها به عنوان گزارش کاری ارائه می دهند صرفنظر کنیم خروجی کارهایشان نشان دهنده این اولویت نیست.
ما در حوزه زنان مبانی بلند اسلام در حوزه زن و خانواده را داریم. همچنین نگاه حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری در خصوص جایگاه زن در اجتماع. قانون اساسی ما نیز در مقدمه و در چندین بند خود بر موضوع زنان تاکید دارد.
سند چشم انداز و افق دید ما نیز بر حوزه زن و خانواده تاکید دارد اما با وجود داشتن استراتژی مشخص چنین افق دیدی در دستگاههای اجرایی وجود ندارد. به طور مثال در چندین سال پیش که با رئیس سازمان صدا و سیما دیداری داشتیم خواستار ارائه استراتژی آنها در حوزه تحکیم خانواده شدیم و چنین پرسشی را مطرح کردیم که برنامه شما برای تبیین جایگاه زن در جامعه اسلامی چیست.
واقعا صرف نظر از بحثها و گزارش هایی که داده می شود خروجی تولیدات صدا و سیما در جهت ارتقاء بنیان خانواده است؟ آنطور که به نظر می رسید این سازمان استراتژی مشخصی در این رابطه نداشت. سریال های ما بیشتر در جهت سست کردن تحکیم بنیان خانواده است. حال این سریالها بر آن نظارت می شود یا نه؟ برای ما خروجی و بازخوردی که از جامعه می گیریم مهم است.
وجود رگه‌هایی از لیبرالیسم فرهنگی در آثار هنری
در حوزه وزارت ارشاد تئاترهایی که از بیت المال حمایت می شود خروجی اش چقدر در جهت تحکیم بنیان خانواده است؟ این موضوعات به عنوان سئوال نیز از وزیر مطرح شد زیرا ما اعتقاد داریم رگه هایی از لیبرالیسم فرهنگی در فیلم ها، سریال ها و حتی حوزه کتاب وارد شده است. حتی در حوزه شهرداری نیز نگاهی سیستماتیک و برنامه ریزی شده در حوزه زنان و خانواده وجود ندارد. در حوزه آموزش و پرورش وزارت کشور و یا حوزه اشتغال که یکی از موضوعات مهم زنان است.
مقام معظم رهبری بر مشارکت زنان در عرصه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی تاکید داشتند و حضرت امام نیز باب حضور زنان را در این حوزه در سخنانشان پس از انقلاب باز کردند. در حال حاضر ما 200 تشکل مردم نهاد کارآفرینی و کمیته های زنان بازرگان داریم که وقتی آمارهای حضور زنان در تجارتهای کلان را مطرح می کنیم باعث تعجب جهانیان می شود. اما ما چقدر بر روی این موضوعات کار کرده ایم؟ نگاه اسلام و نگاه حضرت امام (ره) بر حضور زنان در جامعه است اما نباید به بهانه تامین درآمد خانواده زنان مجبور شوند خانه و خانواده شان را ساعات طولانی ترک کرده و به هر کار پستی تن دهند. ما باید به سمتی برویم که زنان مجبور نباشند برای تامین معیشت سخت کار کنند.
تامین نظام دینی زنان خانه دار برای اطمینان از آینده و ایجاد زیر ساختهای مناسب برای اشتغالهای اختیاری و خانگی برنامه هایی است که ما باید بر آن برنامه ریزی کنیم. دورکاری خانم ها و کارهای پروژه ای از دیگر برنامه هایی است که باید در حوزه اشتغال خانم ها به آن توجه شود.
*خانم سجادی شما چه برنامه هایی برای بالا بردن عیار خانه داری در میان زنان و ایجاد مشاغل خانگی انجام داده اید ؟
- سجادی : تشکیل" بنیاد تعاون " با کمک وزارت تعاون در مرکز امور زنان و خانواده در جهت اشتغالزایی و مشاغل خانوادگی است. ما در این بنیاد وام هایی در اختیار خانم ها قرار می دهیم تا مشاغل خانگی رونق بیشتری گیرد و هم در کنار کار در درون خانواده به تربیت فرزندانشان نیز برسند. همچنین شغل های خانگی را طراحی کرده ایم . بیمه زنان خانوار نیز با وجود آنکه بار مالی سنگین دارد پیگیری شد و زنان سرپرست خانوار در اولویت این بیمه هستند و به مرور تمامی زنان خانه دار تحت پوشش این بیمه قرار می گیرند.
* تشکیل ستاد ملی زن و خانواده چقدر می تواند اختیارات مرکز امور زنان را برای حمایتهای قانونی از زنان گسترش دهد؟
- ستاد ملی زنان و خانواد متشکل از خانم مجتهد زاده رئیس مرکز،رئیس جمهور،8 تن از وزرا، نمایندگانی از قوه مقننه و قضاییه است و به دلیل آن که بیش از سه وزیر در آن حضور دارند مصوبات آن جزو قوانین ماده 138 محسوب می شود.
مصوباتی که جزو قوانین ماده 138 هستند نیازی به بررسی در مجلس،شورای عالی انقلاب و... ندارد و مصوبات از طریق ستاد برای اجرا آماده می شود و با تشکیل ستاد ملی زن و خانواده مشکلات روند طولانی تصویب قوانین نیز کاهش پیدا می کند.
- زهره الهیان: این ستاد میانبری برای تصویب لوایح و طرح ها در مجلس است اما باید این مصوبات در مجلس نیز به تصویب برسد اما دیگر نیازی به بررسی در کمیته های دولت و مجلس نیست و سرعت کار را بالا می برد.
در مجلس نیز راهکارهای آیین نامه ای داریم به طور مثال اگر طرح یا لایحه ای به امضای 50 نماینده برسد با سرعت بیشتری در صحن مطرح می شود.
* از این نوع میان برها در مجلس نداریم که تا این اندازه تصویب لایحه حمایت از خانواده طولانی نشود؟
-لایحه حمایت از خانواده مشکلات خاص خود را داشت و از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار بود و به همین دلیل بارها اصلاح شد و تمامی نهادهای دولتی، قضایی در جامعه مدنی پای کار آمدند و در خصوص آن مشارکت کردند و امیدواریم تا پایان این مجلس به تصویب برسد. اگر این لایحه به تصویب برسد بسیاری از مشکلات حقوقی زنان بر طرف می شود.
*خانم قند فروش نظر شما در خصوص اشتغال زنان چیست؟
- متاسفانه الگوی ما در خصوص اشتغال زنان بر گرفته از الگوهای غربی است. در یک نظر سنجی که چند سال پیش انجام شد مهمترین مشکل زنان ایرانی اشتغال عنوان شده بود که این نگاه فمینیستی را به این حوزه نشان می دهد. این تفکرات حتی در مجامعی که خاستگاه این نوع اندیشه هاست تاریخ مصرفش تمام شده است. متاسفانه در کشور ما اشتغال زنان همراه با افراط و تفریط هایی بوده است و زیر ساخت های اشتغال مناسب فراهم نشده است. یا عرصه را آنقدر تنگ گرفته ایم که بسیاری از زنان تحصیل کرده ما امکان کار مناسبت نداشته اند یا از آن سو همانند مردان از زنان کار خواسته ایم.
ما باید با کار فرهنگی ارزش کار خانه را به جامعه و فرزندان بیامورزیم. همچنین باید برای ساعات بیکاری زنانی که مدت ها در خانه تنها هستند برنامه ریزی کنیم.
* برای آن که در جلسه آینده زنان با مقام معظم رهبری بخشی از مطالبات ایشان پاسخ گفته شود،چه پیشنهادی دارید ؟
- الهیان: اجرای مطالبات مقام معظم رهبری و تحقق اندیشه های امام سالها طول می کشد و شاه کلید حل این مشکل سخنان رهبری است که مسئله خانواده باید مسئله درجه یک کشور باشد که متاسفانه چنین نگاهی در سطح دولت، دستگاه های اجرایی وجود ندارد و با تحقق آن برخی از مطالبات برطرف می شود.
- سجادی: ما هرچه بیشتر رشد کنیم راه کمال و تعالی در این حوزه باز است و هر گز به انتهای این مسیر نمی رسیم اما امیدواریم با آسیب شناسی مسائل خانوادگی،گفتمان سازی و ... مسیر درستی را در این راه برگزینیم.
نظر شما