استقلال یکی از اصول اساسی اندیشهی اسلامی است که برگرفته از آیه مبارکه "لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا" می باشد؛ اعم از اینکه استقلال فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باشد و این اصل حیاتی یکی از سه رکن اساسیترین شعار مردم ایران در دوران مبارزه و پس از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی (استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی) بوده است.
لازمهی چنین استقلالی عدم وابستگی به دیگران است که این اصل با مراودات معمول بر پایه عزت و حفظ منافع ملی متفاوت است. در این میان استقلال اقتصادی جایگاه ویژه و مهمی دارد، چرا که بدون استقلال اقتصادی نمی توان به ابعاد دیگر استقلال رسید.
خودکفایی و استقلال اقتصادی نقطه مقابل وابستگی صرف است. امام خمینی (ره) که معمار حکومت اسلامی درعصر حاضر است در سالهای سخت مبارزه و دوران پس از پیروزی بر ضرورت استقلال اقتصادی تکیه فراوان داشته وعدم خودباوری و القائات مستکبران مبنی بر عدم ادامه حیات بدون وابستگی به آنان را خطر بزرگ برای جامعه می داند و استقلال و عزت مسلمین را در گرو استقلال اقتصادی آنان می شمارند.
محاصرهی اقتصادی یک فرصت برای استقلال اقتصادی
امام خمینی (ره) محاصرهی اقتصادی توسط دشمنان انقلاب را برای ملت بزرگ ایران نه تنها مصیبت نمی داند، بلکه به آن با دید فرصتی برای به خود آمدن مردم برای رسیدن به استقلال اقتصادی دانسته و می فرماید: "این محاصرهی اقتصادی را که خیلی از آن می ترسند، من یک هدیه می دانم برای کشور خودمان؛ برای اینکه محاصره اقتصادی معنایش این است که مایحتاج ما را به ما نمی دهند. وقتی مایحتاج را به ما ندادند خودمان می رویم دنبالش، مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی دهند، ما خودمان باید تهیه کنیم".
امام خمینی (ره) محاصرهی اقتصادی توسط دشمنان انقلاب را برای ملت بزرگ ایران نه تنها مصیبت نمی داند، بلکه به آن با دید فرصتی برای به خود آمدن مردم برای رسیدن به استقلال اقتصادی دانسته و می فرماید: "این محاصرهی اقتصادی را که خیلی از آن می ترسند، من یک هدیه می دانم برای کشور خودمان؛ برای اینکه محاصره اقتصادی معنایش این است که مایحتاج ما را به ما نمی دهند. وقتی مایحتاج را به ما ندادند خودمان می رویم دنبالش، مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی دهند، ما خودمان باید تهیه کنیم".
حضرت امام (ره) ضرورت استقلال اقتصادی را مکرر تأکید نموده و نجات کشور را درعملی کردن این مقولهی حیاتی دانسته و می فرماید: "شما حالا باید از اول شروع کنید و قصدتان بر این باشد که خودتان مستقل در همه چیز باشید، در فرهنگ مستقل باشد، در صنعت مستقل باشید، در زراعت مستقل باشید؛ وقتی بنا را بر این گذاشتید و با این عزم وارد میدان شدید می توانید که کشور خودتان را نجات بدهید و کشور خودتان را مستقل کنید و بیمه کنید استقلال کشور خودتان را برای همیشه".
در دیدگاه امام خمینی (ره) محاصرهی اقتصادی یک هدیه است برای ملتی که از این فرصت برای بازسازی اقتصادی خویش بهره می جوید و بطور طبیعی مشکلاتی را تا رسیدن به نقطه مطلوب و سپس ایده آل تحمل می کند و می فرماید "مادامی که بخواهیم مستقل باشیم و زیر بار وابستگی نرویم، باید تحمل این مشکلات و قدرت مبارزه با آن را پیدا کنیم".
به نظر می رسد که دیدگاه امام (ره) صحنهی تحریم اقتصادی همچون میدان جنگ، صحنهی جهاد اقتصادی با فتنه استکبار جهانی است و هماهنگونه که به دست و بازوی رزمندگان بوسه می زند در این زمینه هم می فرماید: "من دست و بازوی همه کسانی که بی ادعا و مخلصانه درصدد استقلال و خودکفایی کشورند را می بوسم".
بدون شک محاصرهی اقتصادی در شرایط اولیه انقلاب بسیار مشکلتر از وضعیت کنونی نظام است که پیشرفت های بسیاری را در کشور شاهد بوده و هستیم، لکن امروز هم مشکلات تحریم اقتصادی به نوعی دیگر ملت عزیر را در رنج قرار داد که انقلاب اسلامی از مردم خود، وفاداری همچو گذشته را طلب می کند؛ همان انتظاری که امام امت (ره) در این کلام به آن اشاره می نماید: "چنانچه امروز وفادارید در وفاداری استقامت کنید که شما را و کشور ملت شما را از ننگ وابستگیها و پیوستگیها به قدرتهایی که همه شما را جز برای بردگی خویش نمی خواهند و کشور و ملت عزیزتان را عقب مانده و بازار مصرف و زیر بار ننگ ستم پذیری نگه می دارند نجات می دهد و زندگی شرافتمندانه را ولو با مشکلات بر زندگی ننگین بردگی اجابت ولو با رفاه حیوانی ترجیح دهید".
اعتماد به نفس و توجه به تولید داخلی
یکی از مهمترین هدایتگری های امام به ملت در مبارزه بزرگ خویش علیه استعمار، تقویت اعتماد به نفس آنان بود و با این اعتماد به نفس توانستند علاوه بر شکست حکومت طاغوت موانع بزرگ دیگری همچون جنگ تحمیلی را به خوبی مدیریت نمایند و توطئه های دشمنان را خنثی کنند. در بحث استقلال اقتصادی این مقوله جایگاه ویژه ای دارد که "ما می توانیم" و تاکنون در بسیاری از صحنه ها نیز توانستیه ایم. امام در این زمینه می فرماید: "آنها که این صنعت های بزرگ را درست کردند، آنها هم انسانهای یک سر و دو گوشی هستند که مثل سایر انسانهایند؛ منتها قبل از ما بیدار شدند و ما را خواب کردند، قبل از اینکه ما بیدار شویم آنها بیدار شدند و هم خوشان را صرف این کردند که با ایادی خودشان مستقیماً یا به طور غیر مستقیم ما را غافل کنند، ما را خواب کنند و به ما تزریق کنند به اینکه شما نمی توانید".
ممکن است گفته شود سخنان آن رهبر فرزانه برای آغاز انقلاب اسلامی بوده است. ضمن تأیید این حرف خوانندگان را به موضوع فراگیر شدن اجناس خارجی در بازارهای کشور عزیزمان از ساده ترین محصولات خارجی و به تعطیلی کشیده شدن مراکز تولیدی و عدم حمایت از تولید داخلی تذکر می دهم، که همین اصل ضرورت نامگذاری امسال در حمایت از تولیدات داخلی را ایجاب کرده و اینکه در شرایط کنونی این تأکید حضرت امام حیاتی ترین اصل برای نجات کشور از وابستگی اقتصادی است که می باید سرلوحه حرکت اقتصادی جامعه باشد.
حمایت از تولید داخلی
خودکفایی یکی از اساسیترین شئون و ارکان استقلال اقتصادی است. امام خمینی(ره) در اهمیت آن چنین فرمودند: "شما می دانید که اگر یک مملکت در اقتصاد، خصوصا این رشته اقتصاد که نان مردم است؛ در این، احتیاج به خارج پیدا بکند و یک احتیاج مبرمی که نتواند خودش را اداره کند خودش را و باید دیگران او را اداره کنند. این وابستگی اقتصادی آن هم در این رشته، موجب این می شود که ملت ایران، مملکت ایران، تسلیم بشود به دیگران".
آن حضرت با تأکید بر اولویت خودکفایی در کشاورزی و به تبع آن حمایت برنامه ریزی شده و همه جانبه از تولدات داخلی کشاورزی می فرماید:"چقدر برای یک مملکت عیب است و سرشکستگی که دستش را دراز کند طرف آمریکا که گندم بده، کشکول گدائیش را باز کند پیش دشمنش و از او بخواهد که رزقش را بدهد. چقدر برای ما سرشکستگی دارد، تا این ملت بنایش را بر این نگذارد که کشاورزیش را تقویت کند و بسازد به آنکه خودش به دست می آورد، نمی توانیم استقلال پیدا کنیم".
در دیدگاه حضرت امام، تکیه بر استعدادهای داخلی برای خودکفایی در اقتصاد اعم از بخش کشاوزی و صنعت، از ضروریات استقلال اقتصادی (که لازمه استقلال سیاسی و فرهنگی است) است. بنیانگذار جمهوری اسلامی چه قبل و بخصوص پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بر آن پای می فشارد و در این مسیر اعتماد به نفس ملت ایران و جوانان آن و روحیه عزت طلبانه و شرافتمندانه آنان را به کمک می طلبد. برای ملتی که درس آزادگی را در مکتب حسین بن علی (ع) آموخته شایسته نیست برای مایحتاج خویش با وجود شرایط طبیعی بسیار مناسب کشور بخصوص در بخش کشاورزی و دیگر بخش ها، دست نیاز به سوی دشمنان خویش بگشاید.
آن حضرت با تأکید بر اولویت خودکفایی در کشاورزی و به تبع آن حمایت برنامه ریزی شده و همه جانبه از تولدات داخلی کشاورزی می فرماید:"چقدر برای یک مملکت عیب است و سرشکستگی که دستش را دراز کند طرف آمریکا که گندم بده، کشکول گدائیش را باز کند پیش دشمنش و از او بخواهد که رزقش را بدهد. چقدر برای ما سرشکستگی دارد، تا این ملت بنایش را بر این نگذارد که کشاورزیش را تقویت کند و بسازد به آنکه خودش به دست می آورد، نمی توانیم استقلال پیدا کنیم".
در دیدگاه حضرت امام، تکیه بر استعدادهای داخلی برای خودکفایی در اقتصاد اعم از بخش کشاوزی و صنعت، از ضروریات استقلال اقتصادی (که لازمه استقلال سیاسی و فرهنگی است) است. بنیانگذار جمهوری اسلامی چه قبل و بخصوص پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بر آن پای می فشارد و در این مسیر اعتماد به نفس ملت ایران و جوانان آن و روحیه عزت طلبانه و شرافتمندانه آنان را به کمک می طلبد. برای ملتی که درس آزادگی را در مکتب حسین بن علی (ع) آموخته شایسته نیست برای مایحتاج خویش با وجود شرایط طبیعی بسیار مناسب کشور بخصوص در بخش کشاورزی و دیگر بخش ها، دست نیاز به سوی دشمنان خویش بگشاید.
این امر آنجا بسیار دردناک است که به علت برنامه ریزیهای غیر اصولی و ناصحیح، تولیدات داخلی رو به افول و نابودی بروند و درعوض بازارهای کشور به روی اجناس خارجی که مشابه آن در کشور تولید می شود، باز گردد. آیا وضعیت تولید منسوجات ما امروز به علت عدم حمایت از مراکز تولیدی و نیز ورود بی رویه این کالا از خارج رو به وخامت نگذاشته است؟ آیا تولید لوازم خانگی و برقی به میمنت ورود رسمی و غیر رسمی محصولات خارجی در این عرضه زمینگیر نشده اند؟ آیا ورود بی رویه محصولات کشاورزی و ماندن دست رنج کشاورزان بر روی زمین باعث نابودی تولیدات در این زمینه محصولات دیگر کشورها در بازارهای داخلی نمی شود؟
در حقیقت نفس انقلاب اسلامی و پیروزی آن یعنی نفی هرگونه سلطه، چه سلطه سیاسی و یا سلطه فرهنگی و یا سلطه اقتصادی که به خوبی در سخنان امام و به تبع رهبری و هدایتهای آن رهبر بیدار در شعارهای مردم منعکس بود. مقام معظم رهبری با اعلام سال اصلاح الگوی مصرف به یکی از زمینه های شوم وابستگی اقتصادی به بیگانه که مصرف زدگی است اشاره کردند. مصرف‌زدگی و زندگی اسراف گرایانه سبب به هدر رفتن سرمایه ملی کشور می گردد و در شرایطی که تولیدات داخلی نیز جوابگوی این حجم تقاضا نباشد به طور طبیعی دست نیاز به سوی بیگانه دراز خواهد شد و زمینه وابستگی را فراهم می آورد.
در پی مصرف‌زدگی و دراز کردن دست نیاز به بیگانه، القائات دشمنان مبنی بر اینکه بدون وابستگی به آنان امکان حیات وجود ندارد شروع می شود. امام خمینی می فرماید: "با القای تفکرات و تحقیقات خودساخته به توده های محروم باورانده اند که باید تحت نفوذ ما زندگی کرده و الا راهی برای ادامه حیات پا برهنه ها جز تن دادن به فقر باقی نمانده است".
لذا، اعلام سال اصلاح الگوی مصرف تاکید بر یکی از ضروری ترین امر و برای حرکت در مسیر عدم وابستگی اقتصادی است. که اسراف کلید هر فقر و تنگدستی است. امام علی (ع) فرمود:سبب الفقر الاسراف". علت اصلی فقر اسراف و تلف کردن سرمایه هاست و برای همین مضمون و با بیانی دیگر از آن حضرت آمده که "لا غنی مع الاسراف" که با اسراف کاری توانگری و قدرت اقتصادی به دست نمی آید.
پس از این نامگذاری که هیچ یک به سال خاصی ختم نمی شوند، بلکه اساسی ترین اصول زندگی اجتماعی است، سال جهاد اقتصادی را عنوان کردند، زیرا همانگونه که در بیانات حضرت امام دیده شد راه استقلال ملتها عدم وابستگی به بیگانه است و این نیازمند حرکت جهادگونه در زمینه اقتصاد است.
مقام معظم رهبری در سال جدید به مهمترین مسئله که از وجه اصلی و اساسی جهاد اقتصادی است تاکید نمودند که حمایت از تولید داخلی و سرمایه های ملی است که این امر بدون توجه به اصلاح الگوی مصرف و دوری از تحمل گرایی ممکن نیست.
حمایت از تولید داخلی نیازمند اصول اساسی است که مهمترین اصل آن "دوری از شعار زندگی و سطح نگری به این امر حیاتی است"؛ امری که نیازمند تفکیک وجوه مختلف فرهنگی و تخصصی آن است و اگر گرفتار تشکیل چندین سمینار و قرائت تعدادی مقاله و صدها پوستر و بنر گردد به جایی نخواهد رسید؛ کمترین حرکت در این زمینه می باید در جنبه های زیر انجام شود:
الف) در زمینه فرهنگی: عدم استفاده از محصولات خارجی که نوع مشابه آن در کشور تولید می شود باید به عنوان یک وظیفه ملی تلقی کردد، همانند دفاع از مرزهای کشور می باید در دفاع از مرزهای اقتصادی نیز با تحریم چنین کالاهایی اقدام کرد و این مهم نیازمند زمینه فرهنگی بسیار قوی خواهد بود. مراجع عظام تقلید، علماء، اندیشمندان و افراد مؤثر در جامعه باید مردم را به این مهم توجه داده و به تحریم کالاهای مشابه خارجی ترغیب نمایند، زیرا این وظیفه ملی در پاسداشت از استقلال اقتصادی کشور است.
ب) تقویت مراکز تولیدی کشور: حمایت مادی و معنوی مرکز تولیدی کشور از ارکان اصلی این حرکت بزرگ است. رفع موانع دست وپاگیر از سرمایه گذاری در این بخش و تصویب قوانین لازم برای حمایت جدی از سرمایه گذاری برای تقویت تولیدات داخلی، ایجاد زمینه های قانونی و اجرای آن در جلوگیری از ورد کالاهای مشابه تولیدات داخلی اعم از ورود قانونی و یا قاچاق کالا، بدون شک یکی از ارکان مهم حمایت از تولیدات داخلی است که نیازمند برنامه های منسجم با استفاده از نظرات کارشناس می باشد.
ج) رسالت خطیر مراکز تولید: مراکز تولیدی با بالا بردن دانش فنی و ارتقاء کیفیت محصولات عملا زمینه حمایت از تولیدات داخلی را فراهم آورند، که عدم کیفیت مناسب تولیدات داخلی بیشترین تأثیر را در رونق تولیدات خارجی به دنبال دارد، که این امر شاه بیت حمایت از تولید داخلی خواهد بود.
همچنین دستگاه های نظارتی از استفاده مراکز تولیدی از حمایت های مادی دولت در ارتقاء کیفیت تولید می باید مطمئن شوند و از سوی دیگر با تحریم کالاهای خارجی و به دلیل عدم رقابت و یکه تازی تولیدات داخلی، تولیدات بی کیفیت به خورد مردم داده نشود همچون صنعت خودروسازی کشور.
همان قدر که حمایت از تولید داخلی ضروری است برخورد جدی با تولیدات داخلی بی کیفیت نیز حیاتی است. همچنین تقدیر و تشویق تولید کنندگان کالاها و تولیدات مورد نیاز از طرق مختلف نیز لازم است. بدون شک اگر مسائل مهم اقتصادی مانند اصلاح الگوی مصرف، جهاد اقتصادی و حمایت از تولیدات و سرمایه های داخلی تنها به یکسال محدود شود راه به جایی نخواهیم برد.
همان قدر که حمایت از تولید داخلی ضروری است برخورد جدی با تولیدات داخلی بی کیفیت نیز حیاتی است. همچنین تقدیر و تشویق تولید کنندگان کالاها و تولیدات مورد نیاز از طرق مختلف نیز لازم است. بدون شک اگر مسائل مهم اقتصادی مانند اصلاح الگوی مصرف، جهاد اقتصادی و حمایت از تولیدات و سرمایه های داخلی تنها به یکسال محدود شود راه به جایی نخواهیم برد.
اینگونه امور برنامه همیشگی جامعه است که باید بدون شتابزدگی با بهره گیری از نظرات اقتصاددانان در جلسات کاری متعدد و با بررسی همه جانبه آنها به تدوین برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و نهایتا بلند مدت پرداخت تا شاهد شکوفایی تولیدات داخلی و به حداقل رساندن مصرف زدگی و وجود تولیدات مشابه خارجی در بازارهای کشور باشیم.
----------
سید حسین معصومی
**********
منابع:
سید حسین معصومی
**********
منابع:
- سوره نساء/ آیه 141
- صحیفه امام/ ج 14 - صفحه 115 و 116
- صحیفه امام/ ج 14 - صفحه 246
- صحیفه امام/ ج 17 - صفحه 3 و 242
- صحیفه امام/ ج 21 - صفحه 233
- صحیفه امام/ ج 21 - صفحه 433
- صحیفه امام/ ج 13 - صفحه 534
- صحیفه امام/ ج 11 - صفحه 222
- صحیفه امام/ ج 20 - صفحه 339
- غرر الحکم تنظیم موضوعی/ ج 1 - صفحه 521 و 522.
نظر شما