حجت الاسلام مهدی رستم نژاد عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی و پژوهشگر قرآنی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با نگاه اسلام و اخلاق اسلامی به طنز و مسئله عیبجویی از دیگران اظهار داشت: حوزه اخلاق در اسلام مربوط به درون است، علمای اخلاق وقتی عفاف درونی و روحی انسان را ترسیم می کنند آن را به دو حوزه فضائل اخلاقی و رذائل اخلاقی تقسیم می کنند.
وی افزود: رفتار ما حاکی از این صفات و روحیات درونی است؛ به طوری که ما هم کبر داریم و هم رفتار متکبرانه. این رفتار متکبرانه می تواند در قالب لباس، کلام و فکر خود را نشان دهد. قرآن در رابطه با امتناع شیطان از سجده نکردن به رفتار سجده نکردن اشاره نکرده بلکه آن را به کبر و استکبار و روحیه نخوت شیطان نسبت می دهد.
حجت الاسلام رستم نژاد با اشاره به اینکه هر حرکتی یک کد و نشانه از یک فضیلت یا رذیلت اخلاقی است و خاستگاه آن به روح باز می گردد گفت: در قرآن از این موارد فراوان مورد اشاره قرار گرفته است. اسلام تمام آن رفتارهایی که حکایت از یک انگیزه درونی بد باشد یا به یک مسئله ای بر می گردد که تحقیر انسان و زیر پاگذاشتن کرامت انسان را به دنبال دارد را مذموم می داند. چرا که این رفتارها نشان دهنده این است که افراد در درون خود یک نیت دیگری دارند.
عضو هئیت علمی جاممةالمصطفی تأکید کرد: آیه ای در قرآن در این رابطه آمده که تحقیر دیگران و به سخره گرفتن یک قوم، ملت و یا شهر را مذموم میداند. قرآن در در این رابطه آورده است در اولین آیه سوره همزه آورده است: وَیْلٌ لِّکُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ (اولین ایه سوره همزه) که وای بر هر شهری که همزه و لمزه باشد.
رستم نژاد در رابطه با این که معنای همزه و لمزه چیست اظهار داشت: مفسران و روایات اظهار داشته اند که این دو واژه از معنای بسیار گسترده ای برخوردارند. برای مثال گفته شده است که همزه یعنی غیبت کننده، عیب جویی کننده با اشاره سر و دست، عیب جویی کننده رو به رو، عیب جویی کردن آشکار و یاد کردن دیگران با القاب ناشایست. لمزه نیز به معنای عیب جویی کننده است اما عیب جویی کننده پشت سر و عیب جویی کننده با چشم و ابرو معنا می دهد. در واقع هرگونه عیب جویی، غیبت و استهزا چه به وسیله زبان، قلم، اشارات و حالات صورت تمام این مسائل را شامل می شود. در این عبارت به طور کلی و سربسته دربرگیرنده تمام این موارد ذکر شده است.
وی تصریح کرد: در روایات داریم که فردی پشت سر پیامبر ادا در می آورد، روزی پیامبر یک جمله به وی فرمود و گفت که آیا می دانی افرادی چون تو فردای قیامت به چه صورتی محشور می شوند؟ تعبیر پیامبر با تعاریف امروز به شکل یک کاریکاتور می شود. اهل تمسخر به هر شکل و نوعی فردای قیامت به این شکل هستند.
این پژوهشگر قرآنی گفت: از مجموع آیات و روایات استنباط می شود که عیب جویی، مسخره کردن و استهزا تنها به زبان نیست و می تواند به هر شکلی نمایان شود. از این رو هرکدام از این گناهان به تعداد مستمعین بزرگتر می شود. هرچه تعداد مستمعین و مخاطبان این گناه بیشتر شود، شعاع این گناه وسیع تر شده و کیفر این فرد نیز به همان میزان افزایش می یابد.
وی تأکید کرد: براساس آموزه های اسلام نقد نظر بلا مانع است. نقد نظریه و یا رد نظریه در یک کلام طنز آمیز ایراد ندارد. طنز هنر است اما باید برای ارائه آن شرایط لازم را رعایت کرد. مسخره کردن شخص، قوم، گروه و یا افرادی که دارای یک زبان خاصی هستند و اهل یک شهر خاصی هستند قطعا گناه است، چرا که از شرایط نقد نظریه عبور کرده و روی شخص متمرکز شده است و این امر یک فساد اخلاقی درنظر گرفته می شود.
حجت ا لاسلام رستم نژاد گفت: که این نوع فساد اخلاقی امروزه خطرناک تر است چرا که اگر در یک رسانه ای جمعی و حتی ملی گفته یا شنیده و یا نوشته شود این گناه و زشتی آن به تعداد مخاطب مضاعف می شود. چرا که این امر اشاعه فحشا بوده و یک کلام وقتی روی آنتن می رود میلیونها نفر از آن مطلع می شوند.
نظر شما