زنان سرپرست خانوار و مشكلات پيش رو // سازمانهاي حامي ، كارنامه قابل دفاعي ندارند

 زنان سرپرست خانوار آسيب پذير ترين  قشر اجتماع محسوب مي شوند كه به علل مختلف طلاق ، اعتياد ، فوت همسر ، زنداني بودن وي و ساير علل به تنهايي به تامين زندگي خود و افراد تحت تكفل خويش مي پردازند .  ازميان آمارهاي ارايه شده از سوي وزارت رفاه و تامين اجتماعي  مبني بروجود 8 درصد جمعيت زير خط فقر مطلق و 7ميليون نفر زير خط فقر ، دكتر  محمد تقي جغتايي رييس دانشگاه  علوم بهزيستي و توانبخشي درگفت وگوبا خبرنگار مهر جمعيت اين زنان را  بيش از يك  ميليون و 500 هزار نفرذكر مي كند كه از اين ميان 65 درصد  از طريق  كاركرد اعضاي  خانوار و فرزندان ، حقوق بازنشستگي  و 35 درصد مابقي نيزتوسط كمك هاي افراد فاميل ، خيرين  و مستمري سازمان بهزيستي تامين مي شوند. 

 دكتر جغتايي درادامه وظيفه سازمان  بهزيستي  را تنها  تامين نمودن 35 درصد جمعيت اين زنان يعني رقمي نزديك به  350 هزار نفر عنوان مي كند و  علت اين اهمال  و سستي را تنها  درفقدان  بودجه  واعتبار سازمان بهزيستي  مي داند . درحالي كه  دكتر مصطفي اقليما  رييس انجمن مددكاران اجتماعي  ايران در گفتگو با  خبرنگار مهر ضمن اشاره به آخرين آمار  به دست آمده توسط سازمان بهزيستي  درشهر مشهد ، به رقمي حدود 24هزار زن سرپرست خانوار در اين شهر اشاره مي كند و مي افزايد تنها 6 درصد  اين زنان توسط  سازمان بهزيستي  حمايت و تامين مي شوند كه اين تعداد نسبت به كل كشور براي سازمان بهزيستي عملكرد مطلوبي تلقي نمي شود .

وي اضافه مي كند : حداكثر ميران مستمري  اين قشر ميان  10 تا 18 هزار تومان در نظرگرفته شده  كه تكافوي حداقل مخارج آنها راهم نمي كند  و مي توان درمقايسه با كل كشور رقمي نزديك به  300 تا 400 هزار نفر  را پيش بيني كرد كه   تحت پوشش هيچ سازمان و نهاد حمايتي نيستند . 

گذشته از آمار و ارقام  ضد و نقيض و نه چندان شفافي كه همواره  سازمان هاي متولي زنان سرپرست خانوار  ارايه داده اند  اين باور كه  واقعا اين فشر محروم و ضعيف اجتماع  با دشواري هايي دست و پنجه نرم مي كنند خود مساله اي است كه  نبايد با ديد اغماض نسبت به آن نگريسته شود ، يعني  هما ن كاري كه مسوولان  سازمان هاي خيريه و حمايتي  در پيش گرفته اند .

   زنان سرپرست خانوارچه مي گويند ؟

انسيه . خ   45 ساله درگفتگو با خبرنگار خبرگزاري مهر وضعيت زندگي خودرا اين گونه شرح مي دهد ، وقتي همسرم فوت كرد سرپرستي فرزندانم را به عهده گرفتم و با تحمل سختي هاي فراوان  بالاخره هر يك سروسامان گرفته وازدواج كردند  . حال كه پيرو سالخورده شده ام  آنها مرا درخانه اي اجاره اي  تنها رها كرده و هيچ سرپرستي  ندارم .  چندي پيش ، با راهنمايي  يكي از همسايگان  به سازمان بهزيستي  رفتم و سرانجام پس از يك سال  مراجعات مكرربه عنوان زن سرپرست خانوار از سوي سازمان  پذيرفته شدم اما  اين وضعيت نيز چندان تفاوتي در شرايطم ايجاد نكرد . با افزايش تورم ، هزينه هاي مسكن و ساير مخارج  زندگي نيز افزايش يافت و ديگر قادر به تامين زندگي نيستم . بهزيستي هم طي  اين مدت  چندان كمكي به من نكرده است  و  تنها هشت هزار تومان مستمري ماهيانه حاصل چندين ماه مراجعه به اين  سازمان است  كه نه تامين اجاره مسكن  است و نه تكافوي سايرمخارجم را مي كند . 

او مي افزايد :   البته سازمان بهزيستي سالي يك بار  تعدادي كالابرگ  دراختيار ما مي گذارد كه شماره هاي آن نيز با تاخير اعلام مي شود و دردي از دردهاي ما را درمان نمي كند . او  با ابراز گلايه از رفتار مددكار ان مراكز سازمان بهزيستي  اضافه مي كند  هر بار براي دريافت  خواروبار مراجعه مي كنم بيشتر از مقدار اجناسي كه  تحويل مي گيرم  از من رسيد  مي گيرند.  اين رفتار آنها را بايد به كجا گزارش كرد  ؟ چون  هيچ كس از مسوولان  سازمان تمايلي به  شنيدن حرف ها و درددل ما ندارند . من زني تنها هستم   وشايد بتوانم  با حذف درمان و خوراكم چند سالي را با همين وضعيت سخت و طاقت فرسا سپري كنم   اما زنا ن ديگري نيز دراين جامعه زندگي مي كنند كه  با وجود ناتواني درتامين مخارج و زندگي خود  سرپرستي چند فرزند را هم برعهد ه دارند ، بنابراين درصورتي كه  توانايي اشتغال براي آنها فراهم نباشد  چگونه مي توانند زير بار هزينه ها كمر راست كنند ؟

سادات . جباري نيز كه 54 سال سن دارد  با ابراز نارضايتي از  عملكرد مسوولان  سازمان  بهزيستي  اشاره مي كند پس ازمدت ها تلاش  و ارايه مدارك  به منظور تحت پوشش قرارگرفتن  سازمان بهزيستي ، در نهايت  موفق شدم به عنوان  زن سرپرست خانوار  تحت پوشش  سازمان بهزيستي  قرارگيرم .

وي با اشاره به اينكه  مبتلا به سرطان سينه است و پزشكان  شرايط بيماري وي را حاد اعلام كرده اند به خبرنگار مهر مي گويد : : پس از جدايي از همسر معتادم كه نفقه اي هم به من پرداخت نمي كرد  تنها شدم  و اكنون  به همراه  تنها دختر و دامادم  زندگي مي كنم  اما از آنجا كه او نيز توانايي تامين مخارج زندگي اش را ندارد به سازمان بهزيستي معرفي شدم با اين اميد كه اگر تحت پوشش سازمان باشم  مي توانم  حداقل مخارج زندگي ام را تامين كنم ، متاسفانه  پس از مراجعه فراوان  و بازديد مددكار  ازشرايط سخت و دشوار  محل سكونتم  ، درپرونده ام  از قول من ذكر شده  مايل نيستم  تحت پوشش  سازمان بهزيستي قرارگيرم . 

وي اضافه مي كند : وقتي به مركز مربوطه مراجعه كردم  بابرخورد  نامناسب  مددكاران اين سازمان مواجه شدم  وآنها  باصراحت  به من گفتند مي توانم  براي هزينه هاي درمان و ساير مخارج  از اقوام و آشنايان  كمك بگيرم .

حال با اين شرايط  چگونه مي توانم به زندگي  سخت ودشوارم  به اين شكل  ادامه دهم  چون به هر حال من هم دوست دارم  اكنون كه سالخورده و ناتوان شده ام حداقل براي تامين هزينه هاي اوليه و درمانم  به كسي محتاج نباشم .

  زنان سرپرست خانوار و آسيب ها

 باتوجه به آنچه گفته شد  جمعيت  اين زنان كه تحت پوشش هيچ سازمان حمايتي  نيستند  35 درصد عنوان مي شود  . جمعيتي كه به طور جدي نيازمند  حمايت هاي اقتصادي و عاطفي هستند . اكنون با وضعيت فعلي درآمد و هزينه ها حتي بسياري از خانواده هايي كه داراي سرپر ست مي باشند  با وجود  چند شغله بودن توانايي تامين از آنها سلب شده است ، حال با توجه به اين مساله  بهتر مي توان دريافت كه  زنان سرپرست خانوار كه فاقد هيچگونه پناه  وياوري درزندگي نيستند با چه مشكلاتي  روبرو مي باشند . افرادي كه علاوه برفقدان چتر حمايتي  و تامين مالي زندگي  ازشرايط نامساعد ديگري نيز رنج مي برند . وضعيت  نابرابر اجتماعي ، تبعيض اقتصادي ، نبود شرايط مناسب  تحصيلي و درنتيجه  اشتغال دربخش هاي كارمزدي با دستمزد كم و ديدگاه هاي تعصب آلود و غير منصفانه  جامعه  نسبت به  زنان فاقد شوهر ، احساس حقارت ، ترس ، خجالت ، ودرماندگي ، خود بخشي از موضوعاتي است كه به رنج بي پناهي  اين زنان مي افزايد و درنهايت بسياري از اين شرايط دست به دست هم داده و زمينه بروز مفاسد  اجتماعي را نيز فراهم مي سازد .

درهمين رابطه نيز سازمان بهزيستي  به عنوان متولي در رفع مشكلات  اين زنان چندي پيش از افزايش ميزان استرس آنها نسبت به ساير زنان خبرداد و به  وجود علايم  بيماري هاي رواني مانند افسردگي ، اضطراب ، وسواس و پرخاشگري درميان اين قشر  اعتراف نمود .

دكتر مصطفي اقليما  رييس انجمن مددكاري ايران علت آسيب هاي فوق را كم كاري سازمان هاي حمايتي درجذب و حمايت از زنان سرپرست خانوار ،ناتواني در ايجاد  فرصت هاي شغلي براي  آنان  و حذف قوانين استخدامي  كه  خود معلول عدم اجراي  قوانين ازسوي دولت مي باشد ، بيمه نبودن  همسر اين زنان و عدم دريافت مستمري شوهر پس از مرگ وي   ، افزايش تورم ، عدم حمايت  دولت از تصويب قوانين بيمه طلاق ، فوت همسر  و ... عنوان مي كند و افزايش آمار اعتياد ، دختران فراري ، كودكان خياباني و حتي زنان خياباني را  معلول اين مسايل برمي شمارد . 

  زنان سرپرست خانوار و سازمان هاي متولي

اقليما در مقايسه وضعيت  ايران نسبت به ساير كشور ها ،  به وجود غفلت  و بي توجهي  دولت  نسبت به اين زنان ابراز تاسف مي كند و حمايت  اززنان سرپرست خانوار را  به عنوان بستر و زمينه رشد ، شكوفايي و آموزش آينده سازان  كشور مورد تاكيد قرارمي دهد .

وي همچنين مي افزايد :  نمايندگان  مجلس ، دولت ومسوولان  سازمان بهزيستي  و حتي آسيب شناسان و كارشناسان  اجتماعي  در صورت بي توجهي به اين گروه  گناهكاريم .

 با توجه به اين امرمي توان گفت  عليرغم تمامي شعارهاي داده شده ، تاكنون نه دولت ونه هيچ سازمان حمايتي آنگونه كه  بايد در رفع مشكلات اجتماعي زنان سرپرست خانوار اقدامي انجام نداده اند و زنان را درگيرودار مسايل اقتصادي و اجتماعي تنها رها كرده اند . هنوز مستمري تعداد خانواده هاي يك تا پنج نفره ميان هشت تا 18 هزار تومان است . البته تلاش هايي صورت گرفته و اميدواري هايي ايجاد شده  اما اين اميدها ووعده ها باعدم افزايش ميزان مستمري زنان به ياس مبدل شده است  و درنهايت مديركل سازمان بهزيستي درگفت وگويي عنوان مي كند : چنانچه براي نهادهاي حمايتي ، اعتباري دراين زمينه  پيش بيني نشود نمي توانيم به تكليف قانوني خويش عمل كنيم  !

ناگفته نماند به غير از  350 هزار خانوار تحت سرپرستي زن كه توسط سازمان بهزيستي حمايت  مي شوند  طبق آمارهاي اعلام شده  بيش از750 هزارزن سرپرست خانوار نيز توسط كميته امداد امام خميني (ره) سرپرستي مي شوند كه  اين خود  از بار مسووليت سازمان بهزيستي مي كاهد .

بنابراين آيا تثبيت اين و ضعيت با دشوارتر شدن  شرايط روحي و رواني زنان در زندگي فردي و اجتماعي آنان همراه نيست ؟

گذشته از اين موارد كه از بي مهري سازمان هاي متولي نسبت به اين قشر ضعيف اجتماع حكايت مي كند ، آيا نبايد سازمان  بهزيستي كه خود پرچمدار كمك رساني به اين گروه   نيازمند است با حذف برخوردهاي خشن و تحقير آميز با زنان سرپرست خانوار و با حداقل  امكانات  مالي رضايت خاطر آنان رافراهم كند ؟

گزارش مواردي از رفتارو برخورد  نامناسب كادر داخلي اين سازمان  درمراكز  مختلف وحتي گزارش هايي ازنحوه نامطلوب كمك به مددجويان  و گرفتن امضا و رسيد درازاي آن ، گوياي بر خي واقعيت هاي پنهان دركمك رساني نامطلوب  اين سازمان با زنان سرپرست خانوار است كه مسوولان اين سازمان به دور از شعار گرايي  بايد براي از ميان بردن آن  تدبير اساسي بينديشند .