زمان آن فرا رسیده که مدرنیته از غرور و انحصار طلبی خود دست بکشد

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر محمد باقر خرمشاد رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در اولین روز از همایش بین المللی "ادیان و بیداری معاصر" که دوشنبه 11 اردیبهشت ماه در تهران آغاز به کار کرد، طی سخنانی با طرح سئوالاتی پیرامون نسبت ادیان با پدیده بیداری معاصر، گفت: در آغاز قرن 21 نقش ادیان در حرکت ها و جنبش های امروزی چه می تواند باشد؟ آیا می توان آنچه را که در جهان امروز اعم از جهان اسلام و غیر آن جاری است را بدون در نظر گرفتن نقش دین تحلیل کرد؟

وی با بیان اینکه دین بخشی از وجود انسان است و انکار آن، انکار خود انسان می باشد که ناشدنی است، افزود: در نگاه قرآنی دین و در اینجا دین اسلام، دینی رهایی بخش و بیدارگر است. نور نقطه مقابل ظلمت و خواب آلودگی است و نقطه مقابل افیون و خواب زدگی است و در عین حال نقطه مقابل گرفتار آمدن در مادیات و نفسانیات است.

خرمشاد با قرائت آیاتی از قرآن، تصریح کرد: اسلام به مانند دیگر ادیان دعوت اولیه به بندگی خداوند و دوری از بندگی غیر خدا می کند. بر اساس آیات قرآن جوهر دین علاوه بر دعوت به بندگی خداوند، شناخت آیات الهی، تزکیه انسانها و رها کردن آنها از مادیت صرف و آموزش علم و کتاب و حکمت است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یادآور شد: بر اساس آیات قرآن هدف دین برقراری عدالت و قسط است و همه مسائلی که دین مبلغ آنهاست محقق نمی شود مگر اینکه آدمیان خود اراده کنند که وضعیتشان را تغییر دهند.

وی با اشاره به وقایع اخیر در جهان، تصریح کرد: امروز در جهان جنبش های اجتماعی داریم و ما به عنوان متفکران و تحلیلگران در بررسی هر پدیده اجتماعی با اولین سئوالی که مواجه می شویم این است که چرا این جنبش اجتماعی اتفاق افتاد و این جنبش ها چه مسئله ای را مطالبه می کنند.

خرمشاد افزود: با دو رویکرد می توان این جنبش ها را تحلیل کرد. رویکرد اول خود جنبش های اجتماعی است و رویکرد دیگر، رویکرد برون دینی و درون دینی است. در تحلیل رویکرد اول باید بگوییم که جنبش های اجتماعی به دو بخش قدیم و جدید تقسیم می شوند. جنبش های قدیم ناسیونالیستی و کارگری چپ بودند و جنبش های اجتماعی جدید از جنبش دانشجویی 1968 فرانسه آغاز می شوند.  سئوال این است که در جامعه شناسی و جامعه شناسی سیاسی با مدل جنبشهای قدیم و جدید آیا می شود آنچه را که امروز در جهان و جهان اسلام در حال اتفاق افتادن است را تحلیل کرد؟

وی در پاسخ به این سئوال گفت: اگر بخواهیم صرفا به جنبش های قدیم و جدید تکیه کنیم قابلیت تحلیل همه این اتفاقات از طریق قالب های گذشته وجود ندارد. چرا که ما با نسل جدیدی از جنبش های اجتماعی روبرو هستیم که آن را می توان "جنبش های فرانو" خواند و به نظر می رسد جهت تحلیل این جنبش ها قالب جدیدی را باید جست.

خرمشاد تصریح کرد: جهت دیگر این جنبش های فرانو رویکردی دینی است که به رویکرد درون دینی و برون دینی تقسیم می شود. در این نوع تحلیل چه رویکرد درون دینی یا برون دینی داشته باشیم، هر دو در یک چیز اشتراک دارند و آن اینکه نمی توان حضور دین را در عرصه جنبش های جدید نادیده گرفت.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یادآور شد: در تحلیل رویکرد برون دینی این جنبش ها، یکی از قالب های تحلیل برون دینی تحلیل گفتمانی است که موسسان آن پست مدرن هایی چون سوگو بودند که در این قالب شاکله اصلی پیدا کردن دال مرکزی و دال های فرعی در گفتمان هایی است که منجر به جنبش های اجتماعی می شوند.

وی با اشاره به جنبش های اخیر در جهان تصریح کرد: بال های فرعی این جنبش ها مشخص هستند که نارضایتی از وضع موجود و تلاش برای تغییر آن، نارضایتی از فساد، تبعیض، ظلم و ... از جمله آنها به شمار می روند که در همه جوامع و همه اعصار این مسائل وجود دارد. اما امروز باید پرسید این مسائل حول چه مرکزی می گردد که به نظر می رسد بخشی از این مسائل به بحث دین باز می گردد.

دکتر خرمشاد با اشاره به تاثیر انقلاب اسلامی ایران در نقش آفرینی فرهنگ و دین در پدیده های اجتماعی پس از خود در جهان، تصریح کرد: این تاثیر فرهنگی و دینی چنان است که الان برای تحلیل برون دینی جنبش های اجتماعی موجود در قالب تحلیل های گفتمانی حداقل یک عنصر دین است. زمان آن فرا رسیده که مدرنیته از غرور و انحصار طلبی خود دست بکشد و علیرغم اینکه حدود 100 سال قبل مرگ خدا را اعلام کرد و انسان سرمایه دار را جایگزین آن نمود زمان آن است که اعلام کند دال بودن  انسان سرمایه دارنیز به سر آمده است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: بخش بزرگی از دنیای سکولار فرهنگ آن است و بخش بزرگ فرهنگ، دین است. حتی در اروپا فرهنگ را بدون سنت مسیحی و کاتولیستی نمی توان مورد فهمید.

خرمشاد در پایان به قالب تحلیل درون دینی جنبش های معاصر اشاره کرد و گفت: باید پرسید که ادیان از نگاه درون دینی خود جنبش های فعلی را چگونه تحلیل می کنند به نظر می رسد آنچه که در حال اتفاق افتادن است را نمی توان بدون در نظر گرفتن نقش دین تحلیل کرد که این نشست ها می تواند سرآغازی برای بررسی نقش دین در جنبش های معاصر باشد.

به گزارش مهر، در بخشی از این نشست دکتر محمدرضا دهشیری معاون آموزش و پژوهش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز با ارائه گزارشی از روند برگزاری همایش بین المللی "ادیان و بیداری معاصر" تاکید کرد: در طی برگزاری این همایش 2 روزه حدود 45 مقاله قرائت خواهد شد که در آینده ای نزدیک این مقالات همراه با نظرات و سخنرانی های اندیشمندان و رهبران دینی شرکت کننده در این همایش به صورت مکتوب به چاپ خواهد رسید.

وی گفت: در این همایش کشورهایی چون یونان، ایران، واتیکان، آمریکا، کانادا، هند، پاکستان، تایلند، لبنان، کره جنوبی، اتیوپی، سودان، سوئیس حضور دارند. همچنین در این همایش اندیشمندان و رهبران دینی به بررسی نقش و جایگاه رهبران دینی در بیداری معاصر خواهند پرداخت.

به گزارش مهر، همایش بین المللی "ادیان و بیداری معاصر" به همت مرکز گفتگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی طی روزهای دوشنبه و سه شنبه 11 و 12 اردیبهشت در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه برگزار می شود.