به گزارش خبرنگار مهر، «میخائیل سینلنیکوف» شاعر روس و استاد دانشگاه علوم طبیعی و آکادمی پتروفسکی روسیه در همایش سعدی و پوشکین که عصر روز سه‌شنبه 29 فروردین در شهر کتاب مرکز برگزار شد، با اشاره به اینکه در آثار سعدی شیرازی و الکساندر پوشکین که پنج قرن پس از وی می‌زیسته است، خصوصیاتی برای مقایسه کردن وجود دارد، اظهار کرد: هم در پوشکین و هم در سعدی، بزرگی اندیشه‌ها با خلاقیت‌های ایشان و استعدادی که به ندرت در افراد وجود دارد، آمیخته شده است. طرح‌هایی که فاقد هرگونه نقطه ضعف و کاستی هستند و با قاطعیت تبدیل به معجزه‌ای واقعی از هارمونی می‌شود.
وی افزود: تنها یک تفاوت در این میان وجود دارد و آن اینکه سعدی، همان طور که معروف است سی سال اول زندگی خود را به کسب علم مشغول بوده و سی سال دوم را به سفر پرداخته است. وی تنها سی سال سوم عمر خود را به شکل شاعری با زندگی پرثمر به سر برده است، در حالی که پوشکین از همان ابتدا با استعدادی خارق‌‌العاده، به سرعت پله‌های ترقی را پشت سر می‌گذارد و تا قبل از سی سالگی به بلوغ کامل می‌رسد. وی تنها 37 سال عمر کرده است و کشته شدن پوشکین برای هم میهنانش یک فاجعه بود.
سینلنیکوف افزود: فئودور داستایوسکی در سخنان خود می‌گوید که همه دنیا به پوشکین توجه داشته‌اند. شاید چنین استعدادی بتواند ویژگی‌های فرهنگ هر ملتی را روشن ساخته و زوایای روح آ‌نان را آشکار سازد. شاید این استعداد بتواند به سادگی محقق شده، تبدیل به ویژگی تمام ادبیات روس شود، اما این استعداد در شخص پوشکین با وضوح و شفافیت بیشتری بیان شده است و البته، پوشکین در تمام آثار ارزنده خود نسبت به زندگی و گنجینه‌های معنوی شرق، دوران باستان و قرون وسطی بی‌توجه نبوده است.
این شاعر ادامه داد: پوشکین حتی به هنر دوران معاصر خویش نیز بی‌توجه نبود. وی همچنین به کشورهای مسلمان نشین شرق نیز توجه داشت و سعی می‌کرد که حتی تکهای کوچک از این گنجینه را بیابد. پوشکین سعی داشت تکهای از این زیبایی و حکمت جاودان را ببیند تا در آثار خویش به کار بگیرد و تمام نظم روس را با آن غنی سازد. آثار «تقلید از قرآن» و منظومه بی‌نظیر «پیامبر» بر این گفته‌ها صحه می‌گذارند. به جرات می‌توان گفت که آثار پوشکین و الهامات وی از کتاب مقدس، حکایت‌هایی درباره زندگی محمد(ص) و اشعار و منظومه‌ای آخر وی، همه تایید کننده این واقعیت هستند.
استاد دانشگاه علوم طبیعی و آکادمی پتروفسکی روسیه ادامه داد: پوشکین از منظومه‌های شرقی بدین خاطر لذت می‌برد که مملو از خرد و سخنان گوهربار بودند با این که پوشکین تا آخرین روز زندگی اشعار بایرون و حضور قهرمانانه وی را می‌ستود، «بایرونیسم» در پوشکین به مرور کمرنگ شد و زمان اشعاری که در ادبیات از آن به سبک بایرون یاد می‌کنند، گذشت. دایره علاقه‌مندان اشعار پوشکین در شعرسرایی جهان گسترش می‌یابد و یکپارچگی و کمال در شاهکارهای وی هرچه بیشتر مورد تحسین قرار می‌گیرد. اگرچه پوشکین تایید می‌کند که کمدی الهی دانته، خلق یک نابغه است. با این حال، وی قادر به ارزیابی عظمت شعر فارسی است.
وی افزود: پوشکین تا حدی زیادی به افکار انسان‌ها گره خورده و در اعماق روح‌ها رخنه کرده است. طبق دستورالعمل‌های قرآن که نباید با انسان‌های نادان به بحث پرداخت. پوشکین چندین مرتبه به این موضوع اشاره کرده است و نهایتا در آخرین سطور اثر منظوم یادبود می‌گوید: با نادان بحث نکن. سعدی نیز که در دوران خود کوله باری از غم با خود می‌کشید در بند نهایی جلد اول آثار منظوم به این موضوع اشاره می‌کند. بدین ترتیب، می‌توان قاطعانه گفت که پوشکین مترجم آثار سعدی به زبان روسی بوده است حتی اگر این ترجمه به اندازه چند خط باشد.
سینلنیکوف همچنین گفت: پوشکین هیچگاه به ایران سفر نکرده است اما در سال 1828 در شهر تفلیس حضور پیدا کرد، شهری که هنوز تاثیر فرهنگ پارسیان در آن حفظ شده بود و یادبودهایی از رودخانه فرات تا ارزروم در آن به چشم می‌خورد. در این منطقه جنگ میان روس و ترکیه درگرفته بود. در آن روزها، پوشکین علاوه بر شاهکار منظوم خود سفر به ارزروم، مجموعه اشعار بی‌نظیری را به رشته تحریر درآورد. در میان این اشعار، می توان به حافظ اشاره کرد که البته در آن هیچ یک از غزلیات حافظ را ذکر نکرده است. پوشکین در آثار خود به اشعار برگرفته از سایرین و با ترجمه آثار ایشان اشاره می‌کرد و تمایلی به پنهان ساختن آنها در قالب اشعار خود نداشت. حتی تاثیر شعر کلاسیک فارسی بر اشعار وی به وضوح قابل مشاهده است.
به گفته این شاعر روس، پوشکین حتی بدون اینکه زبان فارسی را بداند و یا تسلطی بر اشعار حافظ و سعدی داشته باشد، به طور زیرکانه‌ای عمق این سخنان را حدس زده و با قلب و ذهن خود معانی عالی آثار را درک کرده است. البته این مساله چندان مهم نیست که آیا نویسنده روس در آن زمان با اسامی مذکور آشنا بوده است یا خیر. در هر صورت، علاقه به آثار کلاسیک فارسی در وی به مرور زمان تشدید شده است.
سینلنیکوف در ادامه با اشاره به اینکه در اشعار پوشکین دائما صحبت از ویژگی‌های شعر شرق و شعر ایرانی به میان می‌آید، گفت: پوشکین اشتباه نمی‌کند. فارسی در زمان وی، زبان شعر در کشورهای اسلامی بود و این زبان را می‌فهمیدند. نه تنها در کریمه مسلمان‌نشین که حتی در میان تاتارهای قازان که فاصله زیادی از ایران داشتند به این زبان می‌نوشتند. واضح است که امورات حکومت کریمه بدون مدیحه‌سرایی‌های شاعران چاپلوس نمی‌گذشت. اما نسل بعد از سعدی هوای سرزمین جادویی شیراز را تنفس کرده بودند. به همین خاطر تمایلی به دروغ و چاپلوسی نداشتند. پوشکین حکمت سعدی و پاکی روح وی را حس می‌کرد و نمی‌توانست تهمت‌هایی که بر وی وارد می‌کند را بپذیرد. سعدی همچون حافظ تبدیل به همسفر دایمی پوشکین در مسیر تجربه زندگی و الهام بخش وی شد.
وی همچنین گفت: تعداد ترجمه‌های روسی که از آثار سعدی صورت گرفته است، هر سال بیشتر می‌شود و در قرن بیستم، مدرسه عالی ترجمه شعر روسیه نیز به کار روی بوستان و گلستان سعدی پرداخته است. آن دسته از اشعار روسی که حکمت ایرانی را با خود حمل می‌کنند، نیز کم نیستند و قطعاً نیاز به ترجمه دارند. می‌توان گفت که بیشتر این اشعار با خواندن ابیات عمر خیام، سعدی، حافظ و نظامی در ذهن تازه می‌شوند. این شاعران ایرانی در روسیه از شهرت کافی برخوردار هستند، اما آثار ترجمه شده فردوسی و جلال الدین رومی به خاطر دشواری فهم، کمتر شناخته شده هستند. با این حال شاعران روس به مطالعه این آثار نیز می‌پرداخته‌اند تا جایی که در عصر نقره‌ای انجمن حافظیون در پترزبورگ تشکیل شد.
نظر شما