به گزارش خبرنگار مهر، امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضای سبز مؤثر در اشکال گوناگون دیگر قابل تصور نیست، گسترش شهرها باعث تشدید عوارض توسعه بی رویه و ناپایدار شهری شده است که تشدید آلودگی های محیطی از مهمترین این عوارض است. اهمیت فضاهای سبز شهری تا بدان حد است که امروز وجود این کاربری به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع به حساب می آید.
توجه به فضای سبز به طور عام به عنوان ریه های تنفسی شهرها تعریف اغراق آمیزی از کارکردهای آن نیست، بلکه این تشبیه بیان کننده حداقل کارکرد آن در مفهوم اکولوژیک شهرها به شمار می رود. طبق مطالعاتی که در زمینه توزیع فضای سبز شهری در دنیا انجام شده است، استاندارد بین المللی فضای سبز شهری برای هر نفر بین 15 تا 25 مترمربع است که در شرایط اقلیمی متفاوت این میزان متغییر است، درحال حاضر وضعیت فضای سبز شهری در حد مطلوب نیست که مهمترین دلیل آن را می توان عدم مدیریت فضای سبز شهری ذکر کرد.
در این راستا در مدیریت شهری گرگان خوشبختانه طی سال جاری برای اولین بار بودجه یکساله برای سازمان پارک ها و فضای سبز در نظر گرفته شده است تا دیگر شاهد آن نباشیم که بسیاری از گونه های گیاهی بدون توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی در گرگان کاشته شود. امیدوارم با مدیریت فضای سبز شهری و رویکرد جدید آن بتوانیم با توجه به ظرفیت و پتانسیل موجود شهری، فضای سبز متناسب با محیط را فراهم سازیم.
رشد آپارتمان نشینی در گرگان
با گسترش شهر گرگان طی سال های اخیر، آپارتمان نشینی رشد قابل توجهی پیدا کرده است که این موضوع باعث دور افتادن مردم از دامان طبیعت شده است. باید توجه داشت که آپارتمان هر چقدر هم بزرگ باشد باز هم یک محیط بسته محسوب شده و امکان حرکت فیزیکی و جسمی را از آدمی می گیرد. جایی که راه ارتباطی آن با محیط بیرون یک در و تعدادی پنجره و یا در خوش بینانه ترین حالت یک بالکن یا تراس کوچک است، حس زیبای طبیعت و سرسبزی آن را از ساکنان دور می کند و این موضوع علاوه بر ناراحتی های جسمی قطعاً باعث ایجاد اختلالات روانی و روحی نیز می شود.
البته این نکته نیز حائز اهمیت است که اگر همین آپارتمان سازی اصولی انجام شود می تواند با آرامش همراه باشد اما تراکم بیش از حد جمعیت، امر نظارت را مشکل تر و آلودگی های محیط زیست را به مراتب بالاتر برده است.
از مهمترین کارکردهای محیط زیست با فضای سبز شهری، جذب آلاینده های هوا و تصفیه هوا، تعدیل دما، کنترل فرسایش و لغزش خاک و کاهش آلودگی صوتی، زیستگاه حیات وحش و پرندگان است و از مهمترین کارکردهای اجتماعی و فرهنگی آن نیز ایجاد ارتباط متقابل و پیوند اجتماعی بین طبقات مختلف اجتماعی است. به طور مثال وقتی به ناهارخوران می رویم شاهد پیوند اجتماعی بین اقشار مختلف گرگانی هستیم که با فراهم نمودن تسهیلات و امکانات گردشگری می توان این امر را بیش از پیش مهیا کرد.
از کارکرد زیبا شناختی و روان شناسی فضای سبز شهری نیز می توان به کاهش استرس و ایجاد آرامش و آسایش آن اشاره کرد. از کارکردهای اقتصادی آن نیز جذب گردشگر و رونق تجارت، افزایش قیمت زمین و املاک و مستغلات و در نتیجه افزایش میزان مالیات دریافتی توسط شهرداری است.
راهکارهای سبز شدن محلات
باید به راه های جدید سبز شدن محلات بیندیشیم و یکی از این راهها گسترش فضای سبز عمودی است که این موضوع را با آموزش شهروندی و علاقه مند کردن آنها به ایجاد فضای سبز در بام های مجتمع های مسکونی می توان بهینه کرد. سامانه بام سبز موضوع کاملاً متفاوتی است که علی رغم توجه بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه به این مقوله، این موضوع در کشور ما نه تنها غریب و نا آشنا است بلکه حتی تحقیقی هم در راستای توجیه نمودن آثار مثبت آن صورت نگرفته است.
بام های سبز بخشی از تلاش ها برای پایدارتر ساختن شهر ها و یکی از راه حل های مدرن برای مشکلات شهری است، نزدیک به نیم قرن است که از اجرای بام سبز در جهان می گذرد و بسیاری از شهرهای دنیا با بهره مندی از همین ایده تبدیل به شهر سبز شده اند. باغ بام ها و بام های سبز در بسیاری از شهرها سالانه 100 میلیون دلار صرفه جویی در مصرف انرژی را سبب شده اند.
این سبک از ایجاد فضای سبز بسیاری از شهروندان را با این حقیقت آشنا کرده است که گل کاری در بام خانه ها باعث کاهش حرارت و دما به ویژه در تابستان می شود. استفاده از فضای سبز عمودی روی بام ها موجب به حرکت درآوردن ذرات معلق در هوا و در نتیجه گردش هوا می شود و به خنک تر شدن هوای داخل خانه ها نیز کمک می کند.
کارشناسان معتقدند اگر سقف تمام خانه ها گل کاری شوند، درجه حرارت هوای کل شهر نیز کاهش خواهد یافت، ضمن اینکه اگر سقف خانه های یک طبقه گل کاری شوند از هزینه خنک کردن آنها بین 20 تا 30 درصد کاسته می شود. آنها دریافتند بام های سبز می توانند آلاینده ها را جذب و فیلتر کنند و در نهایت بین 50 تا 70 درصد آب موجود در آلودگی هوا را در خود نگه دارند. این شیوه که باعث کاهش آب موجود در آلاینده ها و کاهش خطرات آن می شود، بی گمان راهکار موثری برای رهایی از مشکلاتی است که گریبان شهرها را گرفته اند. در این میان دو فاکتور قدمت ساختمان و نوع مصالح آن از نظر استحکام برای فضای سبز بام ها از شرایط اجرای طرح فضای سبز عمودی هستند که باید به طور دقیق محاسبه شوند.
بام های سبز با جذب امواج صوتی، آلودگی صوتی را کاهش می دهند که این کارکرد آنها را به ابزاری مفید برای حفاظت از محیط زیست تبدیل کرده است. گسترش فضای سبز عمودی با ایجاد بام سبز بسیار کم هزینه تر از ایجاد فضای سبز در کوچه و خیابان ها است. ضمن اینکه با اجرای این طرح می توان از مشارکت بیشتر شهروندان برخوردار شد، زیرا هر یک از واحدهای ساختمانی در معرض دید عمومی در این طرح به صورت همسان می توانند دارای گلدان یا باغچه های آپارتمانی باشند.
ایجاد باغهای شهری
همچنین ایجاد باغ های شهری موجب بهبود و تقویت روحیه افراد، توسعه و حاصلخیزی و ایجاد اشتغال و ارتقای بهداشت جامعه می شود. وجود این باغ ها باعث می شود تا افراد شهرنشین از محصولات تازه و سالم استفاده نموده و به اندازه کافی از آن بهره مند شوند. باغ های شهری با آب و هوای تازه و خنک پناهگاه خوشایند و مکان آرامی به دور از شلوغی و هیاهوی شهر جهت تجدید روحیه اهالی منطقه هستند.
این باغ ها حتی ارزش املاک منطقه را نیز افزایش می دهند، مشخصه بارز باغ های مذکور امکان گفت و گوهای اجتماعی در آن است. افرادی که در این مکان ها باغبانی می کنند تنها به زیر و رو کردن خاک و پاشیدن دانه و جمع آوری محصول اشتغال ندارند. کافی است درون یکی از این باغ ها قدم بزنیم آن گاه مردم را شور و نشاط و ارتباط دوستانه با یکدیگر خواهید یافت. آنها در مورد دانه ها، بذرها، ابزار و ادوات باغبانی نکات آموزنده پیرامون باغداری بحث و تبادل نظر می کنند و دانش و مهارت و تجربه هایشان را در اختیار یکدیگر می گذارند. این گونه باغ ها مکانی است برای دید و بازدید اهالی محل، جایی که در آن روابط اجتماعی شکل می گیرد و پذیرفته می شود، در صورت تحقق این امر جامعه شهری بهبود می یابد.
در مجموع باید به این نکته اساسی توجه شود که بالا بردن سطح آگاهی مردم در مورد فضای سبز و آشنایی با خواص گیاهان ضروری است که عدم توجه به آن از طرف مردم و ادارات و نهادها منجر به بروز فاجعه و نابودی شهر بر اثر آلودگی هوا و محیط زیست می گردد.
به همین منظور باید شهرداری املاکی را به امر عرضه گل و گیاه با قیمت های مناسب اختصاص دهد و زمینه ایجاد علاقه بیشتر به درخت و گل و چمن را در مردم ایجاد نماید تا هر شهروندی مشوق و دلسوز برای ایجاد فضای سبز در شهر و محیط زندگی خود باشد.
.....................................................
فائزه عبداللهی عضو شورای شهر گرگان
نظر شما