به گزارش خبرنگار مهر ، اگر چه به گفته مسئولان طرح پزشک خانواده یکی از موثرترین روش‌های افزایش دسترسی مردم و تحقق عدالت در برخورداری از خدمات سلامت است که ضمن تامین خدمات مورد نیاز مردم، امکان سوءاستفاده از نیازهای سلامت توسط ارائه‌دهندگان خدمات سلامت را محدود می‌کند، اما گویا طرح پزشک خانواده از ابتدای اجرا در روستاها و پوشش جمعیت 22 میلیونی روستائیان، به دلیل اختلاف نظر میان مسئولان با مشکلاتی همراه است .
دکتر مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت نیز پیش از این به این موضوع اذعان داشته و گفته بود که در این تیم علاوه بر پزشک عمومی، ماماها، پرستاران، مشاوره‌های روانشناسی، کارشناس تغذیه، بهداشت محیط و ... حضور دارند که باید دستمزد خود را به موقع دریافت کنند.
یکی از علل نارضایتی پزشکان خانواده و تیم سلامت، دیرکرد در پرداخت‌ها و دستمزدهاست این موضوع از چالش‌هایی است که امیدواریم در بودجه سال 91 این اعتبارات به حد کفایت در نظر گرفته شود.
دکتر حسن هویدا، رئیس انجمن پزشکان عمومی نیز همواره مشکلات پزشکان عمومی به عنوان خط اول ارائه خدمات در طرح پزشک خانواده را گوشزد کرده و تاکید می کند که هنوز تکلیف یک بیمار روستایی برای ارجاع به سطوح بالاتر خدمات در این طرح مشخص نیست و بر لزوم برطرف شدن نواقص طرح پزشک خانواده و برقراری سیستم کامل ارجاع تاکید دارد.
دکترعلیرضا یعقوبی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز در نشست خبری به مناسبت هفته سلامت، بیشترین عامل مرگ و میر در استان آذربایجان شرقی را بیماری قلبی و عروقی و سرطان‌ها دانست و تصریح کرد: باید برای پیشگیری از بیماری‌ها و تشخیص به موقع آنها طرح پزشک خانواده به زودی اجرا شود.
وی با بیان اینکه مرحله اول این طرح در 95 درصد روستاهای استان آذربایجان شرقی با موفقیت اجرا شده است، می افزاید: مرحله دوم این طرح نیز در شهرهای بالای 10 هزار نفر خانوار امسال به همت این دانشگاه اجرا می شود.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در مورد اجرای طرح پزشک خانواده می گوید: کمبود پزشک یکی از اصلی‌ترین مشکلات طرح پزشک خانواده در تبریز است.
احمد کوشا با اشاره به مشکل فوق اظهار می دارد: به دلیل وجود مشکلاتی چون عدم افزایش حقوق پزشکان خانواده و عدم پذیرش آنان از سوی مردم، پزشکانی که برای این طرح در نظر گرفته می‌شوند مدت زمان زیادی دوام نمی‌آورند و از سیستم خارج می‌شوند.
وی می گوید: در حال حاضر 423 پزشک خانواده در این سیستم به انجام خدمت مشغول هستند که این تعداد به نسبت مراکز موجود و جمعیت روستایی، بسیار اندک است.
کوشا یادآوری می کند: هم‌اکنون تعداد یک‌هزار و 163 خانه بهداشت و 276 مرکز بهداشتی و درمانی در سطح استان در حال خدمات‌دهی به مردم هستند و بدون شک این تعداد مرکز به نیروهای متخصص بیشتری نیاز دارد و این امر نیز تنها با مساعدت و همکاری ارگان‌های حمایتی مربوط به سیستم بهداشتی امکانپذیر خواهد بود.
از طرف دیگر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با صدور اطلاعیه ای از مردم خواست مراقب افرادی باشند که به دروغ خود را پزشک خانواده معرفی می کنند.
در این اطلاعیه اعلام شد: طرح پزشک خانواده شهری هنوز در تبریز اجرا نشده است و در صورت آغاز این طرح از طریق رسانه های عمومی به مردم اطلاع رسانی می شود.
تکلیف قانون برنامه پنجم توسعه بر گسترش برنامه پزشک خانواده در تمام شهرهادر هر حال هر چند برخی کارشناسان بر لزوم رفع مشکلات پزشک خانواده روستایی قبل از توسعه این برنامه به شهرها تاکید داشتند، اما پس از توافق دو وزارتخانه بهداشت و رفاه، اجرای آزمایشی پزشک خانواده و نظام ارجاع در بهمن ماه سال 89 در 17 شهر زیر 50 هزار نفر سه استان سیستان و بلوچستان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری کلید خورد.
از طرف دیگر قانون برنامه پنجم توسعه در اواخر سال 89 به تصویب رسید و وزارت بهداشت مکلف شد تا پایان برنامه پنجم توسعه، تمام شهرهای کشور را تحت پوشش برنامه پزشک خانواده قرار دهد و از ابتدای آغاز برنامه پنجم توسعه برای تحقق این موضوع در شهرها برنامه‌ریزی کند.
بر این اساس مقرر شد که در سال 90 به عنوان سال آغازین برنامه پنجم توسعه تمام شهرهای زیر یکصدهزار نفر تحت پوشش برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع قرار گیرند؛ اما گویا با وجود تکلیف قانونی، مشکلات هنوز هم تمامی نداشت و توسعه این برنامه به شهرها و حتی اجرای آن در 17 شهر مورد پایلوت با دست‌اندازهایی روبرو شد؛ به طوری که عدم هماهنگی بیمه‌ها با این طرح و مشکلاتی در تامین دفترچه‌های افراد تحت پوشش و همچنین محدودیت‌های اعتباری به عنوان مهم‌ترین مشکلات در توسعه طرح پزشک خانواده عنوان می‌شد.
بایدها و نبایدها در نسخه «02» برنامه پزشک خانوادهزمانی که توسعه پزشک خانواده در شهرها در قالب نسخه « 01» به بن بست رسید، مسئولان مربوطه آستین بالا زدند و به این ترتیب بود که نسخه «02» برنامه پزشک خانواده تدوین شد؛ دستورالعملی که به اذعان مسئولان وزارت بهداشت، هماهنگی کامل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان‌های بیمه‌گر را به همراه دارد؛ هر چند در این میان سازمان نظام پزشکی و انجمن پزشکان عمومی انتقاداتی دارند و معتقدند که نظرات جامعه پزشکی در دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده لحاظ نشده است.
دکتر داریوش طاهرخانی، عضو شورای عالی سازمان نظام پزشکی در ارزیابی از نسخه جدید برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع می‌گوید:« نکات زیادی در نسخه جدید برنامه پزشک خانواده وجود دارد که نیازمند بازنگری است. از جمله آن که در بند مربوط به خدمات سلامتی اورژانس آمده است که تعریف وضعیت اورژانس با تصور شخص بیمار یا همراهان او قابل تعریف بوده و باید هر بیمار مراجعه کننده به مراکز دانشگاهی در هر ساعت از شبانه روز پذیرش و تحت مراقبت‌های اولیه قرار گیرد؛ این در حالیست که نظام ارجاع باید مبتنی بر اصول علمی باشد و افراد متناسب با نیاز واقعی‌شان ظرفیت‌ها را اشغال کنند نه بر اساس تصورشان.
بنابراین این موضوع باعث افزایش بار مراجعات غیرضرور به اورژانس‌های کشور به ویژه در ساعات تعطیلی پزشک خانواده خواهد شد و این تراکم موجب اختلال در ارائه خدمات اورژانسی به نیازمندان واقعی می‌شود.
دکتر حسن هویدا، رئیس انجمن پزشکان عمومی نیز با انتقاد از اینکه در نسخه 02 برنامه پزشک خانواده اظهارنظری از انجمن پزشکان عمومی ایران صورت نگرفته است، معتقد است که در دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده امتیازی برای ماندگاری پزشکان به عنوان پزشک خانواده در نظر گرفته نشده است.
وی می گوید: در دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده چگونگی تعیین تعرفه‌ها به صورت شفاف بیان نشده است. از طرف دیگر جبران خدمت پزشک جانشین توسط پزشک خانواده در ایام مرخصی نمی‌تواند منطقی باشد؛ زیرا پزشک خانواده باید از مرخصی سالیانه بهره گیرد و جبران خدمت پزشک خانواده با مبانی قانون کار مغایرت دارد.
هویدا تصریح می کند: همچنین در دستورالعمل جدید طرح پزشک خانواده خدمات پرستار و ماما یک جا تعریف شده و این در حالیست که وظایف آنها کاملا متفاوت است. مراقبت‌های سلامتی نیز باید به وضوح و جداگانه در گروه‌های هدف تعریف شود. از بیماری‌های غیرواگیر و مزمن و همچنین بیماری‌های مادرزادی نیز در دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده ذکری به میان نیامده است.
هر چند دکتر علیرضا زالی، قائم مقام سازمان نظام پزشکی در نشست اعضای شورای عالی نظام پزشکی با وزیر بهداشت از احصای 35 مورد انتقاد جامعه پزشکی در نسخه 02 برنامه پزشک خانواده خبر می‌دهد اما مسئولان وزارت بهداشت امتیازات این دستورالعمل را بسیار قابل توجه و منحصر به فرد می‌دانند.
اما وزیر بهداشت در این باره می‌گوید:« از آنجا که اساس برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع با پزشکان عمومی است، این پزشکان می‌توانند با طی دو سال دوره به صورت حضوری یا غیرحضوری MPH پزشک خانواده دریافت کنند و پس از آن نیز می‌توانند در تخصص پزشک خانواده شرکت کنند. پزشکانی که ماندگاری در منطقه مربوطه داشته و کیفیت خدمات آنها مناسب باشد نیز می‌توانند بدون آزمون وارد تخصص پزشک خانواده شوند.»
دستجردی ارایه رایگان تمام خدمات در سطح یک خدمات از ویزیت گرفته تا تزریقات، دارو را از دیگر مزیت‌های دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع عنوان می‌کند و می‌گوید:« اجرای کامل برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع صرفه‌جویی‌های اقتصادی زیادی را به دنبال خواهد داشت.»
دکتر محمد شریعتی، رییس مرکز توسعه شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت نیز علاوه بر در نظر گرفتن سیستم‌های پرداختی مناسب به شرکت کنندگان در برنامه پزشک خانواده از تیم سلامت گرفته تا سطوح تخصصی و فوق تخصصی، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی را از دیگر مزیت‌های دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده عنوان می‌کند و می‌گوید:« بر اساس نسخه 02، پایگاه پزشک خانواده مطب پزشکان عمومی خواهد بود اما استانداردهای مطب پزشکان باید مطابق استانداردهای برنامه پزشک خانواده باشد. »
البته در این میان باید تاکید کرد که عدم تطابق میان اهداف برنامه پزشک خانواده و اعتبارات تخصیصی به این موضوع همواره از جمله مهم‌ترین ایراداتی بوده که به عنوان یکی از دلایل عدم پیشرفت این برنامه مطرح بوده است.
وزیر بهداشت در این باره نیز گفته است که تامین 35 درصد از اعتبارات برنامه پزشک خانواده با وزارت بهداشت و 65 درصد آن با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بیمه‌هاست.
مبالغ پرداختی به پزشکان خانواده و تیم سلامت با توجه به جمعیت تحت پوشش آنها، سوابق فعالیت، میزان ماندگاری و همچنین سن و جنس گروه‌های تحت پوشش پزشک خانواده خواهد بود؛ به طوری که ضریب دستمزد برای پوشش سالمندان و زنان باردار و همچنین مناطقی با ضریب محرومیت بالاتر، بیشتر خواهد بود.اما اکنون این اعتبارات به صورت غیرمتعارف پرداخت می‌شود که امیدواریم با تعامل خوب دستگاه‌های مرتبط و تامین اعتبارات این مشکل برطرف شود.
از طرف دیگر در جریان تدوین و تصویب نسخه 02 برنامه پزشک خانواده ونظام ارجاع بود که مسئولان سابق سازمان تامین اجتماعی از اجرای آزمایشی طرحی تحت عنوان «پزشک امین» در استان گیلان خبر دادند؛ طرحی که به گفته برخی کارشناسان هر چند نوعی موازی کاری با طرح پزشک خانواده وزارت بهداشت محسوب می‌شد، اما جذابیت‌های زیادی برای پزشکان عمومی به دنبال داشت.
برخی نمایندگان مجلس نیز تعلل وزارت بهداشت در اجرای برنامه پزشک خانواده را دلیل این اقدام تامین اجتماعی برای ارایه خدمات به بیمه‌شدگان خود، عنوان کردند.
در هر حال مسئولان وزارت بهداشت به انتقاد تمام قد از طرح پزشک امین تامین اجتماعی برآمدند و سازمان نظام پزشکی نیز توقف این طرح تا رفع ابهامات قانونی را خواستار شد.
به دنبال این انتقادها بود که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی توقف این طرح را اعلام کرد و به این ترتیب بود که دکتر شریعتی، رییس مرکز توسعه شبکه وزارت بهداشت توقف طرح پزشک امین را قدم خوبی در به ثمر رساندن اهداف برنامه پزشک خانواده دانست.
آیا طلسم پزشک خانواده در شهرها می‌شکند؟
در هر حال از اما و اگرهای اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع از سال 84 تاکنون که بگذریم، وزیر بهداشت اواخر سال گذشته عنوان کرد که توانسته طلسم پزشک خانواده در شهرها را بشکند.
وی همچنین تاکید کرد که توسعه پزشک خانواده از سال 84 تا سال 89 دوران تلف شده‌ای داشته و باید جبران این دوران تلف شده را داشته باشیم.
از اواخر سال گذشته و با تشکیل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دستجردی بر دید مثبت مسئولان وزارتخانه جدید بر برنامه پزشک خانواده و تعامل کامل دو وزارتخانه برای اجرای این برنامه تاکید کرد و برای توسعه آن در شهرها اعلام آمادگی کرد.
اکنون نیز به اذعان مسئولان وزارت بهداشت، دستورالعمل جدید برنامه پزشک خانواده در دولت تصویب شده و مراحل پایانی ابلاغ به دانشگاه‌های علوم پزشکی را می‌گذراند.
آخرین خبرها نیز حاکی از آن است که وزیر بهداشت چندی پیش از ابلاغ رسمی برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع از سوی وزرای بهداشت و رفاه خبر داد و تاکید کرد که این برنامه طی امسال در نیمی از شهرهای کشور اجرایی خواهد شد.
از آنجا که هدف از اجرای برنامه پزشک خانواده دستیابی به مناسب‌ترین شیوه ارایه خدمات سلامت با استفاده بهینه از منابع در دسترس است به طوری که بالاترین سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی برای افراد فراهم شود و در آن هم ارایه دهندگان و هم گیرندگان خدمت راضی باشند، حال سوال این است پس از گذشت حدود 10 سال از آغاز اجرای هر چند ناقص برنامه پزشک خانواده در روستاها و عزم مسوولان برای توسعه آن به شهرها، آیا حلاوت این برنامه در کام شهرنشینان خواهد نشست؟
باید تاکید کرد که اجرای موفق برنامه پزشک خانواده و توسعه آن به شهرها در گرو فضای همکاری و تعامل دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
کارشناسان نیز تاکید دارند که با همکاری نزدیک این دو وزارتخانه چالش‌های موجود برطرف شده و توسعه برنامه پزشک خانواده به شهرها که از تکالیف برنامه پنجم توسعه است، اجرایی خواهد شد.
بی‌تردید این مهم با شعارعملی نمی‌شود و بدون هماهنگی این دو وزارتخانه و عدم حمایت دولت و مجلس، امکان توسعه و تعمیم برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع به جمعیت شهری وجود ندارد.
بنابراین لازم است که با اتخاذ سیاستی واحد از سوی مسوولان امر در وزارتخانه‌های مربوطه و پرهیز از اظهارنظرهای سلیقه‌ای، در توسعه این برنامه استراتژیک به شهرها بیش از پیش فرصت سوزی نکرد. وی می گوید: با توجه به نسخه 02 نظام ارجاء کلیه خدمات سرپایی و داروهای مراجعه کنندگان در سطح یک به صورت رایگان خواهد بود.
وی در خصوص مشخص شدن تعرفه خدمات درمانی سال 91 اظهار داشت: هنوز وزارت بهداشت به یک برآورد قطعی در این خصوص نرسیده است ولی امیدواریم تا پایان اردیبهشت ماه تعرفه های درمانی دولتی و خصوصی را مشخص کنیم.
بنا به گزارش وزارت بهداشت از ۲ سال پیش تاکنون این پزشکان در ۳۵۰۰ مرکز بهداشتی ـ درمانی کشور مستقر شده اند و کوشیده شد به جز نگاه درمانگر، حفظ سلامت مردم نیز ملاک این فعالیت باشد.
براساس این گزارش، مرگ و میر کودکان زیر یک ماه و بین یک تا ۵۹ ماه و مادران باردار بهبود یافته، همچنین کیفیت زندگی مردم روستاها و کنترل مداوم قندخون از دیگر پیشرفت های این طرح بوده است.
با این حال این وزارتخانه این طرح را به معنای اجرای کامل طرح مبنایی پزشک خانواده نمی داند. پزشکان خانواده باید هر چه بیشتر با پزشکان متخصص و سطوح بالاتر نه تنها در سطح ارجاع، بلکه در تشکیل یک گروه درمانی، در ارتباط باشند.
با این حال پزشکان خانواده با مشکلات دیگری نیز روبه رو هستند. یکی از مشکلات اساسی نحوه قراردادهای آنان است. این پزشکان که با قراردادهای کوتاه مدت مشغول به کار هستند، ضمانت شغلی کافی ندارند. اصلاح قراردادهای آنان و طولانی کردن مدت آن نقش مؤثری در رضایتمندی آنها خواهد داشت.
مشکل دیگری که درمورد طرح پزشک خانواده وجود دارد به هماهنگی میان وزارتخانه ها برمی گردد. در حالی که این طرح با یک بودجه ۵۰۰ میلیاردتومانی به اجرا درآمده است در مورد پرداخت حقوق این پزشکان هنوز مشکلاتی وجود دارد که نیازمند هماهنگی های بیشتر این وزارتخانه ها است.
نظر شما