به گزارش خبرنگار مهر، ستاد برگزاری جشنواره تئاتر کردی در سال 78 بذر این هنر ناب انسانی را با بیم و امید در سرزمین تاریخ فرهنگ و هنر کردستان کاشت و در پروسه زمانی با اشک شوق و عرق ریزان روح هنرمندان این هنر خودبنیاد انسانی تعالی یافت و تئاتر کردی، این هنر دینامیسم با طراحی خلاق خردگرایانه هنرمندان در مقابل مرارت های سرد و گرم روزگار علیرغم سه سال تعطیلی قد کشید و به خورشید کهربایی تبسم زد.
اسفند ماه سال 1390 است و دانه‌های بلورین برف از صحنه آسمان تا زمین همچون پرکاهی سبک می چرخند و می چرخند و در شیارهای زندگی ماشینی ذوب می شوند و در این میزانس طبیعی که سوز سرمای زمستان، استخوان تنهایی آدمیان را می‌ترکاند، عرق جبین بازیگران بر صحنه دهمین جشنواره تئاتر کردی نفسی تازه در کالبد سرد هنرمندان و عاشقان درام می دمد، در سالن 300 نفره فرهنگ و ارشاد اسلامی سقز، محفلی از دریای انسان دوستی جاری بود که تنها تحلیل دراماتیک انسان در هزارتوی کیستی و چیستی زمان‌مند آگاهی جمعی مسئله بود و بس.
گروه های تئاتری راه یافته به مرحله نهایی دهمین جشنواره تئاتر کردی هر یک از منظر و جهان‌بینی خود در پی تعریف، تحلیل و تبیین انسان و ساحت انسانی در ژانرهای دراماتیک بودند و با هنرنمایی خلاقانه این درد مشترک انسانی را در عناصر تئاتری نمایشنامه نویسی، کارگردانی، بازیگری، طراحی صحنه، نور، لباس، گریم و موسیقی در فرایند تاریخ طبیعی و هویتی بازآفرینی و بازنمایی کردند.
امسال در حالی پرونده یک دهه جشنواره تئاتر کردی در زونکن تاریخ ادبیات نمایش کردی بایگانی شد که به اعتقاد اکثر کارشناسان و هنرمندان تئاتر هنوز میوه‌های این درخت 10 ساله پساچین است و باید برای پرورش این نهال، استراتژی سیاست گذاران فرهنگی جشنواره از مرحله انتشار فراخوان، بازخوانی، بازبینی و داوری نهایی آثار آسیب شناسی و اصلاح شود.
سیر نزولی آثار راه یافته به جشنواره تئاتر کردی ادامه دارد
یکی از کارشناسان تئاتر در گفتگو با خبرنگار مهر از سیر نزولی سطح جشنواره تئاتر کردی به لحاظ کمی و کیفی آثار انتقاد کرد و گفت: متاسفانه به دلیل برنامه ریزی غیرکارشناسی هر سال آثاری ضعیف تر در مقایسه با دوره‌های گذشته در جشنواره پذیرش و اجرا می شوند.
رحیم عبدالرحیم‌زاده با اشاره به نامناسب بودن زمان برگزاری جشنواره تئاتر کردی در سال جاری افزود: تمام آثار گروه های شرکت کننده در جشنواره‌های استانی و منطقه‌ای قبلا به زبان فارسی اجرا شده بودند و این نشان از ضعف جدی در ساختار برگزاری جشنواره تئاتر کردی است.
این کارگردان با اعلام اینکه تم و ژانر نمایشنامه‌های راه یافته به این دوره از جشنواره با ساختار و اهداف کلی جشنواره کردی همخوانی ندارد، افزود: نبود متن نمایشی قوی و دراماتیک با شاخصه های کردی از مشکلات اساسی و زیربنایی هر ساله جشنواره تئاتر کردی است.
وی با انتقاد از ترجمه غیرحرفه ای و پر از اشکال متون نمایشنامه های فارسی به زبان کردی یادآور شد: متاسفانه اکثر متون نمایشی توسط افراد غیرمتخصص و غیرآشنا به اصول اولیه ادبیات نمایشی ترجمه می شود و در اختیار گروه های تئاتری قرار می گیرد.
بخش نمایشنامه نویسی باید به جشنواره اضافه شود
این کارشناس ارشد کارگردانی از حذف بخش نمایشنامه نویسی در جشنواره تئاتر کردی انتقاد کرد و افزود: برگزاری این بخش از جشنواره تئاتر کردی برای آموزش و تربیت افراد خلاق و توانمند نمایشنامه نویس کردی حیاتی است و انتظار می رود که متولیان در دوره های بعدی نسبت به قرار دادن این بخش اقدام کنند.
این کارگردان با سابقه تئاتر استعدادهای بازیگران گروه های نمایشی مناطق کردنشین را ستود و گفت: متاسفانه کارگردانان گروه های نمایشی به دلیل عدم شناخت حرفه ای و علمی از تکنیک های کارگردانی از پتانسیل‌های بالقوه بازیگران به نحو احسن بهره برداری نمی کنند.
به اعتقاد وی آثار نمایشی این جشنواره از ضعف‌های شدید کارگردانی، طراحی صحنه، لباس، نور، گریم و موسیقی برخوردار بود که بخشی از آن به شناخت از علم تئاتر و بخشی نیز به کمبود تجهیزات و امکانات نمایشی از جمله نورپردازی و تجهیزات صوتی ارتباط دارد.
عبدالرحیم زاده از عدم حضور کارگردانان با سابقه و حرفه‌ای دوره های اول تا پنجم در دهمین جشنواره تئاتر کردی نیز سخن گفت و افزود: فرصت سازی برای گروه های تئاتری جوان، خلاق و پویا از استراتژی کلان محور گروه های حرفه‌ای تئاتر در مناطق کردنشین است.
وی با اشاره به همدلی گروه های تئاتری برای تداوم حیات جشنواره کردی گفت: مجریان جشنواره باید با طراحی بخش مهمانان ویژه به گروه های حرفه ای و باسابقه تئاتر در مناطق کردنشین هر ساله پیشنهاد تولید آثار بدهند تا مشعل فروزان بنیانگذاران تئاتر کردی همچنان فروزان بماند.
تئاتر کردی همچنان کودکی نوپا است
بختیار پنجه ای کارشناس تئاتر نگرش نوستالژیکی را روحیه غالب انسان شرقی عنوان کرد و افزود: برای رشد و تعالی جشنواره تئاتر کردی و تغییر اندیشه سنتی به عقلانیت هنری باید شبانه‌روز عالمانه و خاضعانه تلاش کرد.
وی تئاتر را هنری مردمی و انسان‌گرا دانست و گفت: فلسفه وجودی تئاتر در کشورهای توسعه یافته ارتقا دانش و خرد عمومی و افزایش مشارکت پذیری مردم در فرایند توسعه فرهنگی و هنری است.
وی گفت: بررسی ها نشان می دهد که مخاطبان هر ساله جشنواره کردی تنها اعضای گروه های نمایشی از استانهای کردستان، کرمانشاه، ایلام و آذربایجان غربی هستند و این نوع نگرش که هم اکنون بر ساختار جشنواره حاکم است با ماهیت و فلسفه وجودی تئاتر در تضاد است.
پنجه ای با بیان اینکه ارزش نهادن به هر هنری عین هنر است، افزود: توجه به برگزاری کمی جشنواره تئاتر کردی خیانت جبران ناپذیر به تاریخ ادبیات نمایشی کردی است.
این دانش آموخته علم تئاتر نمایش را طلایه‌دار ارتباط انسانی دانست و گفت: در پهنای ذهن تولید کننده، بررسی ماهیت هستی و کیستی انسان در ساختار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جوامع محور درام است.
وی خواستار آسیب شناسی آفت‌های تئاتر کردی شد و افزود: جشنواره تئاتر کردی به لحاظ ساختار و درونمایه هنوز فاقد شاخصه‌های تئاتر کردی به لحاظ هویت تاریخی ناخودآگاه جمعی و هستی شناسی انسان کرد است.
پنجه ای از چیدمان پرسپکتیو آثار نمایشی در دهمین جشنواره تئاتر کردی انتقاد کرد و گفت: در آثار نمایشی این دوره از جشنواره توجه به انتخاب متون نمایشی، استفاده حرفه‌ای و آکادمیک از روش ها و شیوه های کارگردانی، تکنیک‌های بازیگری، طراحی صحنه، نور، لباس، گریم و موسیقی ضعیف بود.
وی از تعداد بی شمار فارغ‌التحصیلان کرد در دانشگاه های هنر تئاتر در 10 ساله گذشته خبر داد و افزود: متاسفانه مسئولان برگزاری جشنواره از چهره های بنام و تحصیل کرده دانشگاهی کرد از جمله دکتر "قطب‌الدین صادقی"، "بهروز غریب‌پور"، "علی ظفر قهرمانی‌نژاد"، "ناصح کامگاری"، "پرویز فاتح فرومند" و "انور سبزی" در پروسه داوری و برگزاری کارگاه های آموزشی بهره نمی‌گیرند.
در دهمین جشنواره تئاتر کردی دو نفر از هیئت داوران نهایی جشنواره فارسی صحبت می کردند و این موجب دلزدگی و ناراحتی تعدادی از گروه های شرکت کننده شده بود.
جشنواره کردی باری به هر جهت
صابر دل بینا نویسنده، کارگردان و بازیگر باسابقه تئاتر در کردستان نیز از ضعف ساختاری جشنواره و کیفیت نامطلوب آثار نمایشی این دوره از جشنواره انتقاد کرد و گفت: برگزاری جشنواره تئاتر کردی با این نوع تفکر غالب صرفا تقویم برنامه‌های فرهنگی ارشاد را پر می کند.
وی با اشاره به فقر تئوریک و نظری اثرهای نمایشی جشنواره تئاتر کردی افزود: چیدمان داوران مراحل بازخوانی و بازبینی جشنواره در بین چهار تا پنج نفر ثابت می چرخد.
وی از اعتماد نکردن و به حاشیه راندن چهره‌های تحصیل کرده متخصص علم تئاتر در فرایند داوری جشنواره کردی ابراز تاسف کرد و افزود: این نوع نگرش زیبنده مردم فرهنگ دوست و هنرور استان فرهنگی کردستان نیست.
به گفته دل بینا اکثر آثار نمایشی به لحاظ تکنیک‌های کارگردانی، بازیگری، طراحی صحنه، لباس، نور و موسیقی ضعیف و فاقد اصول و مبنای تئوری تئاتر بودند.
وی گفت: اکثر کارگردانان آثار نمایشی این دوره از جشنواره دانش آموخته تجربی هنر تئاتر بودند و رگه های تقلید و کپی برداری در سبک و اجرای نمایش های آنان مشهود بود.
دل‌بینا از جلسات نقد و بررسی اثرهای نمایشی در دهمین جشنواره تئاتر کردی نیز انتقاد کرد و گفت: اکثر جلسه های نقد و بررسی آثار به محل درگیری لفظی افراد، تکه پاره کردن تعارف و تخریب گروه های رقیب در جشنواره تبدیل شده بود و بیشتر شبیه جلسه های پرسش و پاسخ بود تا نقد و بررسی.
سیر قهقرایی جشنواره کردی
فریدون حامدی نویسنده، کارگردان و بازیگر حرفه ای تئاتر از سیر قهقرایی جشنواره تئاتر کردی ابراز ناخرسندی کرد و گفت: در حال حاضر چشم‌انداز فرهنگی و هنری برای جامعه هدف جشنواره تئاتر کردی متصور نیست.
وی با بیان اینکه سیاست های کنونی برگزاری جشنواره با اهداف بلند مدت جشنواره همسو نیست، افزود: تبادل فرهنگی و هنری کردستان ایران با اقلیم کردستان عراق، تقویت اصول نمایشنامه‌نویسی، آموزش تکنیک‌های خلاقانه کارگردانی، دراماتورژی، بازیگری و بازنمایی دراماتیک ادبیات شفاهی مناطق کردنشین به ویژه اسطوره های کردی، ثبت و خلق دراماتیک پتانسیل‌های منظوم عاشقانه و حماسی بیت و حیران از چشم‌انداز بلندمدت جشنواره کردی بود که متاسفانه علیرغم 10 سال فعالیت این جشنواره تاکنون هیچ دستاوردی حاصل نشده است.
حامدی عدم راه اندازی دبیرخانه دائمی، اختصاص اعتبارات سالانه و اعمال مدیریت سلیقه ای را از عوامل تهدید جشنواره تئاتر کردی برشمرد و گفت: متاسفانه جشنواره تئاتر کردی سقز متناسب با ذائقه مسئولان دستگاه های ذیربط برگزار می شود و این لطمه بزرگی بر ماهیت وجودی هنر تئاتر است.
انحصارطلبی در جشنواره کردی
افشین ناصری نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر نیز از انحصارطلبی و ترکیب خانوادگی داوران در مراحل بازخوانی و بازبینی انتقاد کرد و گفت: آثار راه یافته به جشنواره محصول پروسه داوری در مراحل بازخوانی و بازبینی است.
وی پایه‌گذاران فرهنگ منحط انحصارطلبی داوری را نکوهش کرد و یادآور شد: انتظار می رود در دهه دوم جشنواره تئاتر کردی اعضای این نوع داوری تئاتر شناسایی و از خانواده بزرگ تئاتر برچیده شوند.
لزوم آسیب شناسی تئاتر کردی
عباس بنی عامریان از کارگردانان کرمانشاهی نیز بر برگزاری سمینار آسیب شناسی تئاتر کردی تاکید کرد و گفت: 50 درصد از آثار نمایشی جشنواره تئاتر کردی در سال جاری فاقد معیارهای جشنواره ای بودند.
وی کردستان را سرزمین غنی تاریخ، فرهنگ و هنر شفاهی و نوشتاری برای خلق نمایشنامه های حرفه‌ای عنوان کرد و افزود: اکثر گروه های نمایشی هنوز موفق به شناخت و ترکیب این پتانسیل ها در عناصر تئاتری نشده اند.
جشنواره تئاتر کردی ظرفیت بین المللی شدن را دارد
یکی از اعضای داوران جشنواره تئاتر کردی نیز نهادینه شدن هنر تئاتر در جامعه را یک ضرورت ملی، منطقه ای، استانی و شهرستانی عنوان کرد و افزود: شورای نظارت باید با برجستگی این نیاز ضروری در جهت ترغیب انگیزه و شور هنرمندان تلاش کند.
حمیدرضا نعیمی با اشاره به توانمندی های حرفه ای هنرمندان کرد در جشنواره تئاتر کردی سقز افزود: میدان مغناطیسی این جشنواره باید برای جذب هنرمندان کردهای ایلام، قوچان، کرمانشاه و اقلیم کردستان عراق نیز تقویت شود.
وی بر بین المللی شدن این جشنواره در تاریخ ادبیات نمایشی کردی تاکید کرد و افزود: آثار اجرایی دهمین جشنواره تئاتر کردی معرف زبان، فرهنگ، تاریخ و اجتماع کردهاست و به همین دلیل باید زمینه برای حضور گروه های بیشتر در جشنواره فراهم شود.
وی با اشاره به اینکه خلق دراماتیک این مینیاتور فرهنگ و تمدن کردی موجب آرامش روحی و روانی انسان خسته از زندگی ماشینی و هیاهوی شهری می شود، افزود: کردستان اطلس هنرهای نمایشی و خلق آثار ادبی به ویژه شعر سرایی است.
نعیمی در خصوص ضعف محتوایی آثار نمایشی این جشنواره نیز گفت: بیش از نیمی از آثار اجرایی این جشنواره فاقد اصول حرفه ای تئاتری بود.
دوره ای دیگر از جشنواره تئاتر کردی سقز نیز در حالی به بایگانی رفت که توجه متولیان امر به دیدگاه ها و نظرات افراد فعال در این حوزه یک نیاز جدی است تا هنر تئاتر به ویژه در کردستان به سمت و سوی افق های روشن حرکت کند و به اعتلا برسد.
................
گزارش: شیروان یاری
نظر شما