گیلان مستعد وقوع سیل است/تخصیص اعتبار خسارتها را تعدیل می‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، در حال حاضر بیش از 30 رودخانه سیل خیز در گیلان وجود و سالانه خسارات هنگفت جانی و مالی بر این استان تحمیل می کند.

 در این میان رودخانه سفیدرود خود به تنهایی مرکب از آبراهه های کوچک و بزرگ متعددی است که به لحاظ سیل خیزی و اثرات منفی ناشی از بروزسیل حائز اهمیت فراوان هستند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در این باره گفت: انجام هرگونه عملیات عمرانی و کشاورزی در حوزه های سیل خیز باید با رویکرد عدم تشدید سیل باشد.

رحمت الله رحمانی افزود: مناطق سیل گیر در حوزه های سیل خیز شناسایی و از هرگونه ساخت و ساز اعم از مسکونی، آموزشی، تجاری و غیره ممانعت و از دست زدن به هرنوع فعالیتی که حوزه های فاقد سیل استان را بتواند دچار بحران کند، به شدت پرهیز شود.

مسئله سیل و سیلاب قابل کنترل است

وی اظهار داشت: اجرای عملیات آبخیزداری با هدف کنترل سیل و رسوب در حوزه های که به لحاظ سیل خیزی حائز اهمیت هستند در اولویت قرار گیرند چرا که مسئله سیل و سیلاب قابل کنترل است.

مدیرکل منابع طبیعی گیلان گفت: پدیدههای خشکسالی و سیل فراوان، شدت، تداوم و گسترش آن یکی از مشکلات رایج و مهم اکثر کشورها به ویژه ایران است.

وی افزود: کشور ایران با اقلیمی خشک تا نیمه خشک علاوه بر کمی بارندگی، توزیع نامناسب مکانی و زمانی بارندگی و شدت بارشها از یک طرف در زمان بارش با سیلهای مخرب و از طرف دیگر با کم آبی ها و خشکسالی های متناوب رو به رو است که به دنبال خود تاثیرات اقتصادی و اجتماعی، زیست محیطی گوناگونی را سبب می شود.

رحمانی ادامه داد: شناخت این تاثیرات در تدوین برنامه های دقیق برای کاهش این تاثیرات از سوی دولت مفید و موثر خواهد بود.

وی همچنین با اشاره به اینکه بیشتر حوزههای استان به دلیل وجود شیب زیاد و بارندگی فراوان به لحاظ سیل خیزی مستعد هستند، افزود: با اجرای عملیات آبخیزداری می توان از بارشهای که در برخی موارد موجب بروز حوادث ناگوار می شوند به صورت بهینه و مطلوب استفاده کرد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان گفت: دراین زمینه ضمن بهره گیری از مشارکت مردمی، مساعدت تمامی دستگاههای اجرایی نسبت به همکاری و همدلی با این بخش برلزوم افزایش اعتبارات استانی و ملی با هدف اجرای بیشتر و بهتر عملیات آبخیزداری در استان تاکید کرد.

لزوم اجرای عملیات آبخیزداری اصولی در گیلان

وی اظهارداشت: در راستای استفاده موثر و سودمند از منابع طبیعی خدادادی و حیات بخش استان اجرای پروژههای آبخیزداری از وظایف اصلی این اداره کل است.

رحمانی افزود: اجرای عملیات آبخیزداری براساس مطالعات انجام گرفته از سوی مهندسان مشاور با توجه به وضعیت منطقه و بررسی تمامی پارامترهای مورد مطالعه که در تعیین نوع پروژه به منظور اهداف آبخیزداری از قبیل کنترل و کاهش خطرات سیل، فرسایش خاک ناشی از هرز رفت روان آبهای سطحی و پیشگیری از تجمع رسوب در پشت سد هاست، صورت می گیرد که با طراحی عملیات مکانیکی و بیولوژیکی در حوضه های آبخیز پیشنهاد شده و پس از تامین اعتبار از سوی پیمانکاران واجد صلاحیت به مرحله اجرا در خواهد آمد.

وی ادامه داد: با توجه به اهمیت اجرای عملیات آبخیزداری در حوزههای آبخیز که با هدف کنترل نزولات جوی باید به عنوان یک سرمایه ارزشمند به آن نگریست و برای کاهش خطرات ناشی از عدم مدیریت برای منابع خدادادی که برخی مواقع به صورت سیل نمود پیدا می کند و همینطور جلوگیری از فرسایش خاک و تجمع رسوبات، انجام این پروژهها حیاتی است.

بدین ترتیب سیل هر ساله جان انسانهای بیگناه زیای را گرفته و یا اینکه منجر به خسارات مادی فراوانی می شود، این خسارات، خسارتهای آنی سیل هستند چراکه هر سیلی را تبعاتی نیز می باشد که ارزش ریالی آن شاید قابل برآورد و محاسبه نباشد به عنوان مثال در نظر بگیرید که پدر و مادر، کودکی را از دست دهند این ضایعه و خسارت چگونه قابل برآورد و جبران خواهد بود؟

با این وصف چه کار باید کرد ؟ آیا باید دست روی دست گذاشت و تسلیم بود و هیچ کاری انجام نداد و به صرف اینکه سیل یک پدیده طبیعی است، بسنده کرد؟ یا اینکه به فکر چاره بود و ارائه طریق داد؟ با این وجود در خلال یا پس از یک بارندگی شدید مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و در نتیجه آب از بستر عادی خود سرریز و دشت سیلابی و مناطق اطراف را در بر می گیرد، اگر در اثر این سرریز کردن خسارات جانی یا مالی و یا هردو به بار آید به عنوان سیل از آن یاد می شود.

 سیل فقط یک حادثه طبیعی نیست

حال سئوال اینکه آیا سیل تنها یک حادثه طبیعی است؟ بدیهی است که سیل نمی تواند فقط به عنوان یک حادثه طبیعی قلمداد شود، امروزه به دلیل دخالتهای بی رویه انسانها در بسیاری از نقاط که قبلا سیلی رخ نمی داد هم اکنون دچار سیل و تحمیل خسارت جانی و مالی می شود.

برآیند دخالت انسان منجر به برهم خوردگی نظم طبیعی خواهد شد، برای اینکه طبیعت دوباره به نظم دیگری برسد به ناچار باید رفتارهای از خود بروز دهد که شاید به زعم انسانها خوشایند نباشد.

یک کارشناسان آبخیزداری در بیان تفاوت بین مناطق سیل خیز و سیل گیر گفت: سیل در رودخانه ها و آبراهه ها اتفاق می افتد، هر رودخانه ای از اجتماع آبراهه های کوچک و بزرگ فراوانی تشکیل می شود و البته همه اینها در یک مساحتی حضور داشته که زهکشی آن مساحت را برعهده داشته و در نهایت از طریق رودخانه اصلی به خارج از آن مساحت منتقل می شود.

سلیمان اکبری افزود: مناطق سیل خیز در یک حوزه آبخیز به  مناطقی گفته می شود که آب ناشی از بارندگی و یا ذوب برف بنا به دلایلی چون فقر پوشش گیاهی، سنگ بستر یکپارچه و نفوذ ناپذیر، شیب توپوگرافی بالا نتواند در زمین نفوذ کند بنابراین تشکیل هرز آب داده و به سرعت به طرف پائین به راه می افتند، این هرز آبها نیز می توانند مشکلاتی را به بار آورند که مهمترین آن فرسایش خاک است.

وی اظهارداشت: مناطق سیل گیر مناطقی هستند که هرز آبهای تولید شده از مناطق بالادست پس از بهم پیوستن به دلیل تغییر شیب توپوگرافی از بستر اصلی خود خارج و وارد آن می شوند.

تبعات منفی ناشی از سیل غیر قابل جبران است

این کارشناسان آبخیزداری گفت: مشکلات عدیده ای از قبیل تخریب ابنیه های انسانی و انباشت گل ولای در این گونه مناطق ایجاد خواهد شد.

وی در ادامه با اشاره به خسارات ناشی از سیل افزود: این خسارات شامل تلفات انسانی و حیوانی، تخریب اراضی کشاورزی و باغات، انباشت رسوب در دریاچه سدها تالابها، کانالها و نهرهای آبیاری، راه، پل، خطوط آب، برق، گاز، تخریب واحدهای مسکونی تجاری، آموزشی  و مذهبی، گل آلودگی آب و آسیب به محیط زیست گیاهی و جانوری، رانش زمین و تبعات ناشی از آن است.

اکبری به نقش آبخیزداری در کنترل سیل و کاهش خسارات اشاره کرد و گفت: از اقدامات اساسی برای کنترل سیل در حوزههای آبخیز انجام عملیلت آبخیزداری در قالب برنامه های مدیریتی و اجرایی است.

وی همچنین راههای در امان ماندن از سیل را می توان دوری از مناطق سیل خیز و سیل گیر، راه اندازی سیستم هشدارسیل و آبخیزداری در حوزههای آبخیز ذکر کرد.

به هر حال گیلان پس از خوزستان می تواند برای مقابله با سیل، دما و ریزشهای پنج روز آینده را پیش بینی کند، شرایط جغرافیایی استان و وجود حوضه های آبریز با شیب زیاد و ریزش بارانهای سیل آسا و بروز سیلابهای سریع در کوتاه مدت، سرعت عمل در مواجهه و مقابله با اثرات تخریبی سیلابها را در این استان کاهش داده و موجب بروز خسارات مالی و جانی می شود.

ایجاد سامانه پیش بینی هیدرولوژیک سیل

شرکت آب منطقه ای گیلان در این زمینه با ساخت و طراحی سامانه پیش بینی هیدرولوژیک سیل در حوضه های آبریز کرگانرود، ناورود، ماسوله رودخان، شهربیجار، شلمانرود و پلرود امکان پیش بینی حجم رواناب حاصل از بارندگی ها و سیلابهای احتمالی تا پنج روز زودتر را فراهم کرده است.

دراین روش همچنین ارتفاع برف و حجم آب حاصل از ریزش برف در بازههای زمانی یک ساعته طی پنج روز آینده قابل پیش بینی است و این امرکمک فراوانی به سازمانهای مرتبط از قبیل هواشناسی، جهاد کشاورزی، محیط زیست و آب و فاضلاب در برنامه ریزیها و همچنین مقابله با مشکلات احتمالی خواهد کرد.

بدون شک پدیده سیل به عنوان یک واکنش عادی در علم هیدرولوژی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد بنابراین در وجه خانمانسوز و مخرب آن خانه، کاشانه، زمین، مزرعه، باغات و آنچه را که انسان سالیان متمادی با رنج و تعب فراهم کرده است، به کام نابودی فرو می برد.